Pasjak (Kruševac)

Pasjak
Pasjak;
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Rasinski
Grad	Kruševac
Stanovništvo
— 2022.	249
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 33′ 02″ S; 21° 24′ 20″ I / 43.5505° S; 21.405666° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	250 m
	Pasjak Pasjak na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj	037
Registarska oznaka	KŠ

Pasjak je naseljeno mesto grada Kruševca u Rasinskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 312 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 350 stanovnika).

Poreklo imena

Postoje tri legende o nastanku imena sela Pasjak. Legende su nastale u narodu.

Prvo predanje

Doseljenje vladara i njegove svite u Kruševac uslovilo je doseljenje znatnog broja dvorskih službenika i časnika, trgovaca, zanatlija i većeg broja vojnika sa svojim starešinama. Broj stanovnika Kruševca naglo je povećan i grad je ubrzo postao značajan privredni, vojni i kulturni centar države kneza Lazara. O nekadašnjoj veličini Kruševca zabeležio je Radomir Ilić, profesor kruševačke gimnazije, „narodna tradicija veli ovo: Kruševac se nekada pružao od sela Pasjaka (na jugoistoku od Kruševca) do Mačkovca (tri četvrtine časa zapadno od Kruševca). Jednom prilikom pojurio je neki pas mačku tamo gde je sad Pasjak, mačka pobegne na krov i odatle sve preko krovova dođe do Mačkovca gde siđe na zemlju. Otuda i ime Pasjak i Mačkovac“.

Drugo predanje

Komiti - pljačkaši koji su logorovali na terenu današnjeg Pasjaka su sa ovog skrovitog mesta kontrolisali i sačekivali turske i druge trgovce koji su iz Carigrada vozili robu prema Beogradu. Kao što je poznato, preko ribarske kotline i pored neposredne blizine Parunovca, prolazio je carigradski drum. Ovi komiti imali su strašnog psa - vučjaka, koji je jači nego cela komitska družina. I u prepadima na trgovce i rabadžije, ovaj pas je odigravao veliku ulogu, jer su se trgovci i rabadžije više od njega plašili nego od komita. Jednostavno, kada su videli kako ovaj pas prema njima juri, bezglavo su ostavljali kola s volovima ili konjima i spašavali na taj način glavu. Naravno, ovu pogodnost koristili su komiti i nemilosrdno pljačkali. Kada se na ovom terenu nekim komitama život usladio, jedan broj njih je odlučio da tu podignu kuće i za trajnije vreme ostanu. I kada su odlučivali o nazivu sela, u znak sećanja na jakog psa veruje se da je i selo dobilo ime - Pasjak.

Treće predanje

Meštani kažu da je selo ime dobilo po potoku koji i danas kroz selo protiče. Potok je, pak, dobio ime po tome što je bio onda i danas stendište pasa iz cele okoline. Otuda ime potoku Pasji potok, pa i ime sela - Pasjak.

Pasjak kroz istoriju

Oslobođeni Pasjak (1833. godine)

Informacije o Pasjaku nalazimo tek u periodu kada je oslobođen Kruševac 1833. godine od Turaka kada se vode evidencije stanovništva u selima kruševačke nahije. Jedini podatak iz ranijeg perioda je karta kruševačkog sandžaka iz 1530. godine gde se pominje selo Pasjak i mnoga druga sela koja i danas postoje na prostoru Rasinskog okruga.

Po tefteru iz 1837. godine pominju se porodice u Pasjaku sa prezimenima Aćimović, Andrejić, Ratković, Vlajić, Vučić, Milojević, Petković i Đurđević.

U tefterima i popisima su, obično, upisivani samo muškarci ili samo domaćini porodica:

Jakov Đurđević, činovnik suda kruševačkog. Izabran 1836. godine
Živko Andrejić
Živan Andrejić
Miloje Vlajić, rođak Gojka Vlajića - prvog trgovca u tom vremenu koji je trgovao sa Turcima, prvog lekara - vidara u Evropi koji je lečio ljude akupunkturom.
Jovan Jaćimović
Stojan Jaćimović
Mijailo Jaćimović
Miloje Ratković
Milić Ratković
Radivoje Vučić
Velisav Vučić
Petko Milojević

Drugi svetski rat

U noći između 13. i 14. oktobra 3. srpska brigada je izvršila premeštanje jedinica i 14. oktobra zauzela prostor selo Mali Šiljegovac - selo Kobilje - selo Pasjak - Stalać - selo Tekije. Tada su dobijeni podaci da se u širem rejonu Kruševca nalazi oko 5.000 nemačkih vojnika, četnika Rasinsko-topličke grupe korpusa, pripadnika srpske državne straže i belogardijskog ruskog zaštitnog korpusa.^[1]

Znamenitosti Pasjaka

U Pasjaku se nalazi jedna mala crkva posvećena svetom Nikoli Mladom. Podignuta je 1933. godine na temeljima davno porušene crkve čiji su ostaci, ikona svetog Nikole i krst nađeni 1930. godine.

Pasjak ima i četvororazrednu školu koja pripada kao ogranak škole „Vladislav Savić Jan“ iz Parunovca. Škola je počela sa radom 1937. godine.

Pored puta koji vodi iz pravca Kruševca ka centru Pasjaka nalazi se spomen-česma posvećena poginulim ratnicima NOB-a.

Demografija

U naselju Pasjak živi 268 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 46,8 godina (44,9 kod muškaraca i 48,4 kod žena). U naselju ima 96 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,25.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1948.	469
1953.	499
1961.	491
1971.	465
1981.	403
1991.	350	346
2002.	312	320
2011.	244

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	303	97,11%
Romi	6	1,92%
nepoznato	1	0,32%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	2	3
80+	0	8
75—79	8	12
70—74	8	19
65—69	16	20
60—64	7	10
55—59	8	6
50—54	11	14
45—49	18	14
40—44	5	7
35—39	11	6
30—34	6	7
25—29	10	12
20—24	11	4
15—19	6	7
10—14	3	12
5—9	7	6
0—4	2	6
Prosek :	44,9	48,4

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	95	104	111	106	101	102	96

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	18	19	21	18	8	6	4	1	1	0	3,25

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	127	28	91	4	3	1
Ženski	149	15	93	40	1	0
UKUPNO	276	43	184	44	4	1

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	65	16	1	0	34
Ženski	48	29	0	0	10
UKUPNO	113	45	1	0	44
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	1	4	3	2	2
Ženski	0	0	4	3	0
UKUPNO	1	4	7	5	2
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	0	0	1	0
Ženski	0	0	0	1	1
UKUPNO	0	0	0	2	1
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	1	0	0	0
Ženski	0	0	0	0
UKUPNO	1	0	0	0

Reference

^ Odlomak iz knjige Oslobođenje Kruševca 1944. godine - Zbornik dokumenata, studija i sećanja učesnika i savremenika str. 82/N/1
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze

[1] Odlomak iz knjige Oslobođenje Kruševca 1944. godine - Zbornik dokumenata, studija i sećanja učesnika i savremenika str. 82/N/1

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]