Ivo Vojnović

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ivo Vojnović
Ivo Vojnović
Lični podaci
Puno imeIvan Vojnović
Datum rođenja(1857-10-09)9. oktobar 1857.
Mesto rođenjaDubrovnik, Austrijsko carstvo
Datum smrti30. avgust 1929.(1929-08-30) (71 god.)
Mesto smrtiBeograd, Kraljevina SHS
Književni rad
Najvažnija delaDubrovačka trilogija

Ivan Ivo Vojnović (Dubrovnik, 9. oktobar 1857 — Beograd, 30. avgust 1929) bio je srpski[1] književnik, pravnik,[2] i akademik. Vojnović je bio član Srpske kraljevske akademija nauka (1924), dramaturg Hrvatskog zemaljskog kazališta u Zagrebu. Poticao je iz poznate srpske[3][4] porodice Vojnovića.[5]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Poreklo i porodica[uredi | uredi izvor]

Rodna kuća Ive Vojnovića

Grof (konte) užički Ivo Vojnović je poreklom iz srpske pravoslavne porodice venecijanskih grofova (conte veneto) Vojnović iz Herceg Novog,[6] koja je oko 1690. iz Popova Polja došla u Herceg Novi. Vojnovići iz Herceg Novog su smatrali da vodi poreklo od srednjovekovne srpske vlasteoske porodice Vojinović-Altomanović [7]. Iako se ne može pouzdano utvrditi i dokumentovati porodična veza između srednjovekovnih Vojinovića i Vojnovića iz Herceg Novog, Venecijanska republika 1771. i Habzburška monarhija 1815, potvrdila im je pravo korišćenja porodičnog grba koji je identičan sa grbom srednjovekovnih Vojinovića i korišćenje titule užičkih grofova jer je Užice bilo sedište srednjovekovnih Vojinovića [8]

Iz porodice Vojinovića iz Herceg Novog bilo je više ruskih oficira, kao što su su admiral grof Marko Vojnović, jedan od osnivača ruske Crnomorske flote .[9], potom kontraadmiral Jovan (Ivan) Vojnović, general konjice Aleksandar V. Vojnović i dr [10]. I pradeda Iva Vojnovića bio je ruski oficir major grof Đorđe Vasiljević Vojinović (1760—1821), koji se nakon osvajanja Ankone 1799. oženio Italijankom katoličke veroispovesti iz Ankone Kasandrom Angeli Radovani (1748—1837). Njihov sin konte užički Jovan Vojnović (1811—1837), umro je mlad u 26. godini života i ostavio je dva maloletna sina Konstantina i Đorđa i udovicu Katarinu Vojnović, rođ. Gojković (crnogorskog porekla), čija majka je bila iz porodice mitropolita karlovačkog Stevana Stratimirovića. Udovica Katarina Vojnović udala se u katoličku italijansku porodicu Pelegrini, a sinovi od 5 i 4 godine su otišli kod bake po ocu, Kasandre Vojnović, rođ. Angeli Radovani, koja ih je ubrzo upisala u dubrovačku katoličku školu pod upravom jednog katoličkog kaluđerskog reda, gde su deca tokom školovanja pokatoličena [11] Konstantin Vojnović, otac Iva Vojnovića ostao je u katoličkoj veroispovesti, dok se njegov godinu dana mlađi brat Đorđe vratio u pravoslavlje i kasnije je bio predsednik opštine Herceg Novi i jedan od vođa Srpske stranke u Dalmatinskom saboru, nakon podele Narodne stranke na srpski i hrvatski deo.

Ivo Vojnović je stariji sin grofa užičkog Konstantina-Koste J. Vojinovića (1832—1903), pravnika, univerzitetskog profesora i Marije Seralji (Serragli) (1836—1922) iz Dubrovnika, kćerke Luja Luiđija de Seraljia (Luigi de Serragli) (1808—1902), trgovca čiji otac je iz Imole u Italiji došao u Dubrovnik. Ivo Vojnović imao je mlađeg brata Luja i tri sestre, Katicu, Eugeniju i Kristinu.

Mlađi brat konta Iva Vojnovića konte užički dr Lujo K. Vojinović (1864—1951) doktorirao je prava u Gracu, bio je dubrovački advokat, 1896. sekretar crnogorskog kneza Nikole a zatim ministar pravde Knjaževine Crne Gore, opunomoćeni poslanik Crne Gore u Vatikanu, (1901—1903), a od 1904. do 1906. guverner kraljevića Aleksandra Karađorđevića u Beogradu, na dvoru Petra I Karađorđevića. Između 1907. i 1911. u Bugarskoj je pripremao teren za srpsko-bugarski sporazum. U Crnu Goru se vraća 1912, kao šef kabineta kralja Nikole. Od 1913. do 1914. delegat Crne Gore na Londonskoj konferenciji i potpisuje u Londonu mir sa Turskom, 28. maja 1913.

Ivo Vojnović nije imao dece, njegov brat Lujo Vojnović imao je dve kćerke čije potomstvo živi u inostranstvu.

Detinjstvo i mladost[uredi | uredi izvor]

Portret Vojnovića

Detinjstvo i prvu mladost provodi u Splitu, a samo je školski raspust provodio u Dubrovniku. Godine 1874. kada mu otac Kosta postaje univerzitetski profesor, cela porodica seli se u Zagreb, gde Ivo polaže maturu i završava pravni fakultet.

Državna služba[uredi | uredi izvor]

Do 1884. je pripravnik „Kraljevog službenog stola“ u Zagrebu, da bi sudijsku karijeru sledećih pet godina nastavio u Križevcima i Bjelovaru. Prelazi u Zadar 1890, da bi naredne godine otišao u Dubrovnik gde ostaje sedam godina. Posle službovanja u Supetru na Braču i Zadru, završava svoju činovničku karijeru ponovo u Supetru kao kotarski poglavar. Otpušten je bez prava na penziju.

Dramaturg pozorišta u Zagrebu[uredi | uredi izvor]

Sledeće četiri godine je dramaturg Hrvatskog zemaljskog kazališta u Zagrebu, danas Hrvatsko narodno kazalište. Od 1911. postaje profesionalni pisac. Pred Prvi svetski rat putuje po Italiji koja mu je bila literarna simpatija i uzor, i u mesta gde su se održavale pozorišne premijere u Beograd, Budimpeštu i Prag.

Poseta Beogradu 1912.[uredi | uredi izvor]

U aprilu 1912. konte Ivo Vojnović posetio je Beograd. Na povratku iz Beograda u Zagreb izjavio je dopisniku Riječkog novog lista : „ ... Vratio sam se u svoju kuću. Vojnovići su živjeli i umirali slavom i tugom Srbije... došao sam i ja, pa mi se činilo kao da nisam nigđe drugđe bio. Ta iz Dubrovnika do Beograda nema nego skok prostora, – a tradicije historije i običaja su još sve žive. Ta koliko sam dragih Dubrovčana našao ! I sjena velikog Orsata Pucića šetala se sa mnom po Kalemegdanu i po Terazijama. Imao sam njegove pjesme u ruci, pa čitao i gledao – i razumio sve.... Bog me htio nadariti za sve pregaranje života, pokazujuć mi zemlju obećanja (obećana zemlja prim.)!“ .[12]

Politička delatnost i austrijski zatvor[uredi | uredi izvor]

U leto 1914. se vraća u Dubrovnik gde ga austrijske vlasti kao sumnjivog i razglašenog jugoslovenskog nacionalistu hapse i odvode u šibenski zatvor.

Zagrebački Ilustrovani list nakon atentata u Sarajevu 1914., piše o demoliranju srpskih društava u Dubrovniku, od strane ljudi koji su se osećali Hrvatima.

Po objavi rata Srbiji 14/28. jula 1914. godine u Dubrovniku zabranjena je upotreba ćirilice i sva srpska društva. Frankovci su opustošili Dom Dušana Silnog, potopili društveni čamac, skinuli natpis Dušan Silni sa Doma i gimnastičke sprave bacili u more. „Ilustrovani list“ iz Zagreba objavio je 18. jula 1914. na naslovnoj strani 4 fotografije demoliranja Doma Dušana Silnog pod naslovom Demonstracije u Dubrovniku .[13] Delatnost Matice srpske obustavljena je, a pregaoci zatvoreni. Antisrpski raspoloženi Hrvati uništavali su u Dubrovniku srpske škole, novine, društva, stanove, privredne objekte i drugo. Palili su srpske zastave i lomili srpske simbole.

Dva dana kasnije, 16/30. jula 1914, uhapšen je Ivo Vojnović i sproveden u Šibenik, gde je zatvoren zajedno sa Onisimom Popovićem, koji je u Šibeniku i osuđen i obešen.

Grob Ive Vojnovića, kod katoličke crkve Svetog Mihajla u Dubrovniku

Zbog vremena provedenog u zatvoru zdravlje Iva Vojnovića teško je narušeno i on se od 1915. godine do kraja života neprestano leči.

Bolest i lečenje[uredi | uredi izvor]

Od 1915, po izlasku iz zatvora, gde se i fizički i psihički namučio, utvrđena je i ozbiljna bolest očiju. Leči se u Zagrebu, zatim 1919. u Parizu i Nici. Po povratku najčešće boravi u Dubrovniku odakle gotovo slep odlazi u beogradsku bolnicu gde umire 30. avgusta 1929. godine.

Izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije 18. februara 1924.

Književni radovi[uredi | uredi izvor]

Vojnović je ušao u književnost 1880. kada mu August Šenoa u „Viencu“ objavljuje pripovetku Geranijum pod pseudonimom Sergej P. Sledećih 7 godina je isključivo pisao beletrističku prozu. Matica hrvatska mu 1884. godine objavljuje novele Perom i olovkom[14] pod istim pseudonimom, kao i pripovetku Ksanta dve godine kasnije. Njegova proza je sentimentalno vezana za Dubrovnik i Split gde je proveo svoju ranu mladost kao i lirika Lapadski soneti. Popularnost koju je postigao svojim dramama nepravedno je zapostavila ove prve radove. Prva njegova drama je Psyche 1889. U periodu od (1893 — 1900) prilikom svog prvog dužeg boravka u Dubrovniku piše svoja najbolja dela, dramu Ekvinocij i Dubrovačku trilogiju inspirisane životom njegovog rodnog mesta. Dubrovačka trilogija je zapravo dramska hronika o propasti Dubrovačke republike u kojima je opisao pad Dubrovačke republike, u istorijskom trenutku ulaska Francuza u Dubrovnik, propast deklasirane vlastele i njeno nesnalaženje u okviru političke i socijalne problematike na prelazu dva veka.

Kritika[uredi | uredi izvor]

Savremena hrvatska Vikipedija i stara hrvatska štampa (1914) su u neskladu oko narodne pripadnosti Ive Vojnovića.

Lazar Tomanović je imao sukob sa Vojinovićima. O njima je zapisao da je kuća Vojinovića bila jedina pravoslavna u Boki, među kućama katoličkim i da su kontiju dobili kroz dugo Mletačko doba. Marko Vojnović je u Rusiji dobio visoki vojnički čin. Ta porodica je ostavila trag u istoriji Dalmacije.[15] Austrija je Vojinovićima priznala titulu konta i oni su je čuvali. Kuća Stratimirovića je bila u srodstvu sa kućom Vojinovića. Deda Iva Vojinovića imao je dva sina: Kosta i Đura. Kosta je kršten u manastiru Savina, a otac mu je sahranjen u Savini. Udovica mu je bila katolikinja, za katolika se preudala i decu je pokatoličila. Kosta je bio i suviše katolik, pa su mu se i popovi u Zagrebu rugali. Đuro je bio sekretar generala Stratimirovića, pa se tu predstavljao i kao pravoslavac. On je kao mali nosio torac u pravoslavnoj crkvi, a kada su doneli smrtne ostatke njegovog sina u Herceg Novi, sahranio ga je katolički pop. Kosta se oženio ćerkom Seralia, italijanskog konzula u Dubrovniku, pa je tu i ostao. Imao je dva sina i tri ćerke, od kojih je jedna bila udata za francuskog publicistu, tako je i ona s mužem pisala o jugoslovenskim narodima. Koliko je Ivo bio Hrvat, toliko je Lujo[16] bio Srbin (s njim je imao lične sukobe). Njihova sestra je u pariškoj reviji pisala da kada bi Srbi vladali u našoj državi, da bi to bilo isto kao da francuski Crnci dođu na vladu u Parizu. Tomanović je zamerao što se Ivo predstavljao u Beogradu kao potomak dubrovačke vlastele, iako su mu otac i mnogi preci rođeni u Herceg Novom, i pitao se kakav je to plemić, koji se odriče svojih predaka i svoje otadžbine. Tomanović se čudio da svakog Srbina ne vređa Ivina Smrt majke Jugovića, kao što su Nikolu Đorića uvredili kosovski junaci Meštrovića.[17]

Dela[uredi | uredi izvor]

  • Geranium, Vienac (1880) I-II
  • Perom i olovkom, Zagreb (1884)
  • Ksanta, Zagreb (1886)
  • Psyche, Zagreb(1889)
  • Ekvinocij, Zagreb (1895)
  • Dubrovačka trilogija, (Allons enfants!..., Suton, Na taraci) Zagreb (1903)
  • Smrt majke Jugovića, Zagreb (1907)
  • Gospođa sa suncokretom, Zagreb (1912)
  • Lazarevo vaskrsenje, Dubrovnik (1913)
  • Akordi, Zagreb (1918)
  • Imperatrix, Zagreb (1918)
  • Maškerate ispod kuplja, Zagreb (1922)
  • Prolog nenapisane drame, Beograd (1929)

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Naslovna strana drame Ekvinocijo (1905)
    Naslovna strana drame Ekvinocijo (1905)
  • Naslovna strana drugog izdanja Dubrovačke trilogije (1909)
    Naslovna strana drugog izdanja Dubrovačke trilogije (1909)
  • Naslovna strana drame Imperatrix (1918)
    Naslovna strana drame Imperatrix (1918)

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Nosioci velikosrpskog pokreta.” (PDF). Hrvatska misao. 3. 8. 1914. Arhivirano iz originala (PDF) 28. 01. 2022. g. Pristupljeno 14. 3. 2021. 
  2. ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. V-Đ. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 71. ISBN 86-331-2112-3. 
  3. ^ http://www.arhiva.glas-javnosti.rs/arhiva/2005/04/29/srpski/K05042801.shtml Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. април 2012) Prota Sava Nakićenović, O hercegnovskim Vojnovićima, Dubrovnik 1910, http://www.srpsko-nasledje.co.rs/sr-c/1998/02/article-13.html Dragomir Acović, Heraldika i Srbi, Beograd 2008. pp. 335, http://www.rastko.org.yu/rastko-ukr/istorija/2003-ns/dmartinovic.pdf Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. decembar 2008), http://www.scindeks-clanci.nb.rs/data/pdf/0350-0861/2005/0350-08610553121C.pdf[mrtva veza]
  4. ^ Sava Nakićenović, O hercegnovskim Vojnovićima, Dubrovnik 1910
  5. ^ Prof dr. Dušan Ivanić, profesor nove srpske književnosti na Filološkom fakultetu u Beogradu, priredio je antologiju Pripovijetka srpskih pisaca iz Hrvatske 2005, koju je izdalo Srpsko kulturno društvo „Prosvjeta“ iz Zagreba, a finansijsku podršku dalo i hrvatsko Ministarstvo kulture. Vid. intervju sa prof. dr Dušanom Ivanićem, Ćirilica gluva za latinicu, latinica gluva za ćirilicu, Glas Javnosti, 29.4.2005, http://www.arhiva.glas-javnosti.rs/arhiva/2005/04/29/srpski/K05042801.shtml Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. april 2012)
  6. ^ Prota Savo Nakićenović, O hercegnovskim Vojnovićima, Dubrovnik 1910.
  7. ^ Braća Lujo i Ivo Vojnović: dubrovačka vlastela, sa zvukom gusala u duši, Od srpskog Dubrovnika ostali su grobovi na Mihajlu, Tamo gde umiru čempresi, a piope ćute, Srpsko nasleđe, br. 3, mart 1998. http://www.srpsko-nasledje.co.rs/sr-c/1998/02/article-13.html
  8. ^ Grbove srednjovekovnih Vojnovića i novskih Vojnovića vid. u Dragomir Acović, Heraldika i Srbi, Beograd 2008. pp. 335.
  9. ^ ru: Voйnovič, Marko Ivanovič, en: Mark Voynovich
  10. ^ Rodoslov novskih Vojnovića i Seraljija koji je uradio Darko Savin uz pomoć kćerke Luja Vojnovića Ksenije vid. u prilogu studije Dušana J. Martinovića, Admirali i generali Vojnovići u ruskoj vojsci, Boka, Zbornik radova iz nauke, kulture i umjetnosti, br. 23/2003. http://www.rastko.org.yu/rastko-ukr/istorija/2003-ns/dmartinovic.pdf Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. decembar 2008), ili na engleskoj Vikipediji, gde je preuzet isti rodoslov.
  11. ^ O pokatoličenju maloletne dece Jovana Vojnovića i porodičnim vezama Vojnovića vid. Marija Crnić Pejović, Smješani brakovi, Glasnik etnografskog instituta SANU, LIII, Beograd 2005. pp. 129. http://www.scindeks-clanci.nb.rs/data/pdf/0350-0861/2005/0350-08610553121C.pdf[mrtva veza]
  12. ^ Prof. S. Roca, Veze Dalmacije sa Beogradom i Srbijom. pp. 642, Beogradske Opštinske Novine, br. 7-8, Juli-Avgust 1940, Beograd.
  13. ^ Demonstracije u Dubrovniku, Ilustrovani list, br. 29, God. I, 18. jul 1914, Zagreb
  14. ^ "Nova iskra", Beograd 1906.
  15. ^ Tomanović 2018, str. 527.
  16. ^ Tomanović 2018, str. 528.
  17. ^ Tomanović 2018, str. 529.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Enciklopedija Jugoslavije, tom 8 (Srbija-Ž). Zagreb, Jugoslavenski leksikografski zavod, 1971.
  • Mala enciklopedija Prosveta, Opšta enciklopedija (A-Lj). Beograd, Prosveta, 1968.
  • Opća enciklopedija Jugoslavenskog leksikografskog zavoda tom 8 (Š-Žva), Zagreb, 1982.
  • Prof. dr Dušan Ivanić, Pripovijetka srpskih pisaca iz Hrvatske, Zagreba, Srpsko kulturno društvo „Prosvjeta“, 2005.
  • Tomanović, Lazar (2018). Memoari. CID, Podgorica. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Иво_Војновић&oldid=27693731”