Kruna kralja Petra I Karađorđevića

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Kruna kralja Petra I Karađorđevića je jedina sačuvana kruna nekog srpskog vladara u Republici Srbiji.[a] Kruna je izlivena od bronze sa ručke Karađorđevog topa, zaplenjenog od Turaka u Prvom srpskom ustanku.[4] Osim bronze, kruna ima pozlatu, emajl i sintetičko drago kamenje.[5]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Posle ubistva kralja Aleksandra Obrenovića i kraljice Drage, u Majskom prevratu 29. maja 1903. godine i kraja dinastije Obrenovića, na presto je dovedena dinastija Karađorđević, odnosno Petar Karađorđević. On se iz Ženeve vratio u Beograd juna iste godine, posle čega je položio zakletvu na prepravljeni Ustav Srbije iz 1888. godine. Krunisanje je planirano za narednu 1904. godinu, tako da je bilo dovoljno vremena da se pripremi prikladan program svečanosti. Predviđena je i izrada kraljevske insignije, koje Srbija u tom trenutku nije imala. Za izbor insignija osnovan je Glavni odbor, na čelu sa arhitektom, Mihailom Valtrovićem, direktorom Narodnog muzeja, profesorom Velike škole i jednim od najpoznatijih domaćih umetnika, koji se od 1871. do 1884. godine bavio istraživanjem srpske srednjovekovne umetnosti.[6]

Valtrović je za krunu predložio pet nacrta, a Petar je odabrao motiv dvoglavih orlova. Osim toga, Petrov zahtev je bio da se kruna, izlije od „Karađorđevog topa”, sa ciljem da se uspostavi veze između simbola državnosti i oruđa kojim je ta državnost stečena, dok je sam materijal ukazivao na skromne, seljačko-vojničke korene dinastije.[6]

Za sekretara Glavnog odbora izabran je general Sava Grujić, tadašnji predsednik Ministarskog saveta, koji je bio odličan poznavalac istorije srpske artiljerije. On je od eksponata za budući Vojni muzej, odabrao petofuntovni „abuz”, na kome stajao natpis na srpskom koji svedoči da je izliven, odnosno prepravljen 1812. godine u Beogradu, za vreme vlade Karađorđa. Na istom topu stoji i natpis na arapskom, koji svedoči o njegovom turskom poreklu. S cevi je odsečena desna ručica koja je imala oblik „delfina”. Kruna je izrađena u radionici braće Andrea i Žaka Faliza iz Pariz, po nacrtu Mihaila Valtrovića. Izrada je koštala 19.000 franaka i završena je 29. avgusta 1904. godina, a zatim je poslata „Orijent ekspresom“. Osveštana je dan pre krunisanja u Sabornoj crkvi u Beogradu.[6]

Krunisanje je obavljeno 21. septembra 1904. godine.[7] Ovaj događaj, sutrašnju paradu na Banjici i scene sa drugih mesta, kao što su manastiri Žiča i Studenica, gradovi Kraljevo, Novi Pazar, Cetinje, Andrijevica, Šibenik i Zadar) , posetili su i zabeležili britanski snimatelj Frenk Storm Moterš (engl. Frank Storm Motershow) i organizator snimanja Arnold Mjur Vilson (engl. Arnold Muir Wilson). Film „Krunisanje kralja Petra I“ danas predstavlja važan istorijski dokument.[8]

Petar I je bio skroman čovek, a jedina njegova neskromnost bilo je krunisanje. U Srbiji se malo ko radovao toj ceremoniji, veliki broj političkih prvaka nije dao podršku, a nisu nisu prisustvovale ni evropske kraljevske porodice, osim one sa Cetinja.[9]

Kralj Petar I je bio jedini novovekovni krunisani vladar obnovljene Srbije. Nijedan Obrenović pre njega nije stavio krunu na glavu.[10] Naslednici kralja Petra I, kraljevi Aleksandar I i Petar II, nisu krunisani prilikom stupanja na presto, već su po automatizmu, proisteklom iz prava o nasleđivanju, samo preuzeli insignije kralja.[11]

Kruna je čuvana u domu Karađorđevića od 1904. do 1941. Tokom Prvog svetskog rata čuvana je u Prizrenu, zakopana ispod zgrade Bogoslovije, tri godine.[12] Između dva svetska rata bila je izložena u Dvorskoj kapeli, Kraljevskog dvora a Drugi svetski rat je provela u manastiru Žiči. Posle rata bila je u Narodnom muzeju u Beogradu, potom u Muzeju Prvog srpskog ustanka da bih nakon nekog vremena dugo stajala u depou Narodne banke Srbije. Od 2005. godine se nalazi u vlasništvu Istorijskog muzeja.[5]

Povodom 50 godina rada Istorijskog muzeja Srbije, kruna je svečano bila izložena 12. aprila 2013. godine u sali Narodne skupštine Srbije.

Fotogalerija[uredi | uredi izvor]

  • Kruna.
    Kruna.
  • Grb dinastije Karađorđevića na kruni.
    Grb dinastije Karađorđevića na kruni.
  • Krunisanje u Sabornoj crkvi u Beogradu.
    Krunisanje u Sabornoj crkvi u Beogradu.
  • Posle potpisivanja Krunske povelje, kralj je projahao od crkve, Dubrovačkom i Knez Mihailovom ulicom, preko Terazija, do dvora.
    Posle potpisivanja Krunske povelje, kralj je projahao od crkve, Dubrovačkom i Knez Mihailovom ulicom, preko Terazija, do dvora.
  • Petar II Karađorđević na dan preuzimanja krune 28. marta 1941. godine.
    Petar II Karađorđević na dan preuzimanja krune 28. marta 1941. godine.
  • Šar, kruna, kopča za plašt i skiptar Petra I Karađorđevića.
    Šar, kruna, kopča za plašt i skiptar Petra I Karađorđevića.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Čuva se i kruna Nemanjića, odnosno kruna Stefana Dečanskog u muzeju Cetinjskog manastira[1], kao i dve krune za koje se veruje da su pripadale srpskim despotima, poklonjene obe 1605. godine knezu Ištvanu Bočkaju, jednu od turskog velikog vezira Lale Šahina, koja se čuva u Beču[2], a druga poklon iz Kronštata se čuva u depou Budimpeštanskog muzeja[3]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Radio Svetigora: „Cetinjski manastir - prvi dio“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016), Pavle Kondić, 2010, pristup 16.6.2013
  2. ^ Istorijski muzej Srbije i Narodni muzeja Kraljevo - Katalog povodom izložbe 8 vekova manastira Žiče : „Krunisanje srpskih vladara“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. maj 2021), Dragomir Acović, 2007, pristup 16.6.2013
  3. ^ Vojvodina kafe: „Oteto kulturno blago“[mrtva veza], 20.09.2008, pristup 16.6.2013
  4. ^ Sabor monarhista: Intervju g-dina Dušana Bapca za „Akter“, Vladimir Đuričić, Kozmas Mirković, pristup 14.6.2013
  5. ^ a b Politika: „Deo Karađorđevog topa u kruni kralja Petra Prvog“, B. Bilbija, 11.02.2011, pristup 14.6.2013
  6. ^ a b v Politikin zabavnik br. 2850: „Od delfina kruna izlivena“[mrtva veza], Branko Bogdanović, preuzeto iz Politikinog zabavnika. str. 4-7, 22.9.2006, pristup 14.6.2013
  7. ^ Srpske nedeljne novine br.19 : „Istorijski muzej posle pola veka dostupan publici“, M. T., str. 6, Budimpešta, 9.5.2013,2013, pristup 15.6.2013
  8. ^ Međunarodna federacija filmskih kritičara: „Pola veka srpske kinematografije 1896—1945“, Aleksandar Saša Erdeljanović, pristup 15.6.2013
  9. ^ Akter: „Srpska istorija kroz predmete vladara“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. mart 2016), Kozmas Mirković, 07.04.2013, pristup 16.6.2013
  10. ^ Centar za istraživanje pravoslavnoga monarhizma: „Srpski grb i himna u XX veku“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. januar 2012), Ljubomir S. Stevović, 2004, pristup 15.6.2013
  11. ^ Godišnjak Muzeja grada Novog Sada - Zbirka strane umetnosti br. 2: „Izložba insignija dinastije Karađorđević“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. oktobar 2014), Dr Drago Njegovan, Slavica Ilin i Dragomir Acović, str. 302, 2006., pristup 14.6.2013
  12. ^ Prizren: Ostala je samo kraljeva kruna („Večernje novosti“, 18. avgust 2013)

Literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Круна_краља_Петра_I_Карађорђевића&oldid=27573551”