Plandište
Plandište | |
|---|---|
 Pravoslavna crkva Sv. prepodobnog Rafaila Banatskog | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Južnobanatski |
| Opština | Plandište |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  3.825 |
| — gustina | 85/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 13′ 46″ S; 21° 07′ 19″ I / 45.229482° S; 21.121884° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 79 m |
| Površina | 45 km2 |
.svg)  Plandište Plandište na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 26360 |
| Pozivni broj | 013 |
| Registarska oznaka | VŠ |
Plandište je selo i centar istoimene opštine u Južnobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 3.825 stanovnika.
U Plandištu se planira izgradnja vetroparka Plandište I.
Ime sela[uredi | uredi izvor]
srpski : Plandište; makedonski : Plandište; mađarski : Zichyfalva; nemački : Zichydorf; rumunski : Plandişte;
Današnje ime sela dolazi od reči plandovati, odmarati se. Rumuni koriste isto to ime dok Mađari i Nemci koriste ime koje je selo dobilo po grofu Zičiju a u prevodu znači Zičijevo selo.
Plandište – Banat ima dugu istoriju kao ključna lokacija u istočno-centralnoj Evropi zbog transportnih ruta duž njegovih reka i planinskih prolaza. Banat je bio vojno strategijska spoljna granica za antičko Rimsko carstvo i oni su tu sagradili nekoliko većih gradova koji još uvek postoje, kao što je Temišvar. Germanska plemena su napadala rimske garnizone ali nisu uspela da osvoje teritoriju koja se kasnije konsolidovala kao deo Mađarske monarhije oko 1000. godine nove ere. Mađarska je omogućila mirno vreme hrišćanstva koje je opredelilo sudbinu Banata. I kasnije je Banat trpeo razne nesreće. Džingis kan je 1240-1242. godine ostavio za sobom pustoš kada je prošao u svom osvajačkom pohodu na Evropu. Teritorija mesta je oko 85 km severno od Dunava i u pravcu severa od Beograda, koji takođe postoji od drevnih vremena.
Bioseg (Srednji vek) Tokom srednjeg veka mesto je nazvano po livadi na kojoj je nastalo: Bioseg. Tokom ovog perioda, Turci iz Osmanskog carstva su 1526. počeli sa sukobima sa Mađarskom imperijom sa ciljem širenja svoje teritorije. Posle bitke kod Mohača, Turci su zavladali na dve trećine Mađarske, uključujući i Banat. Rat sa Turcima je trajao tokom šesnaestog i sedamnaestog veka; 1663-1739, i opet 1788. godine, pri čemu su uvek uništavana banatska naselja i ubijano njegovo stanovništvo. Skoro je sigurno da su ljudi koji su živeli na Bioseg livadi bili umešani u te ratove zbog blizine Dunava. Dunav je formirao prirodnu granicu između Osmanskog carstva i Mađarske monarhije.
Morminz (1717-1738) Austrijska carska armija kojom je komandovao princ Eugen Savojski je napokon isterala Turke sa svoje teritorije. Mirovni ugovor potpisan u Karlovicu 1699. godine je doveo Mađarsku, bez Banata, pod upravu habzburškog cara Leopolda I. Kasnije, princ Eugen je zauzeo Banat 1718. godine, i provincija je ustupljena habzbušskom caru Čarlsu.VI U skladu sa naređenjima (vojnom upravom) princa Eugena od 1723. do 1725. godine, mesto je naseljeno pod imenom ’”Morminz”’ i tako je registrovano na mapi Temišvara, Banat. Naseljenici Morminza su gradili svoje kuće od zemlje i blata i pokrivali ih trskom iz lokalnih močvara ili slamom (od žitarica koje su rasle u južnom Banatu).
1738. Turci su obnovili neprijateljstvo probojem u južni Banat i pustošenjem i razaranjem naseobina duž Dunava, uključujući i Morminz. Turci su napredovali na sever tokom sledeće godine, sve do Temešburga, centralnog i glavnog grada Banata. Stanovnici koji nisu izbegli na sever pobijeni su ili odvedeni u ropstvo. Sva sela južno od Temešburga spaljena su. Nakon ove invazije teritorija oko Morminza ličila je na pustinju.
Zičidorf (nemački: Zichydorf, 1787-1867) Austrijanci i Mađari udružili su snage i 1738. potisnuli Turke nazad na jug, preko Dunava. Mada je i prethodno ovde bilo uglavnom nemačko stanovništvo, proterivanje Turaka donelo je organizovano naseljavanje pod okriljem Habzburga. Austrougarski vojni pohodi bili su zasnovani na nemačkom plemstvu — grofovima, koji su služili kao generali Carskoj austrijskoj vojsci. Za austrijskog kajzera bilo je uobičajeno da nagradi svakog grofa parcelom zemlje novoosvojenog pograničnog Banata. Tako je grof Karl Zič de Vasonkeo, (graf Karl Zichy de Vasonkeo) tadašnji predsednik mađarskog parlamenta, postao vlasnik oko 10.000 akri zemlje oko ? (sela) nazvanog Zičidorf u njegovu čast.[1].
Zičifalva (mađarski: Zichyfalva, 1867-1918) 1867. godine Austrija je prihvatila dvojnu monarhiju poznatu kao Austrougarsko carstvo. Ugarska vlast je kasnije naturila mađarizaciju da kreira posebnu mađarsku naciju iz mešane populacije, koja je bila najvećim delom nemačka, ali je takođe uključivala i Rumune, Srbe i Turke. Mađarizacija je rezultovala promenom imena naselja sa nemačkog na mađarski. Tako je Zičdorf preimenovan u Zičfalva, mesto koje se nalazilo u 54. grofoviji Torontal, Ugarska.
Mariolana (1918-1942) Prvi svetski rat doneo je još jednu promenu imena mesta Austrougarske imperije. Nakon Versajskog ugovora 1918. godine nove granice dovele su Zičidorf/Zičifalvu u sastav države Srbije, koja je postala deo novoformirane Jugoslavije. Jugoslovenski kralj Aleksandar proklamovao je promenu naziva svih mesta na srpski jezik, te je mesto dobilo naziv Mariolana, koji je zadržalo do Drugog svetskog rata.
Za vreme nemačke okupacije u toku Drugog svetskog rata nazivi naselja su vraćeni na nemačke izvorne nazive. Nakon Drugog svetskog rata, mesto dobija sadašnji naziv. Mariolana postaje ’”Plandište”’, u SAP Vojvodini, SFR Jugoslavija. Na teritoriju opštine pristigli su doseljenici i iz drugih krajeva zemlje, tako da je u multietničkoj strukturi stanovništva bilo zastupljeno 18 nacionalnosti.
Danas je Plandište registrovano na zvaničnim mapama Srbije (tada Jugoslavije) sa populacijom ispod 5000. Ako tražite Plandište u atlasu, zbog njegove veličine teško ćete ga pronaći. Nalazi se 85 kilometara severno od Beograda, glavnog grada Srbije. Do Plandišta se dolazi magistralnim putem Beograd-Vršac koji se kod Alibunara grana prema Plandištu, odnosno, iz pravca Novog Sada putem Novi Sad – Vršac.
Populacija[uredi | uredi izvor]
| Godina | Ukupno | Srbi | Makedonci | Jugosloveni | Mađari | Rumuni | Slovaci | Crnogorci | Ostali |
| 1991 | 4,380 | 54.84% | 23.69% | 9.2% | 5.57% | 1.57% | 0.82% | 0.66% | 3.65% |
Populacija kroz istoriju[uredi | uredi izvor]
| Godina | 1869. | 1880. | 1890. | 1900. | 1910. |
| Ukupno | 2.937 | 2.636 | 3.128 | 3.192 | 2.846 |
Demografija[uredi | uredi izvor]
Prema popisu iz 2002. bilo je 4270 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 4380 stanovnika).
U naselju Plandište živi 3453 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,3 godina (38,3 kod muškaraca i 40,3 kod žena). U naselju ima 1455 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,93. Većinu čine Srbi.
Stanovništvo u ovom naselju veoma je nehomogeno.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 13 | 11 | ||
| 80+ | 22 | 36 | ||
| 75—79 | 52 | 70 | ||
| 70—74 | 63 | 107 | ||
| 65—69 | 102 | 113 | ||
| 60—64 | 115 | 118 | ||
| 55—59 | 107 | 119 | ||
| 50—54 | 201 | 197 | ||
| 45—49 | 222 | 203 | ||
| 40—44 | 155 | 172 | ||
| 35—39 | 122 | 130 | ||
| 30—34 | 124 | 129 | ||
| 25—29 | 157 | 132 | ||
| 20—24 | 168 | 163 | ||
| 15—19 | 165 | 145 | ||
| 10—14 | 114 | 109 | ||
| 5—9 | 105 | 102 | ||
| 0—4 | 101 | 106 | ||
| Prosek : | 38,3 | 40,3 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 1.788 | 584 | 1.059 | 86 | 56 | 3 |
| Ženski | 1.845 | 410 | 1.056 | 301 | 77 | 1 |
| UKUPNO | 3.633 | 994 | 2.115 | 387 | 133 | 4 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 916 | 209 | 0 | 22 | 267 |
| Ženski | 715 | 67 | 0 | 0 | 309 |
| UKUPNO | 1.631 | 276 | 0 | 22 | 576 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 16 | 59 | 80 | 32 | 52 |
| Ženski | 8 | 4 | 101 | 17 | 5 |
| UKUPNO | 24 | 63 | 181 | 49 | 57 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 13 | 8 | 74 | 17 | 22 |
| Ženski | 15 | 6 | 33 | 49 | 86 |
| UKUPNO | 28 | 14 | 107 | 66 | 108 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 19 | 1 | 0 | 25 | |
| Ženski | 9 | 1 | 0 | 5 | |
| UKUPNO | 28 | 2 | 0 | 30 | |
Napomene[uredi | uredi izvor]
→ * — Podaci za površinu i gustinu naseljenosti dati su zbirno za katastarsku opštinu Plandište, na kojoj se nalaze dva naselja: Laudonovac i Plandište.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Milleker, Felix. Geschichte der Gemeinde Mariolana (Zichydorf, Zichyfalva), 1787-1924.
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mileker, Feliks; Pantić, Kosta; Belča, Dušan (2005). Letopisi opština u južnom Banatu. ISBN 978-86-85075-04-9.
- Milleker, Felix. Geschichte der Gemeinde Mariolana (Zichydorf, Zichyfalva), 1787-1924. [E: History of the community of Mariolana...]. 1924, Vrsac, Kirchner. Pages 44. Library: IfA, ONB
- Izvor Monografija Podunavske oblasti 1812-1927, sastavio Dr. Vladimir Margan, biv. predsednik oblasnog odbora, komesar oblasne samouprave, objavljeno 1927. „Napredak Pančevo“
- Teritorija Podunavske oblasti napisao Dr. Vladimir Margan, predsednik obl. odbora u Smederevu 1928. g.*
- Istorijski pregled Podunavske oblasti Banatski deo, napisao: Feliks Mileker bibliotekar i kustos gradske biblioteke i muzeja u Vršcu 1928. g.
- Délmagyar. őskori régisiségi leletei; Milecker Felix Temesvár 1891.
- Letopis Period 1812 – 2009. g. Peščari Napisao M. Marina:(Beč 2009) Sastavio od Pisanih tragova, Letopisa, po predanju o selu Plandišta nastanak sela ko su bili Doseljenici čime se bavili meštani:
- Preporučena Literatura: [1] [2]
