Pređi na sadržaj

Mina Karadžić

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Mina Vukomanović
Mina Vukomanović, fotografija
Lični podaci
Datum rođenja(1828-07-12)12. jul 1828.
Mesto rođenjaBeč, Austrijsko carstvo
Datum smrti12. jun 1894.(1894-06-12) (65 god.)
Mesto smrtiBeč, Austrougarska

Vilhelmina (Mina) Karadžić Vukomanović (Beč, 30. jun/12. jul 1828 — Beč, 12. jun 1894)[1] bila je srpska slikarka i književnica. Mina Karadžić je jedna od tri slikarke (pored Katarine Ivanović i Poleksije Todorović) koje su radile u Srbiji u 19. veku.[2] Njeno slikarsko delo čini oko pedeset radova.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Mina Karadžić
Fotografija Mine Karadžić

Ona je kćerka i sedmo dete Vuka Stefanovića Karadžića i Bečlijke Ane Marije Kraus. Njeni roditelji Vuk i Ana imali su trinaestoro dece od kojih su svi, osim Mine i Dimitrija, umrli u detinjstvu i ranoj mladosti do 1852. godine (Milutin, Milica, Božidar, Vasilija, dvoje nekrštenih, Sava, Ruža, Amalija, Aleksandrina). Vilhelmina - Mina i Dimitrije rođeni su istog dana sa razmakom od osam godina (12. jul 1828. i 1836). Dimitrije je bio kadet Inžinjerske akademije u Klosterbruku.

Rođena je u Beču sa krštenim imenom Vilhemna i odrasla je u kući u koju su dolazile mnoge poznate ličnosti srpske kulture toga doba, prijatelji i saradnici njenog oca koji su činili srpsku i evropsku umnu elitu 19. veka: Branko Radičević, Đuro Daničić, prota Mateja Nenadović, Njegoš, knez Mihailo Obrenović, Stevan Knićanin, slikari Uroš Knežević, Aksentije Marodić, Steva Todorović, Dimitrije Tirol, patrijarh Josif Rajačić, crnogorski knez Danilo kao i Jakob Grim, istoričar Leopold Ranke, Pavel Šafarik, ruski naučnik Sreznjevski, i mnogi drugi. Osim nemačkog jezika koji je bio primaran u njihovom domu naučila je rano francuski, a potom i italijanski, a od 15. godine je počela da uči i srpski, a od 19. godine engleski jezik. Išla je na časove klavira i slikarstva. Časove muzike držao joj je Gustav Grosman. O njenom obrazovanju brinuo se i Jernej Kopitar, koji joj je poklanjao knjige nemačkih, francuskih i engleskih pisaca. Od 1843. godine počinje da piše poeziju i prozu, ali i da prevodi srpske narodne umotvorine na nemački jezik kojih je bilo ukupno 1.200.[3]

Mina je vredno učila - najpre crtanje, kod kapelana Jozefa Pfajfera, a sredinom 50-ih godina nastavila je usavršavanje u ateljeu Fridriha Šilhera, zatim kod živopisca Grubera. Kao jedna od retko obrazovanih žena svog doba putovala je po evropi i pomagala svome ocu kao sekretar u poslovima. Putujući sa ocem, posetila je galerije u Veneciji (1847), Berlinu (1849. i 1854), Drezdenu (1854). Želela je da se usavršava u Petrogradu, ali nije uspela da dobije stipendiju.

Sa tridesetak godina već je ušla u Kukuljevićev „Slovnik umjetnikah jugoslavenskih“, nedugo zatimo i u Vurcbahov (nem. Constantin von Wurzbach) „Biografski leksikon“, a početkom 20. veka našla se među 216 znamenitih Srba u delu „Znameniti Srbi XIX veka“ Andre Gavrilovića.

1850. godine prvi put sa ocem putuje u Srbiju kako bi dočekala engleskinju Lujzu Ker i bila joj prevodilac. Tad je upoznala i pesnikinju Milicu Stojadinović Srpkinju. Milica postaje Vukova saradnica u prikupljanju narodnih pesama i pripovetki, kao i srpskih narodnih običaja i već naredne godine posećuje Minu u Beču.

U maju 1858. godine sa majkom i ocem, doputovala je brodom iz Beča u Zemun. U Beogradu je prešla iz katoličke u pravoslavnu veru i dobila ime Milica. Prvo se verila sa mladim ruskim doktorom medicine Florom Ognjevnim, plemićem, ali naknadno saznanje da porodica Ognjev neka dovoljnu materijalnu stabilnost dovodi do raskida veridbe. Kasnije je bez znanja roditelja prihvatila prosidbu, a kasnije i udala za siromašnog bratanca kneginje Ljubice[4], profesora književnosti na beogradskom Liceju Aleksu Vukomanovića (1826—1859). Njeni roditelji nisu bili saglasni za Mininog izabranika prvenstveno zbog pravoslavne vere i bolesti njenog verenika, kao i njegovog finansijskog stanja. Venčanje je ipak održano u Sabornoj crkvi 18/30. maja 1858. godine. Aleksa je umro krajem 1859. posle godinu i po dana braka,[5] bio je oboleo „od očiju“. Imali su sina Janka, koji je vaspitavan u ruskom kadetskom korpusu - za oficira. Mina i Janko su krajem septembra 1860. godine iz Beograda otišli u Beč zbog teže finansijske situacije, a pre toga Mina odbija ponudu kneginje Julije da ostane u Beogradu kao upraviteljka ženske škole.[6] Posle nekog vremena umro joj je i otac Vuk (1864). godine. Zatim se više godina brinula o teško bolesnoj majci Ani. Ana Kraus (1798—1876) je 1868. godine imala moždani udar, od koga joj se oduzela desna strana i moć govora, Mina je negovala do kraja života 11. avgusta 1876. godine.

Sin Janko je imao nepuna tri meseca kada je 1859. godine ostao bez oca. Niže škole je učio u Beču, da bi zauzimanjem ruskog prote Rajevskog i Srba iz Beča otišao je u Rusiju na školovanje. Upisao se u "Paženkor" u Petrogradu,[7] odakle je 1876. došao kao dobrovoljac u Srbiju, i učestvovao u srpsko-turskom ratu gde je dobio medalju za hrabrost. Vratio se potom u Rusiju, gde je umro 1879. godine.[8] Godinu dana nakon toga Mina se vraća poslovima oko Vukove zaostavštine i objavljuje njegove radove u Beču, Beogradu i Petrogradu.

1882. godine ustupa Ministarstvu prosvete Srbije pravo na izdavanje Vukovih dela za doživotnu godišnju rentu od 6.000 dinara u zlatu.

Ovim događajima dodaje se i smrt njenog jedinog brata Dimitrija Karadžića (1836—1883) u Petrogradu. Posle toga Mina je ostala kao jedini potomak Vuka Karadžića, i sa njom je 1894. godine ugašena Vukova loza.

Prevela je knjigu „Srpskih narodnih pripovjedaka“ na nemački jezik, a Vuk je taj prevod posvetio Jakobu Grimu koji je napisao predgovor i naveo Minu kao prevodioca. Pisala je stihove i prozu. Bila je u prijateljstvu sa pesnikinjom Milicom Stojadinović Srpkinjom.

Umrla je 12. juna 1894. godine u Beču od uremije. O državnom trošku preneta je u Beograd i sahranjena u grob njenog muža Alekse na Tašmajdanu. Početkom 20. veka njihove kosti zajedno sa sinovljevim su prenete u Savinac kod Gornjeg Milanovca gde su sahranjene u kripti porodične crkve Vukomanovića.[9]

Bila je u prepisci sa mnogim ličnostima svog vremena. Deo tih pisama je preveden sa nemačkog i objavljen u knjizi „Pisma Mine Karadžić Vukomanović“, izabrao i priredio Golub Dobrašinović, izdavači Rad i Kulturno-prosvetna zajednica Srbije, Beograd 1997. godine, 189 strana. ISBN 978-86-09-00511-4.

Mini je posvećena i jedna od najpoznatijih Brankovih pesama „Pevam danju, pevam noću”.[10]

U Beču je 2021. godine Austrijsko-srpsko kulturno društvo „Vilhelmina Mina Karadžić” postavilo spomen-ploču njoj u čast.[11][12]

Slikarski rad[uredi | uredi izvor]

Portret Mine Karadžić, Jovan Isailović mlađi

Njeno slikarsko delo čini pedesetak radova, uglavnom su to portreti u ulju, akvareli i crteži kredom. Radove nije ni potpisivala, ni datirala. Portretisala je osobe sa kojima se sretala svakodnevno, u kući rodbinu, likove, prijatelje, decu, goste, vojvode iz Crne Gore, deputirce iz Bosne, kao i važne ličnosti srpske istorije. Slikala je i kopirala i religiozne motive. Imala je ambicije da nastavi školovanje u Francuskoj i Italiji, ali do toga nije došlo iz materijalnih razloga.

Prema rečima istoričara slikarstva, njene slike su zrenje građanskog bidermajerskog klasicizma, oplemenjenog toplom hromatikom, venecijanskom crvenom.

Najpoznatije slike:

  • Autoportret
  • Portret brata Dimitrija
  • Starica sa belom kapom
  • Marko Kraljević sa topuzom
  • Marko Kraljević sa šestopercem
  • Mladi crnac
  • Crnogorac
  • Grčki delija
  • Bošnjak sa crvenim sarukom
  • Portret devojčice sa crvenom maramom
  • Devojčica u kariranoj haljini
  • Ženski portret
  • Starac sa dugom kosom
  • Mladić s bradom

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Autoportret
    Autoportret
  • Portret brata Dimitrija
    Portret brata Dimitrija
  • Mladi Crnogorac
    Mladi Crnogorac
  • Marko Kraljević sa topuzom
    Marko Kraljević sa topuzom

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ MINA KARADŽIĆ-VUKOMANOVIĆ | Stil magazin Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. april 2009), Pristupljeno 5. 4. 2013.
  2. ^ Stamenković, Snežana (7. 5. 2012). „Tragični Mačkov kamen”. Večernje Novosti. Pristupljeno 8. 1. 2017. 
  3. ^ „Knjiženstvo”. 
  4. ^ "Vreme", Beograd 1940. godine
  5. ^ „Istorijska čitanka”. 
  6. ^ Večita Brankova čežnja („Večernje novosti“, 13. april 2013), Pristupljeno 21. 4. 2013.
  7. ^ "Politika", Beograd 7. novembar 1937.
  8. ^ "Vreme", Beograd 24. april 1940. godine
  9. ^ Pisma Mine Karadžić Vukomanović. . Београд. 1997. ISBN 978-86-09-00511-4. 
  10. ^ „Svetionik”. 
  11. ^ U Beču postavljena spomen ploča Mini Karadžić („Politika”, 10. jun 2021)
  12. ^ U Beču svečano otkrivena ploča Mini Karadžić („Politika”, 29. jun 2021)

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мина_Караџић&oldid=27863384”