Virovitica

Koordinate: 45° 49′ 58″ S; 17° 23′ 08″ I / 45.83284633044296° S; 17.38554284992314° I / 45.83284633044296; 17.38554284992314
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Virovitica
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Hrvatska
ŽupanijaVirovitičko-podravska
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2011.14.688
 — gustina82,29 st./km2
Aglomeracija (2011.)21.291
Geografske karakteristike
Koordinate45° 49′ 58″ S; 17° 23′ 08″ I / 45.83284633044296° S; 17.38554284992314° I / 45.83284633044296; 17.38554284992314
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Površina178,5 km2
Virovitica na karti Hrvatske
Virovitica
Virovitica
Virovitica na karti Hrvatske
Ostali podaci
GradonačelnikIvica Kirin (HDZ)
Poštanski broj33000
Pozivni broj+385 33
Registarska oznakaVT

Virovitica (nem. Wirowititz, mađ. Verőce) je grad u Hrvatskoj i administrativno središte Virovitičko-podravske županije. Prema rezultatima popisa iz 2011. u gradu je živelo 21.291 stanovnik, a u samom naselju je živelo 14.688 stanovnika.[1]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Nalazi se na krajnjem severozapadnom delu Slavonije. Severno od Virovitice je granica sa Mađarskom. Kroz grad prolazi važan državni put koji povezuje severozapadni i istočni deo Hrvatske.

Prošlost[uredi | uredi izvor]

Godine 1234, kralj Bela IV je dao Virovitici povlasticu slobodnog kraljevskog grada. 1242. godine opet isti kralj je dao istu povlasticu Zagrebu, poznatiju kao „zlatna bula“, koja je takođe izdana u Virovitici. Virovitička županija se prvi put pominje 1275. godine.

Svoje posjede u Virovitici, gde je provela deo života, imala je i Katarina Branković, kao žena Ulriha II Celjskog.

Turci su osvojili Viroviticu 1552. (ili 1547) godine[2], i držali je u svojim rukama gotovo vek i po. Bilo je ozbiljnijih pokušaja da se varošica oslobodi, kao kod bezuspešne opsade 1597. godine, od strane trupa pod komandom slavonskog pukovnika Herberštajna.[3] Iz turskog ropstva Viroviticu je 1684. godine preoteo austrijski general grof Leski.[4]

Hronika Srba u Virovitici[uredi | uredi izvor]

Na srpskom crkveno-narodnom saboru u Temišvaru 1790. godine, poslanik iz Virovitice bio je Atanasije Duka trgovac.[5] U trgovištu Virovitici je polovinom 19. veka bilo vrlo malo Srba pravoslavaca. Između 5000 rimokatolika živeli su pravoslavci u šest kuća. Pola veka kasnije, u Virovitici ima 1280 kuća, od kojih su samo tri srpske u kojima stanuje sedam bračnih parova. Od 7594 stanovnika Srba je 67, među kojima je dosta vojnika pravoslavaca.

Bogomolja pravoslavna u Virovitici je bila posvećena Sv. Vaznesenju (Spasovdanu), a ikonostas je oslikao pop Georgije Marković, dok je bio administrator parohije između 1854-1857. godine. Novosadska crkvena opština je 1856. godine poslala prilog od 158 f. Zahvalili su se javno putem novina: Stefan Ruđić nadporučnik u penziji, Vaso Novković tutor, pop Georgije Marković administrator, I. Demetrović i Eftimije Popović.[6]

Prvi virovitički pravoslavni sveštenici bili su: Filip Jagodić (1814-1815), Arsenije Radovanović (1817-1818), Georgije Bolić (1819-1821), Marko Godeč (1822), Sava Škleba (1823), Avakum Lazić (1825-1825) i sledi nastavlja se poduži spisak paroha, koji su se brzo smenjivali. Pravoslavne matrikule se vode od 1814. godine, osim one umrlih od 1842. godine.[7]

Grof Ante Pejačević je inače 1814. godine poklonio pravoslavcima tu crkvu,[8] kao tek izgrađenu na korišćenje, ali pod uslovom da je sami održavaju i plaćaju paroha. To je teško išlo, pa su stalno tražili pomoć po srpstvu da bi bratskim prilozima opstali. Veliki izdatak je bila opravka hrama i parohijskog doma. Zahvalili su se 1856. godine preko novina najvećim pomagačima njihove svetinje. Neki su darodavci obećali da će platiti izlivanje zvona kad se crkveni toranj napravi. Bili su to: Petar Aksentijević iz Osjeka, Stefan Reškovac iz Koprivnice, Đoko Lacković iz Bjelovara - svaki po jedno zvono. Godine 1856. Stefan Ruđić je bio "sučlan" virovitičke crkvene oštine a Vaso Novković crkveni tutor.[9] Opravka hrama tekla je i dalje, a vašari su bili mesto i prilika da se bogati trgovci Srbi dogovore koliko će pomoći. Velikokupac zagrebački Petar Arešić je bogato bogomolju iznutra opremio i ukrasio. Drugi priložnici su doprineli da se krov crkveni opravi. Dve godine kasnije 1858. u hramu virovitičkom je administrirao kaluđer, jeromonah Gervasije Jagazović (1858-1868) iz manastira Lepavine, a crkveni tutor bio je penzionisani graničarski nadporučnik Stefan Ruđić.[10]

Kulturnu hroniku virovitičkih Srba ispisali su pre svega prenumeranti knjiga i listova. Pavlovićev "Srpski narodni list" je (1839) kupovao pretplatom jedan meštanin.[11] Kalendar "Serbska pčela" imao je 1837. godine svoj punkt u Virovitici. Ali među njih 12 čitalaca, samo je skupljač bio iz mesta, preduzimljivi trgovac Andrej Kušević. Družina Srpskog narodnog pozorišta je marta 1875. godine prešla iz Slatine u Viroviticu, tokom turneje po Trojednici.[12]

Po popisu iz 1865. godine u Virovitici je bilo samo 89 Srba pravoslavaca.[13] Mesto je 1885. godine bilo u Slatinskom izbornom srezu za srpski crkveno-narodni sabor u Karlovcima. U njemu je tada registrovano 53 pravoslavne duše.[14]

Novembra 1919. godine u Virovitici je bio stacioniran II konjički puk "Cara Dušan". Tu je proslavio svoju krsnu slavu "Sv.arhanđela Mihaila".[15]

Za vreme Austrougarske mesto Virovitica je bilo u sastavu Vojne krajine. Tada su tu uglavnom živeli Srbi kao plaćena austro-ugarska vojska na granici sa Turskom (Osmansko carstvo). Većina tih Srba je tu ostala i posle Prvog svetskog rata a deo je naseljen iz Hercegovine i to baš u delu Virovitičke opštine koji pripada selima Gradina, Mitrovica (današnji Lipovac).

Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]

Ti naseljeni Srbi su bili masovno ubijani i proterivani i za vreme Drugog svetskog rata. Deo njih se vratio, a deo je ostao u Srbiji. Znatan broj je za vreme Drugog svetskog rata pohrvaćen.[traži se izvor] Zato je devedesetih godina prošlog veka u opštini Virovitica bilo samo oko 30% Srba.[traži se izvor]

Iz sela Neteče, Zrinja, Terezinog Polja, Ratinke, Dijelke, Ade, Rita i Brezovog Polja, u virovitičkom srezu isterani su svi dobrovoljci i kolonisti sa porodicama, oko 3800 duša i proterani u Srbiju. Stanovnicima sela Djelke naoružane ustaše su naredile da za 5 minuta napuste kuće i da uzmu samo ono što mogu poneti u rukama. I iz drugih srezova proterani su dobrovoljci kolonisti a imovina im je oduzeta.[16]

Takođe je proteran veliki broj Srba: iz sela Majkovca (Majkovac Podravski 2001. godine pripojen naselju Žlebina) svi Srbi kojih je bilo 1.200, iz Novog Obilićeva (od 1991. Zvonimirovo) 86 porodica itd.

U selu Gaćištu, srez Virovitica, Hrvati su još za vreme Banovine Hrvatske 1941. godine ulazili u pravoslavnu crkvu „i polupali vrata i kandila i u istoj vršili nuždu“. U srezu Virovitičkom srušene su crkve u Virovitici i u selima: Borova, Gaćište i Klisa, a u istim mestima razorena su i srpska groblja.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Grad Virovitica[uredi | uredi izvor]

Broj stanovnika po popisima[uredi | uredi izvor]

Nacionalnost[17] 2001. 1991. 1981. 1971. 1961. 1953. 1948. 1931. 1921. 1910. 1900. 1890. 1880. 1869. 1857.
br. stanovnika 22.618 22.931 20.905 19.367 17.578 15.136 13.222 13.088 11.243 9.682 8.980 7.762 6.540 6.356 4.869
  • napomene:

Nastao iz stare opštine Virovitica. Sadrži deo podataka opštine Lukač u 1921.

Virovitica (naseljeno mesto)[uredi | uredi izvor]

Broj stanovnika po popisima[uredi | uredi izvor]

Nacionalnost[17] 2001. 1991. 1981. 1971. 1961. 1953. 1948. 1931. 1921. 1910. 1900. 1890. 1880. 1869. 1857.
br. stanovnika 15.589 16.167 14.991 13.032 11.696 9.411 8.051 8.701 9.366 7.025 6.688 6.175 5.379 5.501 4.093
  • napomene:

U 1991. smanjeno izdvajanjem delova naselja u samostalna naselja Golo Brdo, Milanovac, Požari, Sveti Đurađ i Čemernica te dela područja u naselje Podgorje. Sadrži podatke za naselje Korija u 1869. i u 1921, a za naselja Brezik (opština Lukač), Golo Brdo i Sveti Đurađ u 1921. Do 1961. sadrži podatke za naselje Podgorje, a u 1981. podatke za naselje Čemernica.

Popis 1991.[uredi | uredi izvor]

Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Virovitica je imalo 16.167 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:[18]

Popis 1991.‍
Hrvati
  
 12.722 78,69%
Srbi
  
 1.902 11,76%
Jugosloveni
  
 594 3,67%
Česi
  
 75 0,46%
Mađari
  
 66 0,40%
Albanci
  
 57 0,35%
Makedonci
  
 39 0,24%
Crnogorci
  
 38 0,23%
Muslimani
  
 28 0,17%
Slovenci
  
 28 0,17%
Nemci
  
 5 0,03%
Romi
  
 4 0,02%
Rusini
  
 4 0,02%
Italijani
  
 2 0,01%
Jevreji
  
 2 0,01%
Austrijanci
  
 1 0,00%
Rusi
  
 1 0,00%
Slovaci
  
 1 0,00%
Turci
  
 1 0,00%
Ukrajinci
  
 1 0,00%
ostali
  
 12 0,07%
neopredeljeni
  
 359 2,22%
region. opr.
  
 11 0,06%
nepoznato
  
 214 1,32%
ukupno: 16.167

Sport[uredi | uredi izvor]

  • FK Virovitica, fudbalski klub iz Virovitice koji igra u trećoj županijskoj ligi.
  • FK Tvin, fudbalski klub iz Virovitice koji takođe igra u trećoj županijskoj ligi.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Popis stanovništva 2011.”. Državni zavod za statistiku RH. Pristupljeno 30. 3. 2017. 
  2. ^ "Delo", Beograd 1912. godine
  3. ^ "Stražilovo", Novi Sad 1888. godine
  4. ^ "Srpski letopis", Budim 1843. godine
  5. ^ "Srpski letopis", Budim 1862. godine
  6. ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1856. godine
  7. ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima za 1905. godinu", Karlovci 1910. godine
  8. ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1857. godine
  9. ^ "Svetovid", Beč 1856. godine
  10. ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1858. godine
  11. ^ "Srbski narodni list", Budim 1839. godine
  12. ^ "Pozoripno uređenje", Novi Sad 1875. godine
  13. ^ Srpski letopis", Budim 1866. godine
  14. ^ "Zastava", Novi Sad 1885. godine
  15. ^ "Službeni vojni list", Beograd 1919. godine
  16. ^ Najveći zločini sadašnjice: patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941-1945, Dr. Dragoslav Stranjaković, Gornji Milanovac, Dečje novine (1991), str. 117
  17. ^ a b Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
  18. ^ „popis 2011”. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9. 
  • CD-rom: „Naselja i stanovništvo RH od 1857—2001. godine“, Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Hrvatske, Zagreb, 2005.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Вировитица&oldid=27686826”