Lipovo (Mađarska)
| Lipovo mađ. Lippó | |
|---|---|
 Srpska pravoslavna crkva u Lipovu | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Mađarska |
| Region | Južna prekodunavska regija |
| Županija | Baranja |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 486 |
| — gustina | 33,45 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 51′ 52″ S; 18° 34′ 11″ I / 45.86435° S; 18.56975° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 14,53 km2 |
  Lipovo Lipovo na karti Mađarske | |
| Poštanski broj | 7781 |
| Pozivni broj | 69 |
| Veb-sajt | |
| www.lippo.hu | |
Lipovo ili Lipova[1] (mađ. Lippó) je selo u Mađarskoj, u krajnje južnom delu države. Selo upravo pripada Mohačkom srezu Baranjske županije, sa sedištem u Pečuju.
Prirodne odlike[uredi | uredi izvor]
Naselje Lipovo nalazi u krajnje južnom delu Mađarske, blizu državne granice sa Hrvatskom. Najbliži veći grad je Mohač.
Istorijski gledano, selo pripada mađarskom delu Baranje. Područje oko naselja je ravničarsko (Panonska nizija), približne nadmorske visine oko 120 m. Severno od naselja se izdiže Viljansko gorje. Oko naselja nema većih vodotoka, a dalje ka istoku protiče Dunav.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Prema podacima iz 2013. godine Lipovo je imalo 486 stanovnika. Poslednjih godina broj stanovnika opada[2].
Pretežno stanovništvo u naselju čine Mađari rimokatoličke veroispovesti, a manjine su Nemci (oko 9%), Srbi i Romi.
Selo je poznato po važnosti za srpsku manjinu u Mađarskoj, nekada brojnu (1910. oko 35%), a danas malobrojnu, ali i dalje prisutnu (2,7% stanovništva). U selu postoji Srpska pravoslavna crkva, kao svedok nekadašnjeg značaja mesnih Srba, kao i srpska manjinska samouprava.
Popis 1910.[uredi | uredi izvor]
| Lipovo[3] | |
|---|---|
| Jezik | Vera |
ukupno: 1.074 Rimokatolici 717 (66,75%) Pravoslavci 340 (31,65%) Jevreji 12 (1,11%) Luterani 4 (0,37%) Kalvinisti 1 (0,09%)
| |
Istorija Srba u mestu[uredi | uredi izvor]
Srbi su u naselju prisutni još od srednjeg veka, ali je njihov broj posebno narastao posle Velike seobe.
Pristupilo je ispovesti pred srpskim pravoslavnim parohom pred Uskrs 1735. godine, 78 pravoslavnih Hrišćana u Lipovi. Zapisano je 1731. godine 12 pravoslavnih domova. Broj stanovnika Srba iznosio je 1796. godine 400 duša, a vek kasnije 1890. godine ostalo ih je 355 na broju.[4] Bilo je to mesto 1885. godine u Mohačkom izbornom srezu za crkveno-narodni sabor sa svojom parohijskom filijalom. U Lipovi je tada zapisano 373 duše a u filijali Bezedeku 177 pravoslavaca.[5]
Po državnom šematizmu pravoslavnog klira Ugarske iz 1846. godine, u Lipovi je bilo 648 pravoslavaca. Pravoslavno parohijsko zvanje je osnovano (ili od 1759?) i matrikule se vode od 1773. godine. Parohijske filijala je: Bezedek. Paroh je 1809-1846. godine pop Prokopije Grujić.[6]</ref>
Tu se nalazi pravoslavna crkva posvećena Sv. Jovanu Krstitelju. Prvobitna bogomolja je bila sagrađena u prvoj polovini 18. veka. Sadašnja crkva je završena i osvećena 1804. godine. Ikone na ikonostasu je radio 1863-1864. godine, slikar Nikola Dimić iz Novog Sada. Bogorodičin prestol je oslikao ikonopisac Arsenije Vujić iz Pečvara.[7] Lipovski sveštenik je 1907. godine podsetio javnost i zahvalio se brojnim darodavcima na poklonima crkvi i školi, za vreme njegovog parohovanja. Jovan Japić stanovnik filijale Bezedek osnovao je krajem 19. veka Fondaciju od 1000 kruna pri crkvi u Lipovi, u spomen svog strica Mirka. Isti je još uradio za lipovski hram sledeće: oltar i crkvenu soleju patosao je sa lepim cement-pločama, a u oltaru još je dao da se napravi uzvišeno arhijerejsko mesto - gde sedi vladika za vreme bogosluženja. Takođe je snadbeo parohe sa dva potpuna crkvena "odejanija" od teške svile, zatim priložio veliko bronzano kandilo iznad amvona i konačno zavesu na carskim dverima, od crvenog somota. Meštanin Živko Bačvanin poklonio je novi polijelej, i fino belo svileno odejanije, supruga Sofija dala je beli sveštenički stihar od tzv. srpskog platna. Stevan Bošnjak dao je od kina srebra srednje kandilo, što visi pred Raspećem na ikonostasu. Ratar Mladen Mirković obnovio je velike čirake pred oltarom, i na njima "dade veštačke duplire zgotoviti u kojima zejtin gori", i dok je živ on će zejtin davati za tu namenu. Živko Kašanin sa sestrom Ljubicom, dao je da se naslika na uzvišenom arhijerejskom mestu lik Spasitelja (u prirodnoj veličini), kao i vezeni sveštenički stihar. I Mila Bajić dala je sveštenički stihar, a Angelina Bačvanin, Anka Lačanin i Anka Milinović dale su svaka po jedan zastirač za nalonj. Angelina Kašanin, Sofija Bošnjak i Maca Horvat dale su zastirače za celivaonicu, a Sofija Ćosić fini zastirač za Hristov grob.[8]
Mesni paroh pop Prokopije Grujić javlja se 1808. i 1814. godine kao kupac jedne srpske knjige o antičkoj istoriji.[9] Za kupovinu Bulićevog zemljopisa formiran je 1824. godine mali pretplatnički punkt u mestu. U njemu su se obreli pismeni građani: pop Proka Grujić paroh (tu i 1826), Vasilije Kašanin zemljedelac, Stefan Ćosić "lepcelder" i tutor školskog tasa i Gavril Tomić učitelj lipovski.[10]
Umro je 1892. godine pop Lazar Katić paroh lipovski. Bio je rodom iz sela Šatorišta, a pre rukopoloženja za jereja bio je učitelj u Bezedeku i Majišu. Kao sveštenik služio je malo u Donjoj Nani, pa 31 godinu u Lančugu. Izabran je za lipovskog paroha jednoglasno 1883. godine[11]
Učitelj u mesnoj školi 1846. godine je Roman Komadinović sa 25 učenika.[12] Radio je u mesnoj školi 1868. godine učitelj Dimitrije Radojčić. Stanje u srpskoj narodnoj školi nije bilo sjajno po mišljenju eparhijskog školskog referenta Popovića 1884. godine. Zatekao je kontrolora da od 55 upisane dece samo 38 stvarno pohađa nastavu. Uspeh školske dece nije dovoljan jer učitelj Dimitrije Radojčić koji služi 23 godine u mestu, "još ni danas se nije prilagodio nastavi po novoj metodi". U školi nema nikakvih učila, a učiteljska plata jedva da iznosi 100 f. ukupno. Zato je Popović preporučio Lipovcima: da nalože učitelju Dušanu da se pomoću knjiga pisanih za upotrebu narodnih učitelja pouči i izvešti predavati školske predmete po novoj metodi. Zatim, da crkvena opština u toku tekuće školske godine nabavi sva potrebna učila, patoše učiteljski stan, ogradi učiteljsku baštu i to ako ne mogu prošćem, onda živom ogradom. Poverio je takođe administratoru protoprezvirata Mohačkog da obezbedi da učitelj mora imati platu u iznosu zakonskog minimuma od 340 f. i to tako da po stanovništvu prirez sa tom svrhom odredi i sabere.[13] Mohački "odvjetnik" Josif Jagić je 1895. godine podario lipovsku školu sa novim nameštajem i nužnim modernim učilima vrednih 550 kruna. Postavljen je za privremenog učitelja 1899. godine Lazar Pečujlija.[14] Početkom 20. veka mesna škola je srpska veroispovedna, sa jednim zdanjem zidanim 1897. godine. Učitelj je Lazar Krstić rodom iz Šumberka, koji je tu tri godine i stalno namešten. Polazilo je 1905. godine u osnovnu školu 32 đaka, a sedam učenika starijeg uzrasta išlo u nedeljnu školu.[15]
Godine 1905. Lipova je mala opština u Dardanskom srezu, Baranjske županije. Tu živi 1006 stanovnika u 204 doma. Dominiraju Nemci, Srba je duplo manje; ima ih 367 pravoslavnih duša (ili 36%) sa 65 kuća. Od srpskih javnih zdanja tu su pravoslavna crkva i narodna škola. U naselje radi poštanski ured. Postoji srpska pravoslavna crkvena opština, a parohijska filijala je Bezedek. Crkvena skupština je redovna pod predsedništvom Mladena Kašanina. Hram je 1905. godine spolja u lošem, a iznutra u dobrom stanju. Postoje dva srpska pravoslavna groblja, sa najstarijim spomenikom iz 18. veka. Od crkvenih starih knjiga, najstarija je srbulja, Zbornik iz 1580. godine, koji je pisao đakon Koresa. Crkveno-opštinski posed je od 45 kj. zemlje. Parohijski dom je šeste klase, ima parohijski dom, a parohijska sesija sadrži 31 kj. zemlje. Paroh je pop Uroš Mađarević rodom iz Lipove, koji služi 14 godina u mestu. Vredni popa bavio se pčelarstvom, vinogradarstvom i književnošću.[16]
Posle Prvog svetskog rata i podele Baranje na dva dela — danas mađarski (severni, veći) i hrvatski (južni, manji), Lipovo se našlo u sasvim drugačijem, nepovoljnijem položaju. Nova granica između Mađarske i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, našla se na par kilometara od naselja. U sledećim godinama veći deo Srba se iselio u srpske delove novoformirane Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Početkom 21. veka srpska crkva posvećena Rođenju Sv. Jovana Krstitelja podignuta 1804. godine, nalazi se u dobrom stanju, u centru naselja. Pravoslavno groblje je južno pola kilometra udaljeno od naselja, dobro uređeno i održavano. Po groblju raste trava i hrastovi, nije ograđeno, spomenici su na srpskom jeziku i potiču iz 19. veka.[17]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ www.poreklo.rs/2014/04/14/optiranje-iseljavanje-srba-u-madjarskoj-1920-1931
- ^ Baranya (Hungary): County, Towns and Villages - Population Statistics in Maps and Charts
- ^ „Jezički i verski sastav stanovništva Kraljevine Ugarske po naseljima, Popis 1910. godine”. Arhivirano iz originala 13. 01. 2018. g. Pristupljeno 08. 04. 2019.
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1895. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1885. godine
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
- ^ "Nin", specijalni dodatak, Beograd 1990. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1907. godine
- ^ Stefan Živković: "Priključenija Telemaka sina Ulisova", Beč 1814. godine
- ^ Vasilije Bulić: "Zemleopisanio vseobšćeg", Budim 1824. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1892. godine
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius...
- ^ "Školski list", Sombor 1884. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1899. godine
- ^ Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ Srpski institut, internet baza podataka, Budimpešta
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
