Stefan Stefanović

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ukoliko ste tražili srpskog političara, pogledajte članak Stefan Stefanović Tenka.
Stefan Stefanović
Puno imeStefan Stefanović
Datum rođenja1807.
Mesto rođenjaNovi Sad, Austrijsko carstvo, danas Srbija
Datum smrti1828.
Mesto smrtiNovi Sad, Austrijsko carstvo, danas Srbija

Stefan Stefanović (Novi Sad, 1807 — 1828)[1] bio je srpski književnik. Živeo je i stvarao u Novom Sadu i Pešti (u kojoj je studirao pravo i matematiku tj. tehniku). Tokom svog kratkog života napisao je nekoliko oda, a njegovo najznačajnije delo je tragedija „smrt Uroša V“ koja je rađena po istorijskim motivima i narodnoj tradiciji vezanoj za poslednjeg srpskog cara Uroša (1355 — 1371) i koju je on napisao sa svega osamnaest ili devetnaest godina. Njegovo delo se smatra prvom originalnom srpskom istorijskom dramom u modernom smislu te reči i jednom od najboljih iz tog žanra.[2] On se zalagao i podržavao Vukovu jezičku reformu, o čemu svedoči i jedna njegova oda posvećena upravo Vuku[3] koja je štampana novim pravopisom u „Letopisu“ koji je tada uređivao Stefanov profesor Georgije Magarašević.[1] Umro je krajem 1826. godine od tuberkuloze u Novom Sadu.

Život[uredi | uredi izvor]

U raznim delima navode se tri godine mogućeg rođenja: 1805, 1806. i 1807, i četiri moguće godine smrti: 1826, 1827, 1828. i 1829. Na spomen-obeležju u porti Uspenske crkve u Novom Sadi navodi se 1807. kao godina rođenja i 1828. kao godina smrti.[2] Stefan se rodio najverovatnije 1805. godine u Novom Sadu, kao najstariji sin kabaničara koji je živeo u nekadašnjoj Hlebarskoj ulici (današnja Miletićeva ulica br. 23). U rodnom gradu je završio osnovnu školu i prvih šest razreda gimnazije, posle čega je nastavio obrazovanje u Pešti na smeru filozofije. Posle toga je upisao studije prava u Jegru,[4] koja je nakon godinu dana nastavio u Pešti.[4] On se oko 1826. godine posle završenih ili prekinutih studija prava, upustio u studiranje tehnike odnosno za inženjerstva o čemu svedoči njegovo pismo Adamu Dragosavljeviću iz te godine, koje mu je upućeno kao slušatelju matematičskom, dok on sam navodi da je indžinir.[4] On je tokom jeseni 1825. godine učestvovao u postavljanju njegove drame „smrt Uroša V“ u kojoj je i sam glumio lik Kraljevića Marka. Posle toga on se vratio u Peštu i nastavio studije, da bi se krajem 1826. godine vratio u Novi Sad i kao strastveni pušač preminuo od tuberkuloze.[4] Sahranjen je u porodičnoj grobnici sa leve strane Svetouspenjske crkve u Novom Sadu, a na njegovo grobno mesto je 1895. godine Matica srpska postavila ploču u njegovu čast.

Književni rad[uredi | uredi izvor]

Kao književnik, on je stvarao po uzoru na Lukijana Mušickog, ali je bio zagovornik Vukove jezičke reforme. U doba kada je on studirao u Pešti, u njoj su studirali i Jovan Hadžić, Jovan Sterija Popović, Jovan Rajić Mlađi, Lazar Lazarević, Todor Pavlović, Konstantin Pejčić i Ljudevit Gaj, a u gimnaziji su mu profesori bili Pavle Šafarik i Đorđe Magarašević. On je pored svog glavnog dela, napisao nekoliko oda koje su objavljene u tadašnjim časopisima. Pored toga on se u svojim pismima krajnje kritički osvrnuo i na tadašnje stanje u srpskoj književnosti. U vreme svoje smrti, Stefanović je radio na novoj istorijskoj drami pod imenom „Stefan Dečanski“, čiji je rukopis kasnije izgubljen.

Napisao je šest pesama u antičkim formama.[3]

Smrt Uroša V[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Smrt Uroša V

Smrt Uroša V je istorijska tragedija koju je 1825. godine napisao Stefan Stefanović i koja se smatra prvom originalnom srpskom istorijskom dramom u modernom smislu te reči i jednom od najboljih iz tog žanra. Bazirana je na motivu iz narodne tradicije o tome da je poslednjeg srpskog cara Uroša (1355 — 1371) ubio njegov nekadašnji saradnik Vukašin Mrnjavčević (1365 — 1371) koga je Uroš prethodno uzdigao na rang svog savladara dajući mu titulu kralja i prepuštajući mu vladavinu državom. On je dodatno razrađen prikazom istorijskog sukoba među vlastelom, ali i Dušanovim (kralj 1331 — 1346, car 1346 — 1355) grehom (ubistvom svog oca Stefana Dečanskog (1322 — 1331)u Zvečanu 1331. godine) zbog kojeg njegova duša nema mira i zbog koga je poslednjeg Nemanjića stigla božija kazna u liku Vukašina koji preuzima vlast i želi da zatre svetorodnu dinastiju Nemanjića.

U drami se pojavljuje čitav niz kako epskih ličnosti, tako i istorijskih ličnosti kojima se mahom pridaje karakter iz srpske narodne poezije. Tako se recimo supruga Dušana Silnog i srpska carica Jelena u drami naziva Roksandrom po uzoru na Dušanovu suprugu iz narodne epske pesme „Ženidba Dušanova“. U samom tekstu se osećaju uticaji Šilera i Šekspira, ali su oni više samo uzori, za razliku od Sterije i Laze Kostića kod kojih je Šekspirov uticaj mnogo veći i direktniji. Jedna od zamerki koje se mogu staviti na račun drame je preopširnost nekih delova, tako da bi se drama mogla skratiti za skoro polovinu ukupne dužine, ali pri tome nema potrebe za brisanjem bilo koje scene, pošto se one sasvim logično prate i dopunjuju i neophodne su za normalan tok radnje.

Tragedija je podeljena u pet činova, mada je možda na početku imala svega četiri. Iako je doživela značajan uspeh tokom prvih izvođenja u jesen 1825. godine, štampana je prvi put tek 1841. godine u Pešti, zbog čega je pala u zaborav, pošto je za to vreme Sterija objavio neka od svojih dela. Jedan od razloga za ovako kasno njeno štampanje mogao bi se naći i u Stefanovoj preranoj smrti 1826. godine, ali i u sukobu sa klerikalnim mitropolitom Stefanom Stratimirovićem (1790 — 1836) koji je zbog nekih sporednih scena za koje je ocenjeno da ruše ugled crkve i njenih službenika planirao da spali originalni rukopis, a kasnije je uspeo da privremeno spreči njeno izvođenje.

Nasleđe[uredi | uredi izvor]

Srpsko narodno pozorište i Narodno pozorište obeležili su stogodišnjicu smrti Stefanovića.[5]

Božidar Kovačević smatra da bi Stefanović da nije umro mlad za sprsku dramu značio koliko i Sterija za komediju.[5]

Jovan Deretić krakto spominje Stefanovića u Istoriji srpske književnosti u kojoj navodi da je najviše obećavao i da su mu i pesme i tragedija napisane dobrim narodnim jezim, dok za njegovu dramu kaže da je jedna od najboljih srpskih tragedija XIX veka.[3]

Vlastimir Erčić u knjizi Istorijska drama u Srba od 1736. do 1860. navodi da je Smrt Uroša V koncipirana po uzoru na najbolja ostvarenja u oblasti i smatra da je Stefanovićeva drama istovremeno umetnička i nacionalna.[6]

Smrt Uroša V drugo je smatrana najuspelijom srpskom dramom sa tematikom istorije Srbije.[7]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Narodna enciklopedija, St. Stanojević, Zagreb, 1925—1929.
  2. ^ a b Savković 2008, str. 16.
  3. ^ a b v Savković 2008, str. 19.
  4. ^ a b v g Savković 2008, str. 25.
  5. ^ a b Savković 2008, str. 20.
  6. ^ Savković 2008, str. 23.
  7. ^ Savković 2008, str. 27.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Stefan Stefanović, „Smrt Uroša V“ (priredio Božidar Kovačević), Beograd 1951.
  • Savković, Nada (2008). „Stefan Stefanović (1807—1828)”. Zbornik Matice srpske za scenske umetnosti i muziku. 39: 15—31. 


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Стефан_Стефановић&oldid=27506641”