Ruska emigracija u Beogradu
Ruska emigracija je predstavljala jednu od najznačajnijih i najbolje organizovanih nacionalnih zajednica u Beogradu, koji je značajno vreme nakon Ruskog građanskog rata, pored Sremskih Karlovaca, a potom Brisela i Pariza, predstavljao glavni centar ruskih emigranata - belih Rusa u Evropi.
Ruski emigranti su dali značajan doprinos razvoju naučnog i kulturnog života Kraljevine Jugoslavije, dok je značajna uloga ruskih arhitekata u izgradnji brojnih velelepnih zdanja u Beogradu, naročito državnih zgrada poput Doma Narodne skupštine, brojnih ministarstava, pa i samog Kraljevskog dvora.
S druge strane, u pokušaju da u inostranstvu očuvaju sopstvenu kulturu, ruski emigranti su u Beogradu podigli Ruski dom Imperatora Nikolaja II kao naučno, obrazovno i kulturno središte emigracije, hram Svete Trojice u kojem je sahranjen baron general Petar Nikolajevič Vrangel, zatim Iversku kapelu, Ruski Nekropolj i Spomenik ruske slave na Novom groblju.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Ruski emigranti srpski akademici[uredi | uredi izvor]
Emigracija je dala sledeće članove Srpske akademije nauka i umetnosti: Georgija Ostrogorskog, (osnivač Vizantološkog instituta SANU) Antona Bilimovića, Teodora Taranovskog, Vladimira Farmakovskog (osnivač Mašinskog instituta SANU), Jakova Hlitčijeva, Nikolaja Saltikova...[1]
Ruske arhitekte u Beogradu[uredi | uredi izvor]
Nikolaj Petrovič Krasnov je nesumnjivo ostavio najznačajniji trag na arhitektonskom izgledu Beograda, od svih ruskih arhitekata. Bio je zaposlen u Arhitektonskom odeljenju Ministarstva građevina i punih 17 godina je radio kao inspektor i rukovodilac projektantske grupe u Odseku za monumentalne građevine i spomenike. Predvodio je rekonstrukciju Bogorodičine crkve Ružice u Beogradskoj tvrđavi i projektovao dve skulpture srpskog srednjovekovnog viteza i ratnika iz Prvog svetskog rata, koje se nalaze na ulazu u crkvu. U njegova dela, ubrajaju se palata Ministarstva finansija Kraljevine Jugoslavije (danas: zgrada Vlade Republike Srbije), palata Ministarstva šuma i ruda i Ministarstva poljoprivrede i voda (danas zgrada Ministarstva spoljnih poslova), zgrada Arhiva Srbije, dekoracija mosta kralja Aleksandra I, enterijer Starog dvora na Dedinju, Dom Narodne skupštine, dogradnja zgrade Državnog saveta (danas: Ministarstvo finansija) i Sokolskog doma Matica... Autor je idejnog rešenja Ordena jugoslovenske krune, za koji je ponudio ukupno 34 predloga.[2]
Slikar i arhitekta Grigorije Ivanovič Samojlov je crkvu Svetog Arhangela Gavrila na Topčiderskom groblju, Palatu penzionog fonda na Terazijama, zgrade Mašinskog i Tehnološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
Viktor Viktorovič Lukomski je projektovao Patrijaršijski dvor Srpske pravoslavne crkve i Hotel „Avala” u Beogradu.
Sanatorijum Olge Mihailovne[uredi | uredi izvor]
Olga Mihailovna, supruga barona generala Petra Nikolajeviča Vrangela, osnovala je Sanatorijum za lečenje i rehabilitaciju izbeglica sa Krima „Zdravica“, na Topčideru 1922. godine.[3] Sanatorijum je uglavnom finansiran uz pomoć dobrovoljnih priloga emigranata iz zapadne Evrope i SAD.
Sahrana generala Vrangela[uredi | uredi izvor]
Po njegovoj ličnoj želji, baron general Petar Nikolajevič Vrangel je 6. oktobra 1929. godine sahranjen u hramu Svete Trojice u Beogradu, gde je donet iz Brisela u kojem je preminuo godinu i po dana ranije. Njegov kovčeg su na Železničkoj stanici dočekali vodovi jugoslovenskih vojnika i ruskih kadeta, čiju smotru je izvršio ministar vojske, mornarice i vazduhoplovstva general Stevan Hadžić, a kovčeg je nosio general Aleksandar Kutepov.[4]
Episkop niški Dositej je sa 40 srpskih i ruskih sveštenika služio opelo na Vilsonovom trgu. Ispraćaju su prisustvovali ministar bez portfelja Nikola Uzunović, admiral Dragutin Prica, kontra-admiral Metod Koh, Vrangelova udovica Olga Mihailova Ivanenko i Ana Nikolajevna (udovica generala Aleksejeva).
Pogrebnu povorku su pred hramom Svete Trojice na Tašmajdanu, dočekali patrijarh srpski Dimitrije i mitropolit Antonije Hrapovicki, Prvojerarh Ruske pravoslavne zagranične crkve. Unos kovčega u crkvu je propraćen topovskim plotunima, a u grobnicu je spušteno malo zemlje koja je doneta iz Rusije.
2022. godina[uredi | uredi izvor]
Tokom 2022. došlo je većeg priliva građana Rusije u Srbiju, tako da je oko 500 učenika pohađalo školu u Beogradu.[5]
Zdanja[uredi | uredi izvor]
Zgrada ruskog poslanstva[uredi | uredi izvor]
Budući da Kraljevina Jugoslavija od 1924. do 1940. godine, nije priznavala sovjetsku vlast u Moskvi, nije bilo ni diplomatskih kontakata dve države. Na jugoslovenskoj teritoriji je delovao Ruski savet kao izbeglička vlada na čelu sa generalom baronom Petrom Nikolajevičem Vrangelom. U zgradu ruskog poslanstva na mestu današnjeg Parka Aleksandrov i spomenika Nikolaju Drugom, uselile su se sovjetske diplomate u oktobru 1940. godine.
Ruski dom Imperatora Nikolaja II[uredi | uredi izvor]
Ideju podizanja jednog zdanja za potrebe ruske emigracije, podržali su kralj Aleksandar I Karađorđević i patrijarh srpski Varnava. Zadatak da izradi projekat ovog zdanja dobio je Vasilij Fjodorovič fon Baumgarten, ruski arhitekta, vojni inženjer, general Bele armije i Jugoslovenske kraljevske vojske.
Ruski dom Imperatora Nikolaja II, kako je izvorno glasio njegov naziv, otvoren je 9. aprila 1933. godine. U njemu su se nalazile pozorišna scena, biblioteka, gimnazija i osnovna škola na ruskom jeziku, izdavački centar, Muzej Nikolaja II. Muzej ruske konjice, sportska sala, sedište Društva ruskih književnika, umetnika i muzičara, Naučni institut i školska crkva Presvete Bogorodice.[6]
Ruski Nekropolj u Beogradu[uredi | uredi izvor]
Na ruskim parcelama Novog groblja (80, 80a, 90, 90a) se nalazi 755 grobnih mesta, a ukupno je sahranjeno preko tri hiljade ljudi.[7]
Ovde su sahranjeni Prvojerarh Ruske pravoslavne zagranične crkve mitropolit Antonije Hrapovicki, arhitekta Nikolaj Petrovič Krasnov, arhitekta Viktor Viktorovič Lukomski, arhitekta Petar Anagnosti, arhitekta i slikar prof. Grigorije Ivanovič Samojlov, profesor Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu Fjodor Taranovski, profesor Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu i osnivač Vizantološkog instituta SANU istoričar Georgije Ostrogorski, fizičar, matematičar i akademik Anton Bilimovič, balerina Nina Kirsanova, balerina Marina Olenjina, slikar Stepan Kolesnikov, arhitekta i slikar Leonid Šejka, istoričar Aleksej Jelačić...[8]
Na Novom groblju su sahranjeni i Nikolaj Henrikovič Hartvig, ruski poslanik u Kraljevini Srbiji uoči Prvog svetskog rata, kao i pešadijski general Mihail Vasiljevič Aleksejev, vrhovni zapovednik Dobrovoljačke armije u Ruskom građanskom ratu.
Iverska kapela na Novom groblju u Beogradu[uredi | uredi izvor]
Iverska kapela na Novom groblju u Beogradu je izgrađena 1931. godine. U grobnici ispod kapele je sahranjen mitropolit Antonije Hrapovicki, prvojerarh Ruske pravoslavne zagranične crkve.
Hram Svete Trojice[uredi | uredi izvor]
Hram Svete Trojice je podignut 1924. godine, istočno od stare crkve Svetog Marka na Tašmajdanu. Nalazio se pod jurisdikcijom Ruske pravoslavne zagranične crkve.
Ovde su do 1944. godine čuvane zastava Ruske imperije, uključujući i vojne zastave iz Napoleonovih ratova, koje su Crvenoarmejci uzeli po oslobođenju Beograda u Drugom svetskom ratu.[9]
Dom ruskih ratnih invalida u Čiča Ilijinoj 4 u Beogradu osvećen je 21. juna 1936.[10] Društvo za ruske domove staraca i starica imalo je smeštaj u barakama na Avalskom putu i u privatnoj zgradi u Lozničkoj. Na Avalskom putu je 1938, pored baraka, kupljena jedna zgrada, kraj koje je napravljena i ambulanta.[11]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Ruski dom u Beogradu
- Ruski Nekropolj u Beogradu
- Iverska kapela na Novom groblju u Beogradu
- Hram Svete Trojice (Beograd)
- Rusi u Srbiji
- Rusi u Republici Srpskoj
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ ISTORIJSKI DODATAK - DOBAR GLAS SE DALEKO ČUJE: Od profesora iz ruske zajednice u Kraljevini Jugoslaviji, njih 12 su postali članovi SANU („Večernje novosti”, 5. jun 2021)
- ^ Pantelić, Dragana; Bašić, Ljiljana. „Orden jugoslovenske krune - idejna rešenja Nikolaja Krasnova iz Grafičke zbirke posebnih fondova Narodne biblioteke Srbije”. Narodna biblioteka Srbije.
- ^ Ostojić, Miljan (2020). General Vrangel u prestoničkoj štampi Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (PDF). Novi Sad: Filozofski fakultet Univerziteta u Novom Sadu. str. 21.
- ^ Pejković, Filip. „Odavanje pošte Vrangelovim posmrtnim ostacima od Brisela do Beograda”. Srpski legat.
- ^ „UČE SRPSKI KAO MATERNjI JEZIK: U beogradskim školama trenutno više od 500 učenika iz Ruske Federacije”. Večernje novosti. 17. 11. 2022. Pristupljeno 19. 11. 2022.
- ^ „Istorijski pregled”. Ruski dom. Arhivirano iz originala 10. 04. 2021. g. Pristupljeno 10. 04. 2021.
- ^ „O Ruskom Nekropolju u Beogradu”. Ambasada Ruske Federacije.
- ^ D. V. Skrыnčenko, Obrыvki iz moego dnevnika, Predislovie i podgotovka teks- ta V. B. Kolmakova; Primečaniя A. B. Arsenьeva, V. B. Kolmakova, V. A. Skrыn- čenko, Moskva, 2012, str. 193.
- ^ Ž. M. Jevremović, Istorijske znamenitosti Beograda i Zemuna, Beograd 1935, 49
- ^ „Politika”, 22. jun 1936
- ^ „Politika”, 23. jun 1938
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Jovanović, Miroslav (2005). Russkaя эmigraciя na Balkanah (1920—1940) (PDF). Moskva: Russkiй putъ. str. 484. ISBN 5-98854-001-5. Pristupljeno 12. 2. 2022.