Pređi na sadržaj

Savez književnika Jugoslavije

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Savez književnika Jugoslavije (sh. Savez književnika Jugoslavije, sloven. Zveza književnikov Jugoslavije, mkd. Сојузот на писателите на Југославија) je bila krovna organizacija 6 konstitutivnih republičkih udruženja pisaca u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji. Udruženje je koordiniralo saradnju između svojih članica.[1] Od 1965. godine, Udruženje je transformisano u koordinaciono telo tadašnjih članova; Udruženje književnika Bosne i Hercegovine, Udruženje književnika Crne Gore, Društvo književnika Hrvatske, Udruženje književnika Srbije, Udruženje književnika Makedonije i Društvo književnika Slovenije.[2] Ivo Andrić je jednoglasno izabran za prvog predsednika Udruženja 1946. godine.[2]

Sa decentralizacijom i konfederalizacijom same Jugoslavije, što je ilustrovano u jugoslovenskom Ustavu iz 1974. godine, značaj savezne asocijacije je od 1970-ih pa nadalje postao sve manje istaknut, a republičko udruženje je zauzelo centralnije mesto u književnom životu zemlje.[3]

Posle poslednjeg Kongresa 1985. godine u Novom Sadu, udruženje je postalo jedna od prvih saveznih institucija koja je doživela paralizujuće pretrese koji su doveli do efektivnog i nikada formalno proglašenog raspuštanja 1990.[3] Kriza se produbila već 1986. godine kada je republički ogranak Srbije predložio Miodraga Bulatovića za novog predsednika rotirajućeg Predsedništva udruženja u koje je tada trebalo da bude izabran srpski kandidat.[4] Ovog kandidata odbili su slovenački, kosovski, crnogorski i hrvatski ogranci čiji su delegati tvrdili da je kandidat neprijateljski nastrojen prema drugim jugoslovenskim narodima.[4]

Istorija

[uredi | uredi izvor]

Nakon Tito-Staljinovog raskola 1948. u jugoslovenskoj književnosti razvio se povećan pluralitet govorom Miroslava Krleže na Trećem kongresu Udruženja u Ljubljani 1952. godine, koji je oličenje umetničkog distanciranja od ranije promovisanog socijalističkog realizma.[5]

Udruženje je 1956. godine poslalo Petra Guberinu kao predstavnika jugoslovenskog posmatrača na Kongres crnih pisaca i umetnika u Parizu, koji je prisustvovao i drugom kongresu u Rimu 1959. godine.[6]

Udruženje je 1958. godine predložilo jugoslovenskog autora Ivu Andrića za svog prvog kandidata za Nobelovu nagradu za književnost, koju će dobiti 1961.[7]

Udruženje je 1966. godine prekinulo sve formalne odnose sa Savezom književnika Bugarske nakon što su bugarski partneri odbili da potpišu dokument na makedonskom jeziku.[8] Odnosi nisu ponovo uspostavljeni do kraja postojanja Asocijacije jer je jugoslovenska strana insistirala da svi sporazumi budu potpisani na bugarskom i makedonskom jeziku.[8]

Kongresi

[uredi | uredi izvor]
Događaj je održan u zgradi Zadužbine Ilije M. Kolarca uz prisustvo 40 delegata iz Srbije, 40 iz Hrvatske, 25 iz Slovenije, 9 iz Bosne i Hercegovine, 6 iz AP Vojvodine, 6 iz Makedonije i 3 iz Crne Gore, kao i gosti iz ambasade Francuske, Poljske, Čehoslovačke, Albanije, Bugarske, Rumunije i Mađarske sa delegatima pisaca iz tih zemalja, kao i iz Poljske i SSSR.[11] Među delegatima su bili i predstavnici manjinskih zajednica Mađara, Rumuna i Slovaka.[11] Za predsednika Udruženja izabran je Ivo Andrić, a za počasnog predsednika Udruženja Vladimir Nazor.[11]
Događaj je održan u zgradi Hrvatskog glazbenog zavoda.[10] Događaj je korišćen kao platforma za predstavljanje jugoslovenske književne produkcije i promocije književnosti i međujugoslovenske razmene od 1946. godine[12]
Događaj su obeležila četiri konkurentna predloga za suštinsku statutarnu reformu udruženja bez zajedničkog dogovora da se bilo koji od njih prihvati u potpunosti.[14] Prvi predlog republičkog ogranka Srbije iznet je 20. maja 1964. kojim se preporučuje uvođenje stalnog izvršnog sekretarijata i obavezna rotacija u rukovodstvu među republičkim ograncima.[14] Hrvatski predlog je predložio da se sedište udruženja menja svake tri godine umesto stalne lokacije u Beogradu i prihvatio ideju o rotaciji rukovodstva zajedno sa rotacijom sedišta.[14] Slovenački predlog je preporučio da, pošto je organizacija formalno počela da funkcioniše kao koordinacija, njena tela budu sastavljena od delegiranih članova republičkih ogranaka umesto izabranih nezavisnih predstavnika ili sekretarijata.[14] Poslednji predlog izneo je Dobrica Ćosić sa nezavisnom grupom pisaca u kojoj su bili Antonije Isaković, Oskar Davičo, Aleksandar Tišma i drugi koji su preporučili uvođenje novog tipa organizacije uporedo sa teritorijalnim principom u kome bi pisci sarađivali na nivou Jugoslavije na osnovu svojih specifičnih interesovanja i afiniteta.[14] Kongres je odlučio da sve predloge uzme na dalju analizu.[14]
  • Vanredni kongres, Beograd, SR Srbija (21-22. decembar 1965)[15]
  • 8. kongres, Beograd, SR Srbija (2—4. oktobar 1975)[16]
  • 9. kongres, Novi Sad, SAP Vojvodina, SR Srbija (15—20. april 1985.)[17]
  • 10. kongres, Vrnjačka Banja, SR Srbija (9—11. januar 1990, OTKAZAN pošto su slovenački, hrvatski, kosovski i makedonski ogranci odbili da prisustvuju)[18]

Predsednici

[uredi | uredi izvor]

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Branimir Donat (2022). „DRUŠTVO KNJIŽEVNIKA - KNJIŽEVNIČKA DRUŠTVA”. Sarajevske Sveske (1). Pristupljeno 7. 8. 2022. 
  2. ^ a b v g d đ Siniša Paunović (1971). Živan Milisavac, ur. Jugoslovenski književni leksikon [Yugoslav Literary Lexicon]. Novi Sad (SAP Vojvodina, SR Serbia: Matica srpska. str. 468—469. 
  3. ^ a b Igor Štiks (2015). Nations and Citizens in Yugoslavia and the Post-Yugoslav States: One Hundred Years of Citizenship. Bloomsbury Publishing. str. 96. 
  4. ^ a b Dejan Jović (2003). Jugoslavija: država koja je odumrla. Zagreb: Prometej. str. 246—249. ISBN 953-6460-32-7. 
  5. ^ a b Peruško, Ivana (2015). „ČUDOVIŠNI SSSR I MITSKA ZEMLJA JUGOSLAVIJA”. Filološke studije. 13 (1): 13—33. 
  6. ^ Selinić, Slobodan (2018). „Savez književnika Jugoslavije i nesvrstane zemlje od kraja pedesetih do početka osamdesetih godina 20. veka”. Istorija 20. Veka. 37 (1): 175—192. doi:10.29362/ist20veka.2019.1.sel.175-192. 
  7. ^ „Put do nagrade koju je Andrić trebao dijeliti s Krležom”. Bljesak info. 25. 10. 2021. Pristupljeno 7. 8. 2022. 
  8. ^ a b Slobodan Selinić (2019). „Sukob Saveza književnika Jugoslavije i Saveza književnika Bugarske oko makedonskog jezika 1966–1987.”. Tokovi Istorije. Pristupljeno 7. 8. 2022. 
  9. ^ a b „Društvo hrvatskih književnika, Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje.”. Leksikografski zavod Miroslav Krleža. 2021. Pristupljeno 7. 8. 2022. 
  10. ^ a b n.a. (n.d). „Društvo hrvatskih književnika”. Krležijana. Pristupljeno 7. 8. 2022. 
  11. ^ a b v n.a. (1975). „Prvi kongres saveza književnika”. Kultura: Review for the Theory and Sociology of Culture and for Cultural Policy. Belgrade: Culture Development Institute (30–31): 192—202. 
  12. ^ n.a. (1975). „Drugi kongres saveza književnika”. Kultura: Review for the Theory and Sociology of Culture and for Cultural Policy. Belgrade: Culture Development Institute (30–31): 203—206. 
  13. ^ a b v g Đorđević, Bojan (2016). „VLADAN DESNICA U DOKUMENTIMA SAVEZA KNJIŽEVNIKA JUGOSLAVIJE”. HRVATSKO-SRPSKI/SRPSKO-HRVATSKI INTERKULTURALIZAM DANAS. Zbornik radova s Desničinih susreta 2016. str. 297—306. 
  14. ^ a b v g d đ n.a. (1975). „Sedmi kongres saveza književnika”. Kultura: Review for the Theory and Sociology of Culture and for Cultural Policy. Belgrade: Culture Development Institute (30–31): 226—229. 
  15. ^ n.a. (1975). „Vanredni kongres saveza književnika”. Kultura: Review for the Theory and Sociology of Culture and for Cultural Policy. Belgrade: Culture Development Institute (30–31): 228—241. 
  16. ^ n.a. (1975). „Osmi kongres saveza književnika”. Kultura: Review for the Theory and Sociology of Culture and for Cultural Policy. Belgrade: Culture Development Institute (30–31): 242—247. 
  17. ^ IX kongres Saveza književnika Jugoslavije : 18.-20. april 1985 : dokumenta. Association of Writers of Yugoslavia. 1985. OCLC 13330384. 
  18. ^ Milan Četnik (2022). „Generalna proba raspada SFRJ”. Politika. Pristupljeno 7. 8. 2022. 
  19. ^ n.a. (n.d). „Ivo Andrić”. Krležijana. Pristupljeno 8. 8. 2022. 
  20. ^ Milivoj Srebro (2018). „Entre esthétique et politique: un aspect de la réception de la littérature serbe en france à la fin du xxe siècle”. Revue des études slaves. LXXXIX (1–2). doi:10.4000/res.1533. Pristupljeno 8. 8. 2022. 
  21. ^ n.a. (n.d). „O našem društvu”. Cultural Association Grgar. Pristupljeno 8. 8. 2022. 
  22. ^ n.a. (n.d). „Kalendar godišnjica: FRANGEŠ Ivo”. City of Zagreb Libraries. Pristupljeno 27. 9. 2022. 
  23. ^ n.a. (n.d). „Gustav Krklec”. Biografija.com. Pristupljeno 27. 9. 2022. 
  24. ^ n.a. (n.d). „O autoru”. Durieux. Pristupljeno 8. 8. 2022. 
  25. ^ n.a. (n.d). „Disku(r)sija : Oksana Zabužko i Otto Tolnai”. Moderna vremena. Pristupljeno 8. 8. 2022. 
  26. ^ n.a. (4. 3. 2021). „OTTÓ TOLNAI”. Studentsko kulturno – umjetničko društvo “Ivan Goran Kovačić”. Pristupljeno 28. 9. 2022. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Савез_књижевника_Југославије&oldid=26997105”