Gacko
Gacko | |
|---|---|
 Gacko | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Republika Srpska |
| Opština | Gacko |
| Osnovan | prvi pomen 1276. godine |
| Stanovništvo | |
| — 2013. |  5.363 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 09′ 59″ S; 18° 32′ 07″ I / 43.1663355° S; 18.5353545° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 940 m |
  Gacko Gacko na karti Bosne i Hercegovine | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 89240 |
| Pozivni broj | 059 |
| Veb-sajt | www |
Gacko je gradsko naselje i sjedište istoimene opštine u Republici Srpskoj, BiH. Nalazi se u istočnom dijelu Hercegovine. Prema preliminarnim podacima popisa stanovništva 2013. godine, u naseljenom mjestu Gacko ukupno je popisano 5.363 lica.[1]
Geografija[uredi | uredi izvor]
Gacko je kao teritorijalna jedinica Republike Srpske smješteno od 43°01’ do 43°23’ sjeverne geografske širine i od 18°20’ do 18°42’ istočne geografske dužine od Griniča. Po nadmorskoj visini je najuzdignutiji gorski dio Hercegovine, s prosječnom nadmorskom visinom iznad 1.000 m. S Trebinjem, Bilećom i Nevesinjem čini istočnu oblast Hercegovine poznatu pod imenom Istočna Hercegovina.[2]
Na istoku Hercegovine Gacko je granična opština prema Crnoj Gori i s dijelom Pive i Onogošta (Nikšića) jedno vrijeme je činilo administrativno-teritorijalnu jedinicu okružnog značaja sa sjedištem u Gacku. Nestankom „Stare Hercegovine“ gatačka župa je izgubila veći dio teritorije i svoj prostor suzila na međuplaninsku oblast današnje opštine sa 736 km² površine.[3]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Gacko je u srednjem vijeku bilo važan centar na dubrovačkom trgovačkom putu, koji je vodio do Foče. Gatačka župa pripadala je oblasti Podgorje, a Gacko se prvi put spominje 1276. kao mjesto sukoba između kralja Uroša i njegovog sina Dragutina.
Dok su zapadni dijelovi Zahumlja ušli u prvoj polovini 14. века u sastav Bosanske države, Gacko je ostalo u okviru Dušanove države. Od kraja 14. veka pripada bosanskoj državi i nalazi se u posjedu roda najpre Pavlovića, a kasnije Kosača / Hranića.
Od sredine 19. veka središte je kadiluka, od 1875. centar novog okruga sa mutesarifom hrišćaninom, a za austrijske vladavine sjedište sreza.
Najveći broj naučnika i hroničara istorijskog vremena, izvodili su ime Gacko iz riječi gat, dok je Vladimir Ćorović mišljenja da je dobilo ime po Gotima, koji su kratko vrijeme vladali ovim krajevima. Treće gledište polazi od stanovišta da je ime izvedeno iz riječi gaz.
Drugi svjetski rat[uredi | uredi izvor]
 |
Četvorica ustaša koji su došli iz Zagreba u Gacko, sazvali su početkom juna 1941. godine zbor muslimana i pozvali ih odmah da se obračunaju sa Srbima i da sve Srbe poubijaju. Na primedbu jednog muslimana da je to nemoguće učiniti ustaše su odgovorile da je moguće i da se mora.[4][5]
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Isto kao što se nekada nalazilo na raskršću četiri putna pravaca koji su vodili na četiri strane svijeta, Gacko je u tom položaju ostalo i nakon rekonstrukcije i modernizacije sporih putnih pravaca, i u osnovi zadržalo svoj raniji položaj.
Gacko je dakle, na raskršću puteva koji ga presijecaju na četiri, skoro identična, dijela: Prema Nikšiću (jugoistočni pravac), Bileći i Trebinju (južni pravac), Nevesinju i Mostaru (zapadni pravac) i Foči i Sarajevu (sjeverni pravac). Od pomenutih pravaca nije još uvijek u potpunosti asfaltiran put prema Nikšiću. Put je potpuno izgrađen do granice sa Crnom Gorom (oko 20 km), a odatle je u prethodnih par godina asfaltiran veći dio puta, pa se sada mnogo brže može stići do Nikšića.
Sport[uredi | uredi izvor]
Fudbalski klub Mladost osnovan je 1970. godine. U bivšoj Jugoslaviji klub se takmičio u regionalnoj ligi (4. rang), a najveći uspjeh je bio plasman u Republičku ligu SR BiH. U poslijeratnom periodu klub je izborio plasman u 1. ligu Republike Srpske, a najveći uspjesi su plasman u četvrtfinale kupa BiH u sezoni 2000/01. i plasman u Premijer ligu BiH 2001/02. Mladost je te sezone ispala iz Premijer lige i od tada se opet takmičila u 1. ligi Republike Srpske, do sezone 2014/15, kada je ispala u niži rang. U ovom klubu je ponikao Nemanja Supić.
Košarkaški klub Mladost Gacko osnovan je 1996. godine. Najveći uspjeh kluba je osvajanje kupa Republike Srpske. Klub je ugašen 2005. godine. Trenutno u Gacku postoji OKK Gacko koji se takmiči u 2. ligi Republike Srpske grupa “istok”.
U Gacku postoji i odbojkaški klub Gacko koji se takmiči i u muškoj i u ženskoj konkurenciji. U ovom klubu su ponikli Sanja i Saša Starović. U Gacku uspješno radi i Planinarsko društvo „Volujak“.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
| Nacionalnost[6] | 2013. | 1991. | 1981. | 1971. |
| Srbi | 5.302 (98,86%) | 2.144 (46,77%) | 1.100 (42,28%) | 776 (48,38%) |
| Muslimani [a] | 13 (0,24%) | 2.253 (49,15%) | 1.235 (47,46%) | 776 (48,38%) |
| Hrvati | 13 (0,24%) | 28 (0,61%) | 17 (0,65%) | 10 (0,62%) |
| Jugosloveni | — | 78 (1,70%) | 207 (7,95%) | 15 (0,93%) |
| ostali i nepoznato | 35 (0,65%) | 81 (1,76%) | 43 (1,65%) | 27 (1,68%) |
| Ukupno | 5.363 | 4.584 | 2.602 | 1.604 |
 |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Napomene[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 na teritoriji Republike Srpske — Preliminarni rezultati, Republički zavod za statistiku, Banja Luka, 2013.
- ^ „Geografski položaj”.
- ^ „Opština Gacko” (PDF).
- ^ „Istorijat Gacka”. Opština Gacko (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-01-27.
- ^ „Gacko u oslobodilačkom ratu | Biblioteka Znaci”. znaci.org. Pristupljeno 2024-01-19.
- ^ a b Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Opština Gacko (jezik: srpski)
- Rudnik i Termoelektrana Gacko (jezik: srpski)
- Moja Hercegovina - Gacko (jezik: srpski)
- Patrola od Beograda do Herceg Novog preko Gacka, SAT RTS - Zvanični kanal
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
