Radomir Smiljanić

Radomir Smiljanić
Lični podaci
Datum rođenja	(1934-04-20)20. april 1934.
Mesto rođenja	Jagodina, Kraljevina Jugoslavija
Datum smrti	19. jul 2019.(2019-07-19) (85 god.)
Mesto smrti	Beograd, Srbija
Državljanstvo	Srbija
Obrazovanje	Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu
Porodica
Supružnik	Ljiljana Smiljanić, profesor engleskoj jezika i pisac
Književni rad
Period	1964—
Uticaji od	Migel de Servantes, Radoje Domanović, Mihail Šolohov, Slavomir Mrožek
Uticao na	Milorad Pavić, David Albahari
Najvažnija dela	Neko je oklevetao Hegela Karađorđe, vožd serbski Viteški kralj Ujedinitelj Stanje prirodnog nereda Peter Handke, nemačko-srpska rapsodija Post scriptum: Target Pad nacizma
Nagrade	Nagrada Arnsberg 1973. i 1975.; Nagrada za životno delo Udruženja književnika Srbije, Nagrada za životno delo Dostojevski, Sveslavenskog književnog društva; Pupinova nagrada.

Radomir Smiljanić (Jagodina, 20. april 1934 — Beograd, 19. jul 2019) bio je srpski pisac, publicista i prevodilac. Smiljanić pripada među najprevođenije srpske književnike i svrstava se među 20 najznačajnijih srpskih pisaca dvadesetog veka koji se ogledao u svim žanrovima književnosti, od pripovetke, satire do romana i od dramskih dela i pisanja scenarija za televiziju i film do poezije za decu i odrasle i satiričnih aforizama.

Biografija

Radomir Smiljanić je rođen 1934. godine u Jagodini, u porodici Uglješe (profesora muzike i kompozitora) i Danice Smiljanić. Za vreme rata je njegov otac Uglješa, kao patriota, zajedno sa mnogima izgubio život u zloglasnom logoru Jasenovac, (istovremeno je zaplenjeno i uništeno i njegovo muzičko delo: kantate, sonate, pesme za solo glas i instrument).

Smiljanić od devete godine živi u Beogradu, gde je završio Filozofski fakultet, Odsek za nemački jezik i književnost. Studirao je i muziku. Posle studija R. Smiljanić je postavljen za stručnog saradnika u Institutu društvenih nauka gde je izazvao pažnju svojim istraživanjem o čitanosti knjiga u Jugoslaviji. Zatim je postao urednik za pitanja kulture, prevodilac i spiker u emisijama na nemačkom jeziku (Radio Beograd 1965-69. g). Posle je prešao u status slobodnog umetnika, uz intenzivno bavljenje književnim radom i kulturnim angažmanom, radio je kao simultani i konsekutivni prevodilac za nemački jezik na važnim skupovima u zemlji i inostranstvu, sve do 1981. kada je oboljeo od mišićne slabosti i dobio invalidsku penziju.

Kao književnik pojavio se 1964. godine knjigom pripovedaka „Alkarski dan” (Nolit). Ova proza je dočekana sa nepodeljenim oduševljenjem kritike, a Dragan M. Jeremić piše u „Borbi”: “Radomir Smiljanić je već ovom svojom prvom knjigom dospeo, uz Miodraga Bulatovića, Mirka Kovača, i Danila Kiša u sam vrh mladih srpskih pripovedača.”

Sledi roman “Martinov izlazak” 1965. koji dobija i nagradu nedeljnika “Telegram” kao “najbolji moderni roman godine u Jugoslaviji”. Smiljanićev roman “Vojnikov put” 1967. istaknut je u anketi „Književnih novina” kao jedno od najboljih dela te godine. U izdanju „Prosvete”, 1969. izlazi roman „Mirno doba” (akademik Predrag Palavestra u svojoj istoriji književnosti ističe Smiljanića kao “osnivača književnog pravca –„neutralna temporalnost” („Posleratna srpska književnost”, Prosveta, 1972. pp. 306–307).

Tri romana – (trilogija), u izdanju „Prosvete” (1971 -75.), (kao i kod drugih naših i inostranih izdavača) -“Neko je oklevetao Hegela”, “U Andima Hegelovo telo” i “Bekstvo na Helgoland”- bili su pozdravljeni kao događaj u našoj i stranoj književnoj javnosti. Akademik Nikola Milošević, Pavle Zorić, dr Zoran Gluščević, zatim ugledni inostrani kritičari, kao Peter Jokostra, Vitold Virpsa, Lars Frei, uvrstili su ovu trilogiju romana u značajna dela književnosti u 20. veku. Nikola Milošević u svojoj studiji (“Hegel Miliradović i njegovi apostoli”) piše: ”Radomir Smiljanić je otvorio neke nove vidike u našoj i evropskoj književnosti.” Za treći roman trilogije “U Andima Hegelovo telo” on je utvrdio da je to “naš najbolji satirični roman.” Igor Mandić ističe da su romani Smiljanićeve trilogije “nešto potpuno samorodno kod nas i u svijetu” („VUS”, Zagreb).

Sa trilogijom ovih romana Smiljanić je dva puta bio u najužem izboru za NIN-ovu i Goranovu nagradu.

U izdanju Prosvete, Beograd 1982. godine izašla su „Odabrana dela Radomira Smiljanića” (u njegovoj generaciji to su ostvarili još Danilo Kiš, Borislav Pekić i Mirko Kovač) a obuhvatila su sledeća dela: „Neko je oklevetao Hegela”, „U Andima Hegelovo telo” i „Bekstvo na Helgoland” , „Ljubavne ispovesti Sofije Malovrazić”, „Mihailov povratak Mariji” i „Kako uništiti Beograd”.

„Požar na trgu Marksa i Engelsa”, Nova knjiga, 1989, predvideo je rasulo Jugoslavije i sunovrat jednog sistema (“snažna kritika doktrinarnog totalitarizma” - dr Zoran Gluščević).

Roman „Stanje prirodnog nereda” (1991, „Dečje novine”), po mišljenju Rastka Zakića: ”Čitajući uzbudljive i duboko misaone stranice ovog angažovanog, smelog i neobičnog literarnog projekta, čitalac se pridružuje razmatranjima o krahu epohe, ali i neugasloj nadi i veri u jedno bolje sutra koje se probija kroz košmar prirodnog nereda.”

O romanu „Bendžamin, nagoveštaji mogućeg života”, (2001. Skc Kragujevac, „Teovid” Bgd), Dragoljub Stojadinović je pisao da je Smiljanić začetnik „nove fantastike” kod nas i u svetu, mnogo pre Milorada Pavića i Davida Albaharija.

Godine 2002. izašlo je izuzetno zapaženo delo „Reč zaveštanja” („Narodna knjiga”, Beograd) koje je dopunilo trilogiju o Hegelu Miliradoviću i za koje je Smiljanić dobio Nagradu za životno delo Udruženja književnika Srbije, deo obrazloženja akademika Dragoljuba Nedeljkovića glasi: ”Briljantan stilist, Smiljanić nas svojim delom kroz vratolomije i senzacije jezika, govora, mišljenja i čudesnih situacija i slika, kroz neobičnu atmosferu, vodi u svet koji tek što nismo zaboravili”.

Ugled Radomira Smiljanića u inostranstvu potvrđuje se godine 2001. kada je čuvena banja Baden iz Švajcarske, poručila da Smiljanić napiše roman čija se radnja događa u ovom poznatom lečilištu. Tako je nastalo delo pisano na nemačkom jeziku, „Ein Bad fur das Gluck” („Mesto za sreću”).

Smiljanićevi istorijski romani : „Karađorđe, vožd serbski” i „Viteški kralj ujedinitelj” i danas su bestseler.

Smiljanićevi romani o velikanima srpske kulture: „Pozorište Beograd” (o Ivi Andriću); „Borin povratak u Vranje” (o Bori Stankoviću) i „Mihajlo Pupin, Srbin za ceo svet”.

Po oceni nekih uglednih kritičara Smiljanić je najizrazitiji stvaralac srpskog političkog romana i tu spadaju sledeća dela: „Peter Handeke, nemačko-srpska rapsodija”, „Kolekcionar”, „Post scriptum: Target”; „Reč zaveštanja” i poseban novum, roman-polemika „Pad nacizma”, (sučeljavanje sa stavovima Gintera Grasa).

„Pas bez zavičaja” je jedina Smiljanićeva knjiga u satiričnim stihovima.

Radomir Smiljanić i Milovan Vitezović objavili su jedinstvenu „Antologiju savremene jugoslovenske priče i pesme za decu i mlade” u četiri toma izdvač „”Zapis i „Inter - literararna zajednica”, 1984. Ovaj dragoceni izbor književnih ostvarenja je i danas u upotrebi.

Sa uspehom su igrana sledeća dramska dela Radomira Smiljanića: „Isidore, gde si?” u Narodnom pozorištu u Beogradu, „Ubistvo u kafani Dardaneli”, Narodno pozorište Beograd, „Slučaj šampiona”, Beogradsko dramsko pozorište ( Sterijina nagrada za glavni lik), „Ispovesti Sofije Malovrazić” (Nagrada na Festivalu Monodrame).

Bibliografija Radomira Smiljanića

Knjige

• Alkarski dan, (knjiga priča, Nolit, Beograd, 1964.)
• Pas bez zavičaja, (knjiga za celu porodicu, Beograd, 1987.)
• Srbi, Nemci i Hrvati, (knjiga o političkim temama, Dečije novine, Gornji Milanovac, 1991.)
• Srbi i svet, (knjiga o političkim temama, Beograd)
• Peter Handke, nemačko-srpska rapsodija, (Nova Evropa, Beograd, 1996.)

Romani

• Martinov izlazak (roman, Otokar Keršovani, Rijeka, 1965.)
• "Neko je oklevetao Hegela" (satirični roman, Beograd, 1965, 1973. 1980. 1986. rasprodat u 50 000 primeraka)
• Verleumdet Hegel nicht, (roman, 1973. 1975.)
• U Andima Hegelovo telo (satirični roman, Beograd, 1965, 1975, 1977. .)
• Vojnikov put (roman, Beograd, 1966.)
• Mirno doba (roman, Prosveta, Beograd, 1969.)
• Bekstvo na Helgoland (roman, Beograd, 1977.)
• Ljubavne ispovesti Sofije Malovrazić (roman, Beograd, 1978.)
• Hegels flucht nach Helgoland, (roman, Štutgart, 1979.)
• Ubistvo u kafani Dardaneli (roman, Zagreb, 1980.)
• Ljubavni slučaj šampiona (roman, Gornji Milanovac, 1980.)
• Mihaelov povratak Mariji (roman, Beograd, 1982.)
• Kako uništiti Beograd (roman, Beograd, 1982.)
• Lepa Lena (roman, Beograd, 1984.)
• Der Untergang von Paris, (roman, Dorsten, 1984.)
• Ubistvo na Dedinju, (romam, Beograd, 1986.)
• Karađorđe, vožd srpski (istorijski roman, Beograd, 1988, bestseler)
• Ein Bad für das Glück, (roman,)
• Stanje prirodnog nereda, (postmoderni roman-antologija, Beograd, 1991.)
• Viteški kralj Ujedinitelj, (istorijski roman, Beograd, 1993, bestseler)
• Pozorište Beograd, (istorijski roman, Beograd, 1997.)
• Post scriptum: Target, (roman-traktat, Beograd, 1999.)
• Požar na Trgu Marksa i Engelsa, (roman, 1989.)
• Ludi svet droge i para-ljubavi, (roman, Beograd, 1995.)
• Sva Borina žal, (roman, Beograd, 1998.)
• Post skriptum: TARGET, (roman, Beograd, 1999.)
• Pevač protiv svog naroda, (roman, Beograd, 2000.)
• Kolekcionar, (roman, Beograd, 2001.)
• Reč zaveštanja, (roman, Beograd, 2002.)
• Mihailo Pupin, Srbin za ceo svet, (roman, Beograd, 2005.)

Dramska dela

• Isidore, gde si?, (Narodno Pozorište, Beograd,)
• Slučaj šampiona, (elegična komedija, Beogradsko dramsko pozorište,)
• Pisma Sofije Malovrazić, (monodrama, Jugoslovensko dramsko pozorište, Beograd,)