Genetske studije o Srbima

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Genetske studije o Srbima pokazuju blisku srodnost sa ostalim susednim Južnim Slovenima.[1]

I-DNK[uredi | uredi izvor]

I-hromozomske haplogrupe identifikovane kod Srba iz Srbije i bliskih zemalja su sa odgovarajućim procentima: I2a (36,6 [2] -42% [3] ), E1b1b (16,5 [3] -18,2% [2] ), R1a ( 14,9 [2] -15% [3] ), R1b (5 [2] -6% [3] ), I1 (1,5 [3] -7,6% [2] ), J2b (4,5 [3] -4,9% [2] ), J2a (4 [4] -4,5% [3] ), J1 (1 [4] -4,5% [3] ), G2a (1,5 [3] -5,8% [4] ), i nekoliko drugih neuobičajenih haplogrupe sa manjim frekvencijama. [3] [5][6][7]

Približna frekvencija i distribucija varijanse klastera haplogrupe I-P37, prastarih „Dnjeparsko-karpatskih“ (DIS448=20) i izvedenih „Balkanskih“ (DIS448=19: predstavljeno jednim SNP I-PH908 ), u istočnoj Evropi prema OM Utevskoj (2017).

I2a-P37.2 je najzastupljenija haplogrupa, koja čini jednu trećinu Srba. Predstavljen je sa četiri podklastera I-PH908 (25,08%), I2a1b3-L621 (7,59%), I2-CTS10228 (3,63%) i I2-M223 (0,33%). [2] Studija uzoraka Srba iz različitih delova Zapadnog Balkana iz 2019. godine pokazala je da „otprilike polovina njih potiče iz Hercegovine i Stare Hercegovine “čija je populacija kroz istoriju snažno uticala na današnju srpsku mušku genetiku". [2] Starija istraživanja smatrala su da je visoka učestalost ovog subklada u južnoslovenskim populacijama rezultat „predslovenskog“ paleolitskog naselja u regionu, istraživanje O. M. Utevske (2017) je potvrdilo da je haplogrupa STR haplotipovi imaju najveći diverzitet u Ukrajini, sa rezultatom STR markera predaka „DIS448=20“ koji čini klaster „Dnjepar – Karpati“, dok mlađi izvedeni rezultat „DIS448=19“ čini „balkanski klaster“ koji je dominantan među Južnim Slovenima.[8] Ovaj „balkanski klaster” takođe ima najveću varijansu u Ukrajini, što ukazuje da je veoma visoka učestalost na Zapadnom Balkanu posledica efekta osnivača.[8] Utevska je izračunala da se divergencija STR klastera i njegovo sekundarno širenje od srednjeg toka reke Dnjepar ili od istočnih Karpata prema Balkanskom poluostrvu dogodilo pre otprilike 2.860 ± 730 godina, povezujući to sa vremenima pre Slovena, ali mnogo posle opadanja Cucuteni–Tripillia kultura.[8] Tačnije, „Balkanski klaster“ predstavlja jedan SNP, I-PH908, poznat kao I2a1a2b1a1a1c u ISOGG filogenetskom stablu (2019), a prema IFull ITree-u formiran je i imao TMRCA približno 1.850-1.700 IBP (2. i 3. vek p. n. e.).[9] Iako je I-L621 dominantan među savremenim slovenskim narodima na teritoriji nekadašnjih balkanskih provincija Rimskog carstva, do sada nije pronađen među uzorcima iz rimskog perioda i skoro ga nema u savremenoj populaciji Italije.[10] Pronađen je u skeletnim ostacima sa artefaktima, koji ukazuju na vođe, mađarskih osvajača Karpatskog basena iz 9. veka, deo zapadnoevroazijsko-slovenske komponente Mađara.[10] Prema Pamjavu (2019) i Fothi (2020), distribucija predačkih subklada poput I-CTS10228 među savremenim nosiocima ukazuje na brzu ekspanziju iz jugoistočne Poljske, uglavnom se odnosi na Slovene i njihovu srednjovekovnu migraciju, a „najveća demografska eksplozija dogodila se na Balkanu“.[10][11]

Distribucija haplogrupe E-V13 u Evropi.

E1b1b-M215 je druga najzastupljenija haplogrupa među Srbima, koja čini skoro jednu petinu Srba. Predstavljen je sa četiri podklastera E-V13 (17,49%), E1b1b-V22 (0,33%) i E1b1b-M123 (0,33%). [2] U jugoistočnoj Evropi, njegova frekvencija dostiže vrhunac na jugoistočnoj ivici regiona, a varijansa na jugozapadu regiona. Iako je njegova učestalost veoma visoka kod kosovskih Albanaca (46%) i makedonskih Roma (30%), ova pojava je pre žarišne nego klinačke prirode, najverovatnije posledica genetskog drifta.[5] E-V13 je takođe visok među Albancima u Severnoj Makedoniji (34%) i Albancima u Albaniji (24%), kao i među etničkim Makedoncima, Rumunima i Grcima. Nalazi se na niskim do umerenim frekvencijama u većini slovenskih populacija. Međutim, kod Južnih Slovena to je prilično uobičajeno. Ima ga kod 27% Crnogoraca, 22% Makedonaca i 18% Bugara, svih slovenskih naroda. Umerene frekvencije E-V13 se takođe nalaze u Italiji i zapadnoj Anadoliji.[5][7] U većem delu centralne Evrope (Mađarska, Austrija, Švajcarska, Ukrajina, Slovačka), nalazi se na niskim do umerenim učestalostima od 7-10%, iu R1a (slovenskoj) i R1b (germanskoj/keltskoj) populaciji koja dominira. Verovatno je nastao na Balkanu, u Grčkoj ili Karpatskom basenu 9000 IBP ili neposredno pre dolaska u Evropu tokom neolita. Haplogrupa njegovih predaka, E1b1b1a-M78, je poreklom iz severoistočne Afrike.[7]

R1a1-M17 čini oko jedne sedme do jedne šestine srpskih I-hromozoma. Predstavljen je sa četiri podklastera R1a (10,89%), R1a-M458 (2,31%), R1a-IP4278 (1,32%) i R1a-I2613 (0,33%). [2] Njegova frekvencija dostiže vrhunac u Ukrajini (54,0%).[5] To je najdominantnija haplogrupa u opšteslovenskom očevskom genofondu. Varijanca R1a1 na Balkanu je možda bila pojačana infiltracijama naroda koji govore indoevropski između 2000. i 1000. p. n. e., i slovenskim migracijama u region u ranom srednjem veku.[5][6] Linija potomaka R1a1-M17, R1a1a7-M458, ima najveću frekvenciju u centralnoj i južnoj Poljskoj.[12]

R1b1b2-M269 je umereno zastupljen među srpskim muškarcima (6–10%), u Srbiji 10% (Balareskue et al. 2010),[13] sa podklasom M269* (kL23) 4,4% u Srbiji, 5,1% u Makedoniji, 7,9% na Kosovu. Najveća učestalost na centralnom Balkanu (Mires et al. 2010).[14] Svoju frekvenciju ima u zapadnoj Evropi (90% u Velsu), ali visoka učestalost se takođe nalazi u srednjoj Evropi među Zapadnim Slovenima (Poljaci, Česi, Slovaci) i Mađarima, kao i na Kavkazu među Osetima (43%).[5] U Evropu su ga uneli farmeri koji su migrirali iz zapadne Anadolije, verovatno oko 7500 IBP. Nosioci ove haplogrupe Srbi su u istom klasteru sa srednjoevropskim i istočnoevropskim, na šta ukazuju i frekventne distribucije njenih podhaplogrupa u odnosu na ukupan R-M269. Druga dva klastera čine, zapadnoevropljani i grupa stanovništva iz Grčke, Turske, Kavkaza i regiona Uralskih planina. [14]

J2b-M102 i J2a1b1-M92 imaju niske frekvencije kod Srba (6–9% zajedno). Razne druge loze haplogrupe J2-M172 nalaze se širom Balkana, sve sa niskim frekvencijama. Haplogrupa J i svi njeni potomci potiču sa Bliskog istoka. Predlaže se da su balkanski mezolitski stočari, nosioci I-P37.2 i E-V13, usvojili poljoprivredu od početnih zemljoradnika J2 koji su kolonizovali region oko 7000 do 8000 IBP, prenoseći neolitski kulturni paket.[7]

I1-M253 se takođe nalazi na niskim frekvencijama (1,5-7,6%) i predstavljen je sa tri podklastera I1-P109 (5,28%), I1 (1,32%) i I1-Z63 (0,99%). [2]

Analiza molekularne varijanse zasnovana na I-hromozomskim STR-ovima (mikrosatelitima) pokazala je da se Sloveni mogu podeliti u dve grupe: jednu koja obuhvata Zapadne Slovene, Istočne Slovene, Slovence i zapadne Hrvate, a drugu – sve preostale Južne Slovene. U drugu grupu spadaju Hrvati iz severne Hrvatske (zagrebačka oblast). Ova razlika bi se mogla objasniti genetskim doprinosom predslovenskih balkanskih populacija genetskom nasleđu nekih Južnih Slovena koji pripadaju ovoj grupi.[15] Analiza glavnih komponenti frekvencija I-hromozomskih haplogrupa među tri etničke grupe u Bosni i Hercegovini (bosanski Srbi, bosanski Hrvati i Bošnjaci), pokazala je da su bosanski Srbi i Bošnjaci genetski bliži jedni drugima nego što je bilo koji od njih bosanskim Hrvatima (uglavnom zbog bosanskih Hrvata vrlo visoke I2a frekvencije).[6] Prema analizi korespondencije, analizi primesa i Rst genetskoj udaljenosti, srpski regionalni populacijski uzorci su grupisani zajedno i najbliži su Crnogorcima, Makedoncima i Bugarima, pri čemu su zapadni Srbi posredni između njih i hrvatsko-bosanskog i hercegovačkog klastera. [16] [17]

I-DNK Haplogrupe frekvencije[uredi | uredi izvor]

geografske asocijacije haplogrupe: Istočna Evropa i Balkan Zapadna Evropa Mediteran i Bliski istok Istočna Azija i Sibir Južna Azija ostalo
Populacija Uzorci Izvori I2 R1a E I1 R1b J1 J2a J2b G T L N Q C H ostalo
Bosna i Hercegovina
Bosna i Hercegovina, etnički Srbi 95 Marjanović (2005),[18] Batalja (2008),[19] Kovačević (2014)[20] 40.00 14.70 22.10 2.10 5.20 1.10 2.10 5.20 2.10 0.00 0.00 5.20 0.00 0.00 0.00 0.00
Zapadna Srbija
Prijepolje, Ub, etnički Srbi 67 Todorović (2015)[21] 40.30 13.43 4.48 23.88 2.99 0.00 1.49 2.99 2.99 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 7.46
Zapadna Srbija, generalna populacija 237 Stevanović (2007)[22] 43.46 10.13 13.50 7.17 10.13 1.69 3.38 2.53 1.27 0.42 0.00 2.53 1.69 1.69 0.42 0.00
Centralna i Istočna Srbija
Centralna Srbija, generalna populacija 179 Mirabal (2010)[23][24] 37.43 13.96 17.31 7.26 4.46 0.55 3.35 1.67 2.23 0.00 0.55 3.35 1.67 0.00 2.23 0.00
Aleksandrovac, etnički Srbi 85 Todorović (2014)[25] 35.29 21.17 15.29 4.70 1.17 2.35 2.35 4.70 10.58 0.00 0.00 0.00 1.17 0.00 0.00 1.17
Centralna Srbija, generalna populacija 71 Zgonjanin (2017)[26] 33.80 16.90 16.90 11.27 5.63 2.82 4.23 2.82 0.00 0.00 0.00 1.41 2.82 0.00 1.41 0.00
Beograd, generalna populacija 113 Peričić (2005),[27] Kušnjarević (2015)[28] 31.86 15.93 21.24 5.31 10.62 0.00 2.65 5.31 0.00 0.00 0.00 2.65 0.00 0.00 0.88 3.54
Centralna Srbija, generalna populacija 103 Perjepo (2012)[29] 30.10 20.40 18.50 7.80 7.70 1.00 4.00 2.90 5.80 0.00 0.00 1.90 0.00 0.00 0.00 0.00
Južna i jugoistočna Srbija
Južna Srbija, generalna populacija 69 Zgonjanin (2017)[26] 31.88 13.04 28.99 7.25 2.90 4.35 1.45 1.45 1.45 0.00 0.00 2.90 2.90 0.00 1.45 0.00
Niš, generalna populacija 38 Skorano (2017)[3] 28.95 18.42 13.16 2.63 10.53 7.89 5.26 7.89 2.63 2.63 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
Vojvodina
Novi Sad, generalna populacija 185 Veselinović (2008)[30] 32.43 15.14 15.68 6.49 10.27 1.08 3.78 7.57 1.62 0.54 0.00 0.54 1.62 0.54 2.70 0.00
Vojvodina, generalna populacija 69 Zgonjanin (2017)[26] 30.43 18.84 21.74 4.35 5.80 1.45 1.45 4.35 4.35 0.00 0.00 7.25 0.00 0.00 0.00 0.00
Različiti regioni
Srbija (Zapadna, Severna i Centralna), generalna populacija 209 Zgonjanin (2017)[26] 32.05 16.27 22.49 7.66 4.78 2.87 2.39 2.87 1.91 0.00 0.00 3.83 1.92 0.00 0.96 0.00
Srbija (Niš, Brestovac, Studenica, Šumadija), generalna populacija 67 Skorano (2017)[3] 41.79 14.93 16.42 1.49 5.97 4.48 4.48 4.48 1.49 4.48 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
Srbija, Crna Gora, BIH, Hrvatska, etnički Srbi 303 Kačar (2019)[2] 36.63 14.85 18.15 7.59 4.95 2.64 3.30 4.95 1.98 0.33 0.00 3.96 0.66 0.00 0.00 0.00
Prijepolje, Beograd, Ub, generalna populacija 96 Todorović (2015) 33.33 12.50 7.29 19.79 10.41 0.00 1.04 3.12 2.08 0.00 0.00 2.08 0.00 2.08 1.04 5.20
  • Dominantno novije poreklo stanovništva šire centralne Srbije: roze, zeleno i sivo-plavo – područja naseljena sa Dinarskih Alpa (uglavnom Stara Hercegovina), Kosova, odnosno Rumunije. Tamnocrvena, žuta i tamnoplava: starosedeoci Šopluk i Torlak, doline Južne Morave, odnosno istočne Srbije i doseljenici sa ovih prostora (uglavnom u centralnoj Srbiji). Svetlocrvene oaze starosedelaca Zapadne i Centralne Srbije. Crne tačke – povratnici iz Vojvodine.
    Dominantno novije poreklo stanovništva šire centralne Srbije: roze, zeleno i sivo-plavo – područja naseljena sa Dinarskih Alpa (uglavnom Stara Hercegovina), Kosova, odnosno Rumunije. Tamnocrvena, žuta i tamnoplava: starosedeoci Šopluk i Torlak, doline Južne Morave, odnosno istočne Srbije i doseljenici sa ovih prostora (uglavnom u centralnoj Srbiji). Svetlocrvene oaze starosedelaca Zapadne i Centralne Srbije. Crne tačke – povratnici iz Vojvodine.
  • Detaljno, geografske regije u Srbiji
    Detaljno, geografske regije u Srbiji

mtDNK[uredi | uredi izvor]

Prema Davidoviću i studiji o mitohondrijalnoj DNK iz 2014. godine u 139 uzoraka u Srbiji prisutne su „loze mtDNK koje se pretežno nalaze u slovenskom genskom fondu (U4a2a*, U4a2a1, U4a2c, U4a2g, HV10), podržavajući zajedničko slovensko poreklo, ali i loze koje su možda nastale u okviru južne Evrope (H5*, H5e1, H5a1v) i posebno Balkana (H6a2b i L2a1k)“. [31] Prema studiji iz 2017. godine o raznolikosti haplogrupe U „navodne loze specifične za Balkan" (npr. otkrivene su U1a1c2, U4c1b1, U5b3j, K1a4l i K1a13a1) i loze koje dele Srbi (Južni Sloveni) i Zapadni i Istočni Sloveni (npr. U2e1b1, U2e2a1d, U4a2a, U4a2c, U4a2g1, U4d2b i U5b1a1). Izuzetna raznovrsnost majčinskih loza pronađena kod Srba može biti povezana sa genetskim uticajem obe autohtone predslovenske balkanske populacije na čiji su genski fond mtDNK tokom vremena uticale migracije različitih populacija (npr. stočari bronzanog doba) i pridošlice Slovena i Germana u ranom srednjem veku“. [32] Studija iz 2020. godine na 226 uzoraka podataka mitohondrijalnog genoma srpske populacije „podržala je izraženiju genetsku diferencijaciju među Srbima i dvema slovenskim populacijama (Rusi i Poljaci) takođe kao ekspanziju srpskog stanovništva nakon poslednjeg glacijalnog maksimuma i tokom perioda seobe (od IV do IKS veka nove ere)“. [33]

Autozomna DNK[uredi | uredi izvor]

Genetička struktura unutar evropskog konteksta prema tri genetska sistema atDNK (A), IDNA (B) i mtDNK (C) po Kušnjareviću et al. (2015)

Prema istraživanju autozomnog identiteta po poreklu (IBD) iz 2013. godine „skorašnjeg genealoškog porekla u poslednjih 3.000 godina na kontinentalnom nivou“, govornici srpskohrvatskog jezika dele veoma veliki broj zajedničkih predaka koji datiraju iz perioda migracije pre otprilike 1.500 godina sa Poljskom i Rumunsko - Bugarskim klasterom između ostalih u istočnoj Evropi. Zaključuje se da je to uzrokovano hunskom i slovenskom ekspanzijom, koja je bila „relativno mala populacija koja se proširila na veliko geografsko područje“, posebno „širenje slovenskog stanovništva u regione niske gustine naseljenosti počev od šestog veka“ i da se „veoma poklapa sa savremenom distribucijom slovenskih jezika”.[34] Analiza identiteta po poreklu (IBD-a) iz 2015. godine otkrila je da Južni Sloveni imaju manju blizinu sa Grcima nego sa Istočnim Slovenima i Zapadnim Slovenima, i „čak i obrasce deljenja identiteta po poreklu (IBD) među istočno-zapadnim Slovenima – 'međuslovenskim' populacijama (Mađari, Rumuni i Gagauzi) – i Južni Sloveni, odnosno preko područja pretpostavljenih istorijskih kretanja naroda uključujući i Slovene“. Lagani vrhunac zajedničkih identita po poreklu (IBD) segmenata između Južnih i Istočno-Zapadnih Slovena sugeriše zajedničko „slovensko poreklo“.[35] Poređenje identiteta po poreklu (IBD) analize iz 2014. za populaciju Zapadnog Balkana i Bliskog istoka otkrilo je zanemarljiv protok gena između 16. i 19. veka tokom islamizacije Balkana.[36]

Prema autozomnoj analizi Zapadnog Balkana iz 2014. godine, srpska populacija pokazuje genetsku uniformnost sa drugim južnoslovenskim populacijama, ali „Srbi i Crnogorci imaju srednju poziciju na PCA poziciji na mreži zasnovanoj na Fst među ostalim populacijama Zapadnog Balkana“.[37] U analizi iz 2015, Srbi su ponovo bili u sredini zapadno-južnoslovenskog klastera (Hrvati, Bosanci i Slovenci) i istočno-južnoslovenskog klastera (Makedonci i Bugari). Zapadni klaster je naklonjen Mađarima, Česima i Slovacima, dok je istočni klaster Rumunima i donekle Grcima.[38] Studije su takođe otkrile veoma visoku korelaciju između genetskih, geografskih i lingvističkih udaljenosti baltoslovenskih populacija.[37][38] Prema analizi autozomnih markera iz 2020, Srbi su najbliži Bosancima, dok su etnički bliski Crnogorci, na sredini između Srba i kosovskih Albanaca.[39]

Genetsko istraživanje Lužičkih Srba je pokazalo da oni dele najveći afinitet sa Poljacima, dok su rezultati poređenja sa Srbima i Crnogorcima zbog istorijskih hipoteza o zajedničkom poreklu pokazali da su se „Lužički Srbi najviše razlikovali od Srba i Crnogoraca, što je verovatno odraz značajne geografske udaljenosti između tih naroda“.[40]

Fizička antropologija[uredi | uredi izvor]

Prema rečima srpskog fizičkog antropologa Živka Mikića, srednjovekovno stanovništvo Srbije razvilo je fenotip koji je predstavljao mešavinu slovenskih i autohtonih balkanskih dinarskih osobina. Antropolog Mikić navodi da dinarske osobine, poput brahikefalije i više prosečne visine, od srednjeg veka postaju dominantne nad slovenskim osobinama kod Srba.[41]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Analiza primesa autozomnih SNP-a u globalnom kontekstu na nivou rezolucije 7 pretpostavljenih populacija predaka po Kovačević et al. (2014)
    Analiza primesa autozomnih SNP-a u globalnom kontekstu na nivou rezolucije 7 pretpostavljenih populacija predaka po Kovačević et al. (2014)
  • Analiza glavne komponente (PC) varijacije autozomnih SNP u populacijama Zapadnog Balkana u evroazijskom kontekstu prema Kovačević et al. (2014)
    Analiza glavne komponente (PC) varijacije autozomnih SNP u populacijama Zapadnog Balkana u evroazijskom kontekstu prema Kovačević et al. (2014)
  • Analiza primesa na nivou rezolucije 6 pretpostavljenih populacija predaka po Kušnjareviću et al. (2015)
    Analiza primesa na nivou rezolucije 6 pretpostavljenih populacija predaka po Kušnjareviću et al. (2015)
  • PC1vsPC2 dijagram zasnovan na podacima SNP celog genoma prema Kušnjareviću et al. (2015)
    PC1vsPC2 dijagram zasnovan na podacima SNP celog genoma prema Kušnjareviću et al. (2015)

Reference[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Genes mirror geography within Europe”. Nature. 456 (7218): 98—101. novembar 2008. Bibcode:2008Natur.456...98N. PMC 2735096 Slobodan pristup. PMID 18758442. doi:10.1038/nature07331. 
  2. ^ a b v g d đ e ž z i j k Kačar et al. 2019.
  3. ^ a b v g d đ e ž z i j k Scorrano et al. 2017.
  4. ^ a b v Regueiro et al. 2012.
  5. ^ a b v g d đ Peričić et al. 2005
  6. ^ a b v Marjanović et al. 2005
  7. ^ a b v g Battaglia et al. 2008
  8. ^ a b v O.M. Utevska (2017). Genofond ukraїncіv za rіznimi sistemami genetičnih markerіv: pohodžennя і mіsce na єvropeйsьkomu genetičnomu prostorі (Teza) (na jeziku: ukrajinski). National Research Center for Radiation Medicine of National Academy of Sciences of Ukraine. 
  9. ^ „I-PH908 YTree v8.06.01”. YFull.com. 27. 6. 2020. Pristupljeno 17. 7. 2020. 
  10. ^ a b v „Genetic analysis of male Hungarian Conquerors: European and Asian paternal lineages of the conquering Hungarian tribes”. Archaeological and Anthropological Sciences. 12 (1). 2020. doi:10.1007/s12520-019-00996-0 Slobodan pristup. 
  11. ^ Pamjav HM, Fehér T, Németh E, Csáji LK (2019). Genetika és őstörténet (na jeziku: mađarski). Napkút Kiadó. str. 58. ISBN 978-963-263-855-3. „The earliest common ancestor of the I2-CTS10228 (commonly known as the "Dinaric-Carpathian") subgroup dates back to 2,200 years ago, so it is not it is that the Mesolithic population in Eastern Europe has survived to such an extent, but that a small family of Mesolithic groups has successfully integrated into the European Iron Age in a society that was soon beginning to expand strongly. the spread of peoples, rather than families, and the spread of clans, and it is impossible to relate this to the current ethnic identity. Western Europe, on the other hand, is completely absent, with the exception of the East German-speaking areas of Slavic in the early Middle Ages.” 
  12. ^ „Separating the post-Glacial coancestry of European and Asian Y chromosomes within haplogroup R1a”. European Journal of Human Genetics. 18 (4): 479—484. april 2010. PMC 2987245 Slobodan pristup. PMID 19888303. doi:10.1038/ejhg.2009.194. 
  13. ^ Penny, David, ur. (januar 2010). „A predominantly neolithic origin for European paternal lineages”. PLOS Biology. 8 (1): e1000285. PMC 2799514 Slobodan pristup. PMID 20087410. doi:10.1371/journal.pbio.1000285. 
  14. ^ a b „A major Y-chromosome haplogroup R1b Holocene era founder effect in Central and Western Europe”. European Journal of Human Genetics. 19 (1): 95—101. januar 2011. PMC 3039512 Slobodan pristup. PMID 20736979. doi:10.1038/ejhg.2010.146. 
  15. ^ „Y-STR variation among Slavs: evidence for the Slavic homeland in the middle Dnieper basin”. Journal of Human Genetics. 52 (5): 406—414. 2007. PMID 17364156. doi:10.1007/s10038-007-0125-6 Slobodan pristup. 
  16. ^ Mirabal et al. 2010, str. 384–385.
  17. ^ Scorrano et al. 2017, str. 279–385.
  18. ^ Marjanović et al. 2005.
  19. ^ Battaglia et al. 2008.
  20. ^ „Standing at the gateway to Europe--the genetic structure of Western balkan populations based on autosomal and haploid markers”. PLOS ONE. 9 (8): e105090. 2014-08-22. Bibcode:2014PLoSO...9j5090K. PMC 4141785 Slobodan pristup. PMID 25148043. doi:10.1371/journal.pone.0105090 Slobodan pristup. 
  21. ^ „Etnologija i genetika - Preliminarna multidisciplinarna istraživanja porekla Srba i stanovništva Srbije”. SRPSKI NAUČNI CENTAR (na jeziku: engleski). 2020-05-10. Pristupljeno 2021-12-25. 
  22. ^ „Human Y-specific STR haplotypes in population of Serbia and Montenegro”. Forensic Science International. 171 (2–3): 216—221. septembar 2007. PMID 16806776. doi:10.1016/j.forsciint.2006.05.038. 
  23. ^ Mirabal et al. 2010.
  24. ^ Šehović et al. 2018.
  25. ^ Todorović et al. 2014a, str. 251.
  26. ^ a b v g Zgonjanin et al. 2017.
  27. ^ Peričić et al. 2005.
  28. ^ „Genetic Heritage of the Balto-Slavic Speaking Populations: A Synthesis of Autosomal, Mitochondrial and Y-Chromosomal Data”. PLOS ONE. 10 (9): e0135820. 2015-09-02. Bibcode:2015PLoSO..1035820K. PMC 4558026 Slobodan pristup. PMID 26332464. doi:10.1371/journal.pone.0135820 Slobodan pristup. 
  29. ^ Todorović et al. 2014a, str. 259, citing Reguiero et al. 2012
  30. ^ „Allele frequencies and population data for 17 Y-chromosome STR loci in a Serbian population sample from Vojvodina province”. Forensic Science International. 176 (2–3): e23—e28. april 2008. PMID 17482396. doi:10.1016/j.forsciint.2007.04.003. 
  31. ^ Davidovic et al. 2015.
  32. ^ Davidovic et al. 2017.
  33. ^ Davidovic et al. 2020.
  34. ^ „The geography of recent genetic ancestry across Europe”. PLOS Biology. 11 (5): e1001555. 2013. PMC 3646727 Slobodan pristup. PMID 23667324. doi:10.1371/journal.pbio.1001555. 
  35. ^ „Genetic Heritage of the Balto-Slavic Speaking Populations: A Synthesis of Autosomal, Mitochondrial and Y-Chromosomal Data”. PLOS ONE. 10 (9): e0135820. 2015. Bibcode:2015PLoSO..1035820K. PMC 4558026 Slobodan pristup. PMID 26332464. doi:10.1371/journal.pone.0135820 Slobodan pristup. 
  36. ^ „Standing at the gateway to Europe--the genetic structure of Western balkan populations based on autosomal and haploid markers”. PLOS ONE. 9 (8): e105090. 2014. Bibcode:2014PLoSO...9j5090K. PMC 4141785 Slobodan pristup. PMID 25148043. doi:10.1371/journal.pone.0105090 Slobodan pristup. 
  37. ^ a b „Standing at the gateway to Europe--the genetic structure of Western balkan populations based on autosomal and haploid markers”. PLOS ONE. 9 (8): e105090. 2014. Bibcode:2014PLoSO...9j5090K. PMC 4141785 Slobodan pristup. PMID 25148043. doi:10.1371/journal.pone.0105090 Slobodan pristup. 
  38. ^ a b „Genetic Heritage of the Balto-Slavic Speaking Populations: A Synthesis of Autosomal, Mitochondrial and Y-Chromosomal Data”. PLOS ONE. 10 (9): e0135820. 2015. Bibcode:2015PLoSO..1035820K. PMC 4558026 Slobodan pristup. PMID 26332464. doi:10.1371/journal.pone.0135820 Slobodan pristup. 
  39. ^ Takic Miladinov, D; Vasiljevic, P; Sorgic, D; et al. (2020). „Allele frequencies and forensic parameters of 22 autosomal STR loci in a population of 983 individuals from Serbia and comparison with 24 other populations”. Annals of Human Biology. 47 (7-8): 632—641. doi:10.1080/03014460.2020.1846784 Slobodan pristup. 
  40. ^ „Genetic variation in the Sorbs of eastern Germany in the context of broader European genetic diversity”. European Journal of Human Genetics. 19 (9): 995—1001. septembar 2011. PMC 3179365 Slobodan pristup. PMID 21559053. doi:10.1038/ejhg.2011.65. 
  41. ^ „Beitrag zur Anthropologie der Slawen auf dem mittleren und westlichen Balkan". Balcanica”. (Belgrade: The Institute for Balkan Studies of the Serbian Academy of Sciences and Arts). 25: 99—109. 1994. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Генетске_студије_о_Србима&oldid=27734301”