Pređi na sadržaj

Manastir Budisavci

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Manastir Budisavci
Manastirska crkva
Opšte informacije
MestoBudisavci
OpštinaKlina
Država Srbija
Vrsta spomenikaManastir
Vreme nastanka14. vek
Tip kulturnog dobraSpomenik kulture od izuzetnog značaja
Nadležna ustanova za zaštituCentar za očuvanje kulturne baštine na Kosovu i Metohiji Leposavić

Manastir Budisavci se nalazi u istoimenom selu, 17 kilometara istočno od Peći i pripada eparhiji Raško-prizrenskoj Srpske pravoslavne crkve.

Prošlost manastira[uredi | uredi izvor]

Potiče iz 14. veka, ali se ne zna sa sigurnošću ko mu je bio ktitor, neki ugledni vlastelin, kralj Milutin (koji se pominje u delimično sačuvanom natpisu u manastirskoj crkvi[a]) ili sestra Stefana Dečanskog,[b] prema narodnom predanju. Manastir je 1568. godine obnovio patrijarh Makarije Sokolović (1557—1571), čiji sačuvani portret svakako spada među najlepše portrete srpskog slikarstva 16. veka.[1] Čitav kompleks je i tokom narednih vekova, kao metoh obližnje Pećke patrijaršije, doživeo niz promena i dogradnja. U manastirskoj riznici se čuva i ikona Preobraženja Hristovog (čemu je posvećena manastirska crkva), koja potiče sa kraja XIV ili početka 15. veka.[traži se izvor]

Manastirska crkva posvećena Preobraženju Hristovom se danas nalazi pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.[1] Posle okončanja NATO agresije na SRJ 1999. godine i dolaska snaga KFORa na prostor AP Kosovo i Metohija, monah ovog manastira Stefan Purić je sredinom jula iste godine otet od strane albanskih ekstremista.[2] Smatra se da je ubijen, a njegovo telo nikada nije pronađeno. Prema ocenama Srpske pravoslavne crkve, manastir Budisavci, uz Devič, predstavlja najugroženiji srpski manastir u južnoj srpskoj pokrajini, od sredine 2010. godine, kada je KFOR zaštitu kompleksa predao tzv. Kosovskoj policijskoj službi.[3]

Manastirska crkva[uredi | uredi izvor]

Arhitektura[uredi | uredi izvor]

Manastirska crkva ima osnovu upisanog grčkog (ravnokrakog) krsta nad kojom se uzdiže osmostrana kupola.Oltarska apsida je spolja trostrana, dok se na zapadnoj strani crkve nalazi narteks, koji je danas viši od originalnog i potiče iz 19. veka. Crkva je građena naizmeničnim ređanjem kamena i opeke, koje je na pojedinim mestima dekorativnog karaktera, a karakteristika je građevina Vardarskog stila, kojima crkva u Budisavcima i pripada. Priprata je naknadno prizidana 1872. i viša je od prvobitne, budući da prekriva zapadnu biforu. Konzervatorski radovi na crkvi izvedeni su 90-ih godina XX veka, kada je popravkom krovnog pokrivača sprečen prodor atmosferske vlage.

  • Severni pogled
    Severni pogled
  • Jugoistočni pogled
    Jugoistočni pogled
  • Pogled iz vazduha
    Pogled iz vazduha
  • Bifora
    Bifora

Živopis[uredi | uredi izvor]

Prvobitan živopis iz XIV veka je u celini uništen, pošto je crkva jedno vreme bila delimično porušena. Freske koje se danas nalaze na njenim zidovima, potiču iz druge polovine 16. veka i obnove u doba patrijarha Makarija, a karakteriše ih siguran crtež i bogat kolorit[1]. Portret patrijarha Makarija naslikan na južnom zidu potkupolnog prostora. Naslikani su i portreti Svetog Save i Simeona Nemanje, kao i tri srpska arhiepiskopa, dok su se u višim zonama delimično sačuvale scene iz ciklusa Velikih praznika i Hristovih stradanja. U priprati, u luneti iznad ulaznih vrata je naslikano Preobraženje sa natpisom o obnovi crkve i konaka od strane arhiepiskopa Melentija 1872 godine.

Posebnu vrednost predstavlja ikona hramovne slave koja se datuje u kraj XIV i početak XV veka i koja se sada čuva u Narodnom muzeju u Beogradu. Od starijeg ikonostasa sačuvano je samo nadverje Carskih dveri sa zapisom i potpisom ikonopisca Maksima iz 1732. godine. Sadašnji ikonostas, rad zografa Vasilija i Aleksandra Krstića Daskalovića Đinovskog iz Glamočnika kod Debra, ima jednostavnu šemu, koja verovatno ponavlja onu iz XVI veka - prestonu zonu sa Carskim i Gornjim, severnim, dverima i neposredno iznad toga grupu Raspeća sa Jevanđeljem, sa severne, i Zavetnim pločama Mojsijevim, sa južne strane. Ikonostas, izrađen 1874, u relativno stabilnom je stanju.

Mediji su krajem 2012. godine doneli vest o ikoni koja je proplakala u ovom manastiru.[4]

  • Naos i kupola
    Naos i kupola
  • Ikonostas
    Ikonostas
  • Portalski natpis
    Portalski natpis
  • Uspenje
    Uspenje
  • Pogreb Hristov
    Pogreb Hristov
  • Sv Nikola i Jovan Preteča
    Sv Nikola i Jovan Preteča
  • Krštelje Hristovo
    Krštelje Hristovo
  • Ikona na ikonostasu
    Ikona na ikonostasu

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Natpis je uklesan u kamenu, ugrađenom u istočni zid apside.
  2. ^ Stefan Dečanski je imao dve sestre tj. njegov otac, kralj Milutin, imao je dve ćerke iz četiri braka, Anu Nedu (svetu Jelenu Dečansku) i Caricu Zoricu.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v „Crkva Preobraženja Hristovog — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU. 
    (iz knjige Pejić, Svetlana; Milić, Mileta, ur. (1998). „Budisavci, manastir”. Spomeničko nasleđe Srbije: nepokretna kulturna dobra od izuzetnog i od velikog značaja (na jeziku: srpski). Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. str. 459. ISBN 8680879126. 
  2. ^ „Budisavci Metochion”. Pristupljeno 11. 9. 2010. 
  3. ^ Zejak, N (7. 8. 2010). „Najugroženiji manastiri Devič i Budisavci”. Blic. Pristupljeno 11. 9. 2010. 
  4. ^ Potresna ispovest monaha sa Kosova („Telegraf“, 8. decembar 2012), Pristupljeno 12. 4. 2013.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Манастир_Будисавци&oldid=27386388”