Kompleks Svilara na reci Tamiš

Kompleks Svilara na reci Tamiš
Kompleks Svilara na reci Tamiš
Opšte informacije
Mesto	Pančevo
Opština	Pančevo
Država	Srbija
Vreme nastanka	1899.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture
	www.zzskpancevo.org

Kompleks Svilara na reci Tamiš u Pančevu, sastoji se iz tri objekta Svilare (glavne predionice), Nadzorništva svilarstva i stana nadzornika svilarstva. Podignut je 1899. godine i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.^[1]

Proizvodnja svile[uredi | uredi izvor]

Kompleks se nalazi na levoj obali Tamiša, gde su sva tri objekta kompleksa su glavnim fasadama pozicionirana na jednoj liniji, paralelno sa tokom reke. Svilara je otpočela sa radom 1900. godine, sa 150 radnika i proizvodnjom od 15000 do 17000kg svile godišnje. Proizvodnja svile u Pančevu trajala je sve do sedamdesetih godina 20. veka, sa umanjenim kapacitetom, da bi 1967. godine potpuno prestala, a Svilara je pretvorena u fabriku za proizvodnju gume i plastike. Tih godina je i kultura gajenja svilene bube u Banatu i Pančevu, posle više od dva i po veka zamrla.

Arhitektura kompleksa[uredi | uredi izvor]

Sve tri zgrade kompleksa građene su u stilu industrijske arhitekture, oplemenjene razuđenošću osnova, razigranim krovovima i skladno obrađenim i dekorisanim fasadama od fasadne opeke tamno oker boje, pri čemu je korišćeno šarenilo različitih slogova.

Zgrada Svilare je razuđene osnove, koja bi se mogla svesti na oblik krsta. Paralelno sa rekom Tamiš pruža se glavno krilo predionice, dok se dva kraća kraka pružaju upravno na njega. Veći deo objekta ima prizemlje i sprat, dok krak prema Tamišu ima dva sprata. U prizemlju je skeletna konstrukcija sa betonskim i čeličnim stubovima na kojima postoji ugravirana godina gradnje, dok je na spratu trouglasta čelična krovna rešetka. Krov većeg dela zgrade je prekriven limenim pločama, dok je krov krila prema Tamišu složen, pokriven biber crepom. Svi prozori su velikih dimenzija, sa filunzima i ozidanim lucima. Kordonski venac je na krilu prema Tamišu visok i složen, dok je na ostalim delovima jednostavan sa konzolicama od iste vrste opeke.

Druge dve zgrade su mnogo manjih dimenzija, zidane od opeke sa drvenom krovnom konstrukcijom i složenim krovom pokrivenim biber crepom. Pored istorijskih vrednosti vezanih za razvoj industrije u Pančevu i celom regionu Južnog Banata, spomenik kulture ima i izuzetano značajnu građevinsku strukturu, sa jedinstvenom arhitekturom i konstrukcionim detaljima, čeličnim stubovima i rešetkastom čeličnom krovnom konstrukcijom glavne predionice, koji datiraju iz 1899. godine, godinu dana pre nego što je rešetkasta konstrukcija priznata na Pariskoj izložbi. I pored niza godina neadekvatnog korišćenja i održavanja, kao i manjih prepravki i dogradnji, svi objekti kompleksa su u velikoj meri zadržali svoje autentične karakteristike.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Spisak spomenika kulture u Južnobanatskom okrugu

Izvori[uredi | uredi izvor]

^ „Kompleks Svilara na reci Tamiš”. Zavod za zaštitu spomenika kulture u Pančevu. Arhivirano iz originala 14. 07. 2020. g. Pristupljeno 13. 7. 2020.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] „Kompleks Svilara na reci Tamiš”. Zavod za zaštitu spomenika kulture u Pančevu. Arhivirano iz originala 14. 07. 2020. g. Pristupljeno 13. 7. 2020.

[1]

p r u Nepokretna kulturna dobra u Južnobanatskom upravnom okrugu
Alibunar	Bunari u Vladimirovcu Srpska pravoslavna crkva Svetog Nikole u Ilandži Crkva Svetog Preobraženja u Dobrici Vojno-graničarska zgrada u Dobrici
Bela Crkva	Srpska Pravoslavna crkva Svetih Petra i Pavla u Beloj Crkvi Rumunska pravoslavna crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Grebencu Vodenica potočara u Kusiću Vatrogasni dom u Beloj Crkvi Zgrada Istorijskog arhiva u Beloj Crkvi Zgrada Muzejske jedinice u Beloj Crkvi Železnički kompleks Jasenovo na pruzi Vršac - Bela Crkva Rodna kuća narodnog heroja Save Munćana
Vršac	Manastir Mesić Dva dvorca porodice Lazarević Vršačka kula Rodna kuća Jovana Sterije Popovića Dvorac Barona Jovanovića Zgrada „Stara apoteka“ u Vršcu Vladičanski dvor u Vršcu Rumunska pravoslavna crkva Svetog Teodora Tirona u Kuštilju Rumunska pravoslavna crkva Svetog Nikole u Ritiševu Crkva Vaznesenja Hristovog u Potpornju Dvorac u Vlajkovcu Gradska kuća u Vršcu Kuća zvana „Kod dva pištolja“ u Vršcu Zgrada bivšeg gradskog narodnog odbora u Vršcu Zgrada dečjeg vrtića „Anđa Ranković“ u Vršcu Zgrada na Trgu pobede br. 5 u Vršcu Zgrada u ul. Žarka Zrenjanina br. 21 u Vršcu Zgrada „Konkordija“ u Vršcu Rodna kuća Žarka Zrenjanina Kuća u Ul. Sterijinoj br. 11 Tri bureta za vino Rimokatolička crkva Sv. Gerharda de Sangredo u Vršcu Kuća u Ul. Žarka Zrenjanina br. 27a Kuća u Ul. Zadružna bb Kuća sa okućnicom u Ritiševu Zgrada na Trgu Sv. Teodora Vršačkog br. 33 u Vršcu
Kovačica	Rumunska pravoslavna crkva Svetog Georgija u Uzdinu Srpska pravoslavna crkva Svetog Nikole u Samošu Crkva Uspenja Bogorodice u Crepaji Srpska pravoslavna crkva u Idvoru Slovačka evangelistička crkva u Kovačici Vodica Vozdviženija časnog krsta u Uzdinu Vodica Silaska Sv. Duha - Trojica u Samošu Vodica Usekovanja glave sv. Jovana Krstitelja u Crepaji Vodica Sv. Vrača u Crepaji Mađarska reformatorska crkva u Debeljači
Kovin	Ostaci tvrđave u Kovinu Crkva Prenosa moštiju Svetog Nikole u Deliblatu Srpska Pravoslavna crkva Svetih Arhanđela u Kovinu Rumunska pravoslavna crkva Sv. proroka Ilije u Kovinu Rimokatolička crkva Sv. Terezije Avilske u Kovinu Tri nadgrobna spomenika u porti srpske pravoslavne crkve u Deliblatu
Opovo	Srpska Pravoslavna crkva Svetog Nikole u Opovu Srpska Pravoslavna crkva Svetog Nikole u Sakulama
Plandište	Dvorac Jagodić Dvorac u Hajdučici Dvorac Kapetanovo u Starom Lecu
Pančevo	Srpska pravoslavna crkva Svetog Preobraženja u Pančevu Zgrada Narodne pivare u Pančevu Manastir Vojlovica u Pančevu Crkva Prenosa moštiju Svetog Nikole Maladonja Crkva Prenosa moštiju Svetog Nikole Velidonja Zgrada Magistrata u Pančevu Zgrada u ulici Nikole Tesle 3 u Pančevu Uspenska crkva u Pančevu Zgrada u Ulici JNA 2 u Pančevu Zgrada u Dimitrija Tucovića 2 u Pančevu Zgrada na Trgu kralja Petra 8-10 u Pančevu Zgrada na Trgu kralja Petra 11 u Pančevu Svetionici na ušću Tamiša u Dunav Vojno graničarska zgrada u Omoljici Nadgrobni spomenik Marka Kulića Nadgrobni spomenik kompozitora Mite Topalovića Nadgrobni spomenik Vasilija Živkovića Nadgrobni spomenik Ignjata Barajevca Nadgrobni spomenik Tomi Sanduloviću Nadgrobni spomenik Stevice Jovanovića Nadgrobni spomenik borcima iz I svetskog rata i žrtvama fašističkog terora iz II svetskog rata Spomenik streljanim rodoljubima iz Borče Spomenik osnivačima pančevačke gimnazije Hotel „Vojvodina” Crveni magacin u Pančevu Zgrada Gimnazije „Uroš Predić” Zgrada u Ulici Braće Jovanovića 13 Kuća Tanackovića Železnička stanica Tamiš Kuća u Ul. Petra Drapšina br. 8 Kuća Dude Boškovića Provijant magacin u Pančevu Kuća u Ul. Žarka Fogaraša 4 Rimokatolička crkva Svete Ane u Pančevu Zgrada „Kragujevac” u Pančevu Kaćurina štamparija u Pančevu Zgrada OŠ „Aksentije Maksimović” Rodna kuća Aksentija Maksimovića Veliki kameni krst u Jabuci Zgrada istorijskog arhiva u Pančevu Gajićeva apoteka Zgrada stare pošte u Pančevu Kip Svetog Florijana u Pančevu Zgrada Doma omladine u Pančevu Kapela Sv. Georgija na pravoslavnom groblju u Pančevu Vodotoranj u Pančevu Zgrada stare bolnice u Pančevu Javno parno kupatilo u Pančevu Zgrada „Socijalnog” u Pančevu Kuća u Ul. Žarka Zrenjanina 106A Kompleks Svilara na reci Tamiš Logor „Svilara” u Pančevu Banatska okućnica u Dolovu Evangelistička crkva sa pomoćnim zgradama