Jelena Boner

Jelena Boner
Jelena Boner i Andrej Saharov
Lični podaci
Datum rođenja	(1923-02-15)15. februar 1923.
Mesto rođenja	Merv, SSSR
Datum smrti	18. jun 2011.(2011-06-18) (88 god.)
Mesto smrti	Boston, SAD

Jelena Boner (rus. Елена Георгиевна Боннэр; Merv, 15. februar 1923 — Boston, SAD, 18. jun 2011) bila je aktivistkinja za ljudska prava u bivšem Sovjetskom Savezu, disident i spisateljica.

Biografija

Otac joj je bio Georgij Alihanov, osnivač i prvi sekretar Jermenske komunističke partije. Majka Rut Boner, bila je jevrejski komunistička aktivistkinja.

Tokom Staljinove čistke otac joj je bio uhapšen i osuđen na smrt 1937. godine, pod optužbom za špijunažu. Nekoliko dana kasnije i njena majka bila je uhapšena. Osudili su je kao izdajnika otadžbine i 22. marta 1938. godine na 8 godina izgnanstva. Oba roditelja su joj bila rehabilitovana 1954. godine.

Nakon hapšenja oba roditelja 1937. godine, otišla je da živi kod bake u Lenjingrad. Po završetku srednje škole pohađala je ruski jezik i književnost na Institutu istorije umetnosti u Lenjingradu. Diplomirala je 1940. godine i pristupila večernjoj školi pedagoškog Univerziteta Herzen.

U medicinskoj školi je upoznala svog prvog muža, Ivana Ivan Simeonov sa kojim je dobila dvoje dece. Ćerka Tatjana rođena je 1950. godine, i sina Aleksu rođenog 1956. godine. Jelena i Ivan razveli su se 1965. godine a njihova deca emigrirala su u SAD u 1977. i 1978. godine.

Tokom Drugog svetskog rata bila je dobrovoljac u Crvenoj armiji gde je pomagala kao medicinska sestra. Nakon toga radila je kao redovnog medicinska sestra, a kasnije u 1943. i kao viša medicinska sestra u vojnoj bolnici voza broj 122 godine 1971.

Tokom rata bila je ranjena. Priznata je kao invalid Velikom otadžbinskom ratu.

Tokom 1965. godine, pridružila se Komunističkoj partiji.

Aktivizam

Već od 1940 godine, počela je da pomaže političkim zatvorenicima i njihovim porodicama. Bez obzira što se pridružila Komunističkoj partiji 1964. godine, i dalje je radila kao lekar. Nekoliko godina kasnije postala je aktivan član sovjetskog pokreta za ljudska prava. Nakon sovjetskog bloka, kada su vlast tenkovima u Čehoslovačkoj pokušale da uguše pokret Praškog proleća , avgusta 1968. godine, još više se posvetila svom pozivu. Nemili događaj ojačao je njena uverenja da sistem ne može biti reformisan iznutra. Iz komunističke partije se povukla 1972. godine. Smatrala je da se stavovi partije kose sa njenim uverenjima.

Tokom 1960-ih i ranih 1970.ih godina, odlazila je na suđenja disidentima. Tokom jednog od tih putovanja 1970. godine u Kalugi, prvi put se sastala sa akademikom Andrejev Saharov (rus. Сахаров, Андрей Дмитриевич). Zajedničkim snagama radili su na odbrani Jevreja osuđenih na smrt zbog pokušaja bekstva iz Sovjetskom Savezu otetom avionu.

Godine 1972. udala se za akademika Andreja Saharovog (rus. Сахаров, Андрей Дмитриевич).

Bila je jedan od osnivača Moskovske helsinške grupe. Osnivački dokument potpisan je 12. maja 1976. godine.

Zbog svog aktivnog učešća u borbi za ljudska prava, Jelena Boner često je bila ucenjivana i pretresana. Jedan od načina ucene bilo je i proterivanje ćerke i sina sa univerziteta. Zbog sve većih pritisaka, krajem sedamdesetih godina bili su prisiljeni da emigriraju.

Januara 1980. Andejev Saharov proteran je u Gorki. Nakon nekoliko dugih i bolnih štrajkova glađu, 1985. godine, novi sovjetski lider Mihail Gorbačov dopustio mu je da otputuju u SAD na operacije srca. U Sjedinjene Američke Države otputovali su zajedno. Decembru 1986. godine, Gorbačov im je dozvolio da se zajedno vrate u Moskvu.

Period nakon smrti supruga

Nakon smrti supruga, 14. decembra 1989. godine, osnovala je Fondaciju pod imenom „Andrej Saharov“. Njegove radove donirala je 1993. godine, Univerzitetu Brandes u SAD. Univerzitetu Harvard radovi su predati 2004. godine.

Tokom avgustovskog puča podržala je Borisa Jeljcinja. Za vreme ustavne krize početkom 1993. godine i pridružila se braniteljima ruskog parlamenta.

Bila je posvećena mirovnim aktivnostima tokom rata u Čečeniji. Aktivnosti je usmeravala sa ciljem okončanja rata u Čečeniji.

Član Komisije za ljudska prava bila od samog osnivanja pa sve do 28. decembra 1994. godine. Razočarana zbog „genocida nad čečnskim narodom“ podnela je ostavku i postala otvoreni protivnik ruskoj umešanosti u Čečenskom ratu.

Od 2006. godine, živela je na relaciji Moskva - SAD gde su živela njena deca i petoro unučadi.

Umrla je u Bostonu 18. juna 2011. godine od srčanog udara. Po njenoj želji telo je kremirano 21. juna. Urna sa pepelom preseljena je u Moskvu, gde je sahranjena pored svog supruga.

Radovi

Njeni radovi objavljivani su u štampanim časopisima „Neva“ , „Mladi“ , „Srpski književni glasnik“ i u stručnim listu „lekarske prakse“ .

• Pisala je program za radio emisiju „program mladih“, Omladinskog radija Moskve i „Radio 1“.
• Saradnik i slobodni književni savet Unije sovjetskih pisaca.
• Urednik izdavačke kuće „Medicina“
• Jedan od autora knjige „Odesa, moj grad, nećemo vas predati!“ (1964)

Nagrade i priznanja

• Orden otadžbinskog rata II stepena (1988)
• Značka „Odlično zdravlje“ (SSSR)
• Nagrada „Za slobodu štampe“ (1993)
• Memorijalna nagrada Profesor Rafto Torolfa (1991)
• Ordena za zasluge Republike Poljske ukazom predsednika Poljske Leha Kačinjskog - Za izuzetna dostignuća u oblasti zaštite ljudskih prava i promociji građanskih sloboda (2009)

Spoljašnje veze

• Institut istorije umetnosti