Rahela Albahari Perišić
Rahela Albahari Perišić | |
|---|---|
| Datum rođenja | 1922. |
| Mjesto rođenja | Sanski Most, Kraljevina Jugoslavija |
| Datum smrti | 21. mart 2017. (94/95 god.) |
| Mjesto smrti | Beograd, Srbija |
| Supružnik | Ilija Perišić |
Rahela Albahari Perišić (Sanski Most, 1922 - 21. april 2017. Beograd) učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFRJ. Nosilac je Partizanske spomenice 1941.[1]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Porodica Albahari je živjela u jednospratnoj kući u Sanskom Mostu. Na gornjem spratu nalazio se stan, a u prizemlju kuće njen otac i stric Jakob su držali prodavnicu. Njen stric je živio u kući pored njihove. Njena strina Rena je bila rođena sestra njene majke. Tako da su ove dvije porodice živjele poput jedne.
Veliki broj Jevreja živeo živio je u Sanskom Mostu. Mnogi od njih su bili: trgovci, zanatlije, apotekari, advokati itd. Bila je to uglavnom složna zajednica koja se okupljala oko svog hrama, smještenog u jednoj staroj i skromnoj zgradi, gdje su obilježavali svoje praznike. [2] Pošto posao sa prodavnicom nije najbolje išao, porodica se seli iz Sanskog mosta u 12 kilometara udaljenu Lušcu Palanku. Dok njen stric Jakob sa porodicom odlazi u Sarajevo.
Bili su jedina jevrejska porodica u Lušci Palanci. Otac joj je kao društven čovjek brzo stekao veliki broj prijatelja. Ubrzo nakon dolaska on osniva prvu biblioteku i čitaonicu kao i grupu svirača na mandolinama. Dok joj je majka drugim ženama pomagala savjetima o vođenju domaćinstva i brigom o djeci.
Školovanje[uredi | uredi izvor]
Rahela i njene sestre Flora i Judita su krenule u lokalnu osnovnu školu. Pošto u Lušci nije bilo sinagoge porodica je odlazila u Sanski Most da proslavi Raš Hašanu, Sukot i Pashu. U Sanskom Mostu bi boravili kod rođaka Avrama Mazalte Atijasa. Tokom školskih dana bilo je prijatnih i neprijatnih trenutaka, jer su jedine bile Jevrejke. Ponekad bi ih djeca nazvala "ćivutima" što je pogrdan naziv za Jevreje izveden iz turskog jezika, a znači "đavoli". Kada bi se požalile roditeljima, oni bi im govorili da treba da budu skromne i da se ne izdvajaju.[3]
Kako posao ni u Lušci Palanci nije bio uspješan porodica se 1930. preseljava u Drvar koji je bio jak industrijski centar. Tu se nalazila fabrika celuloze i velika pilana. Veliki broj ljudi je bio zaposlen u drvnoj industriji. I ovdje su bili jedina jevrejska porodica, ali su brzo stekli široki krug prijatelja. Posao je krenuo, njen otac je kupio i izvjesni broj akcija lokalnih preduzeća pa se dio novca mogao uštediti. [2]
Nakon završetka osnovne škole, Rahela i njene sestre školovanje nastavljaju u Banjoj Luci jer u Drvaru nije bilo srednje škole. Živjeli su kod strica Jakoba i njegove supruge Rene koji su se u međuvremenu iz Sarajeva preselili u Banja Luku. Kako posao koji je vodio Jakob nije išao najbolje, Rahelin otac im je materijalno pomagao. Zajedno sa sestrama Rahela postaje član Cionističke omladinske zadruge. U Banjoj Luci je postojao veliki sefardski hram, a pored njega i prostor za aktivnosti jevrejske omladine pod nazivom Ken. U Kenu su učili hebrejski jezik, jevrejsku istoriju, pjesme, razne igre i organizovali izlete u okolini Banje Luke.[3]
Krajem tridesetih godina XX vijeka moglo se naslutiti da dolaze loša vremena. Nakon anšlusa Austrije od strane nacističke Njemačke veliki broj Jevreja dolazi u Banja Luku. Rahelin stric Salomon Levi je primio kod sebe jednu od tih porodica. [2]
Talas antisemitizma je direktno pogodio i Rahelu. Ona je školsku 1940-1941 godinu upisala u Prijedoru. Njen profesor istorije Mišković bio je antisemita i simpatizer fašizma. Uvijek ju je vrijeđao i ponižavao pred cijelim razredom. Gotovo nakon svakog časa istorije Rahela je plakala. Njena tri prijatelja Sveta Popović, Joca Stefanović i Milan Marković bili su joj velika podrška i utjeha. Govorili su joj: „Ne dozvoli da te povrijedi, digni glavu vioko, budi ponosna. Ne dozvoli da te fašista natjera da patiš“.[4]
Tada je na snazi već bio Numerus Klausus zakon koji je ograničavao broj jevrejske djece koja mogu da idu u školu. Ovaj zakon je posebno bio rigorozan prema starijoj djeci koja se trebala da upišu više razrede gimnazije. Tako se na jednom učiteljskom sastanku povela rasprava i o Raheli i direktor škole je insistirao da se ona izbaci, ali su se tome usprotivili profesori fizike gospođa Kosovka, geografije i književnosti gospodin Đurović. Njihov argument je bio da je bolje da se izbaci neki mlađi učenik koji bi se mogao prebaciti u trgovačku školu ili na zanat nego neko ko je pred maturom. Rahela na kraju nije izbačena a za ovaj incident je saznala tokom rata od jednog profesora.[2]
Drugi svjetski rat[uredi | uredi izvor]
Nakon Aprilskog rata i okupacije Kraljevine Jugoslavije u Drvar je ušla njemačka jedinica. Uskoro su ustaše uhapsile Rahelinog oca, majku, sestru Juditu i jednaestogodišnjeg mlađeg brata Morica i odvele ih u logor u Bosanskom Petrovcu. U trenutku hapšenja njene porodice Rahela se nalazila kod svoje tetke. Ustaše su dolazile i govorili joj da mora da je preda i da je pošalje u logor. Rahela je pobjegla i sakrila se u obližnjim selima, ali su je ustaše ipak uhapsile i odvele u zatvor. Međutim, uskoro je oslobođena od strane Srba koji su digli ustanak i oslobodili Drvar. Po oslobađanju Rahela se prijavila da pomaže u bolnici u Drvaru jer je prije rata završila kurs prve pomoći. Tu je, kao ljekar radio Salomon Levi. Od tada je Rahela postala borac protiv fašizma.[2] Bila je bolničarka u Drvarskom odredu, a od decembra 1943. vodni delegat u 10. krajiškoj brigadi. Bila je aktivna u SKOJ-u i Antifašističkom frontu žena. Izabrana je za OK SKOJ-a i PK SKOJ-a.[5] Kao aktivistkinja SKOJ-a radila je na političkom i prosvetnom planu sa omladinom. Učestvovala je u organizovanju Prve zemaljske konferencije AFŽ Jugoslavije koja je održana u Bosanskom Petrovcu od 5. do 7. decembra.[6] Decembra 1942. vodila je kurs AFŽ. Susretala se sa brojnim poznatim članicama poput Marije Bursać, Cane Babović, Mire Morače, Bose Jurinčić.[7]
Jednom prilikom, nakon napada neprijatelja na oslobođenu teritoriju, narod je počeo panično da bježi. Mnoge majke su pobjegle sa djecom, ali je izvjestan broj ostao u selu. Rahela, koja je u to vrijeme bila pripadnik 10. krajiške brigade je skupila ovu djecu i odvela ih na sigurno čime ih spasila od sigurne smrti. Ova djeca su smještena u dječiji dom u Lici koji je uspostavljen tokom rata. Za ovaj podvig Rahela je odlikovana ordenom za hrabrost.[2] Do kraja rata 1945. obavljala je mnoštvo različitih funkcija.
Njena porodica je iz logora u Bosanskom Petrovcu trebala biti prebačena u logor Jasenovac. Prilikom transporta na stanici u Prijedoru uspjeli su da iskoriste nepažnju čuvara i da pobjegnu. Uspjeli su da se vozom prebace do Sanskog Mosta, gdje su se neko vrijeme sakrivali. Cilj im je bio da se vrate u Drvar, koji je tada bio u sastavu italijanske okupacione zone i gdje nije bilo progona Jevreja. Uspjeli su doći u Drvar. Njeni roditelji su ilegalno pomagali NOPJ dok su se setra i brat priključili partizanima.
Ratni napori, glad, pješačenje su isrpili Rahelu. Oslabljena dobila je upalu pluća 1944. Zbog toga je prebačena na slobodnu teritoriju radi oporavka. Nakon oporavka uključila se u rad omladinskih organizacija u Bosanskom Petrovac, Grahovu, Jajcu i Travniku. U to vrijeme postaje dio najvišeg rukovodstva Ujedinjenog saveza antifašističke omladine Jugoslavije za Bosnu i Hercegovinu. Radila je na transportu i zbrinjavanju ranjenika, snadbijevanju vojske, ali i opismenjavanju i obrazovanju omladine. Vijest o oslobađanju Beograda 1945. zatekla ju je u Bugojnu. [2]
Poslijeratni period[uredi | uredi izvor]
Porodica Albahari se ponovo okupila u Sarajevu 1945. Otac srećan što su svi živi i ponovo zajedno je rekao: „Djeco, ne brinite dokle god je glava na ramenima, počećemo sve iznova i stvorićemo sve“.
Nakon rata Rahela je nastavila školovanje, pohađala je kurseve u trajanju od jedne godine i tako je završila gimnaziju. Učestvuje u izgradnji pruge Brčko – Banovići 1943. gdje upoznaje Iliju Perišića, koji je u to vrijeme bio aktivan u vazduhoplovstvu. Njihova ljubav krunisana je brakom 1950. Iako je njihov otac želio da mu zetovi budu Jevreji, sve ćerke su mu se udale za Srbe. Uprkos svojoj ličnoj želji poštovao je njihov izbor.
Njen suprug, Ilija, je išao u višu vojnu školu i stekao diplomu iz političkih nauka. Cijeli svoj radni vijek proveo je u RV i PVO. Penzionisan je u činu general-pukovnika. Iz Sarajeva se sele u Beograd. Rahela se upisala na dvogodišnji učiteljski fakultet. U trenutku kad je diplomirala suprug je prebačen u Niš tako da je i njen prvi posao kao učiteljice bio u Nišu. U Nišu su živjeli sedam godina, a Rahela je povremeno radila u Muzeju NOB u Nišu.
U Beograd se vraćaju 1959. Rahela počinje da radi u Institutu za istoriju radničkog pokreta. Tu je radila sve do 1969. kada je penzionisana.[2] Orden rada sa crvenom zastavom dobila je 1974.[8] Preminula je 21. aprila 2017. u Beogradu.[9]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Danon, Jakov; Stošić, Verica (2010). Memoari na Holokaust Jevreja Bosanske Krajine. Banja Luka. str. 103.
- ^ a b v g d đ e ž „RAHELA PERISIC”. centropa.org. Pristupljeno 26. 11. 2019.
- ^ a b „Bosna - Rahela Albahari Perišić”. The Lost Sephardic World of the Western Balkans. Pristupljeno 26. 11. 2019.
- ^ „RAHELA PERISIC AS A LITTLE GIRL”. Pristupljeno 26. 11. 2019.
- ^ Romano, Jaša (1980). Jevreji Jugoslavije 1941-1945, žrtve genocida i učesnici NOR. Beograd: Savez Jevrejskih opština Jugoslavije. str. 313.
- ^ Bihaćka republika I. Beograd: Muzeja Avnoja i Pounja u Bihaću. 1965. str. 575.
- ^ Beoković, Mila (1967). Žene heroji. Sarajevo: Svjetlost. str. 238, 239, 258, 414.
- ^ „Ukaz pretsedatelot na Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija” (PDF). SLUŽBEN LIST NA SFRJ. 13: 308. 14. 3. 1975.
- ^ „Umrli” (PDF). Jevrejski pregled. 3: 29. jun/jul 2017.
