Meze (jelo)
.jpg)
Meze ili meza je kombinacija manjih jela koji se poslužuju kao predjelo u dijelovima Srednjeg istoka, na Balkanu i u sjevernoj Africi. U nekim bliskoistočnim i afričkim regionima gdje je ovo jelo prisutno, posebno u pretežno muslimanskim regionima gdje je alkohol rjeđe konzumira, meza se često služi kao dio obroka sa više jela, dok u Grčkoj, Turskoj i na Balkanu meza više funkcioniše kao grickalice dok se pije ili razgovara.[1][2]
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Riječ meze se pojavljuje u kuhinjama svih naroda koji su nekada bili dio Osmanskog carstva, a potiče od turske riječi koja znači „predjelo” ili „grickalice”. Ova turska riječ potiče od parsijske riječi maza što znači „okusiti” ili „uživati”.[3]
Uobičajena jela[uredi | uredi izvor]
U Turskoj se meze često sastoji od jela beyaz peynir (doslovno „bijeli sir“), kavun (narezana zrela dinja),[2] acılı ezme (pasta od ljute paprike često sa orasima), haydari (gusti procijeđeni jogurt sa začinskim biljem), patlıcan salatası (hladna salata od patlidžana), beyin salatası (mozak salata), kalamar tava (prženi kalamari ili lignje), midye dolma i midye tava(punjene ili pržene dagnje), enginar (punjene artičoke), caciki (jogurt sa krastavcem i bijelim lukom), pilaki (hrana kuvana u posebnom sosu), dolma ili sarma (lišće vinove loze punjeno pirinčem ili drugo punjeno povrće, poput paprike), Arnavut ciğeri (jelo od jetre, servirano hladno), salata od hobotnice i çiğ köfte (sirove ćufte sa bulgurom). U Grčkoj, na Kipru i Balkanu meza ili meze su mala jela, topla ili hladna, začinjena ili slana. Mogu biti jela od morskih plodova, poput hobotnice sa roštilja, zajedno sa salatama, narezanim tvrdo kuvanim jajima, hljebom od belog luka, kalamata maslinama, graškom, prženim povrćem, melicano salatom (salata od patlidžana), taramo salatom, prženim ili grilovanim sirevima zvanim saganaki, te ovčijim, kozjim ili kravljim sirevima.
U Siriji, Libanu i na Kipru, meze je često sam po sebi obrok. Postoje vegetarijanske, mesne ili riblje meze. Postoji određeni obrazac za jela: obično će masline, tahini, salata i jogurt biti praćeni jelima sa povrćem i jajima, zatim malim mesom ili ribljim jelima uz posebne priloge i na kraju značajnijim jelima kao što su cijela riba ili mesni paprikaši i roštilji. Ugostiteljski objekti će ponuditi svoje specijalitete, ali obrazac ostaje isti. Prirodno je da će poslužena jela odražavati godišnja doba. Na primjer, puževi će biti istaknutiji u kasnu jesen. Kako se nudi toliko hrane, ne očekuje se da svako jelo bude pojedeno, već se dijeli po volji i služi sa lakoćom. Jedenje kiparske meze je društveni događaj.
Na Balkanu je meze vrlo slično mediteranskim antipastiima u smislu da su glavni sastojci sušeni hladni naresci, sirevi i salate, i obično ne uključuje kuvana jela. U Srbiji, Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori meze uključuje tvrde ili kremaste sireve, kajmak ili pavlaku, salame, šunku i druge oblike suvog mesa (sušena svinjetina ili govedina), kulen, sušena slanina, ajvar i razna peciva. U Bosni i Hercegovini, u zavisnosti od vjerskih ograničenja u vezi sa hranom, meze isključuje svinjske proizvode i zamjenjuje ih sudžukom (suvom, začinjenom goveđom kobasicom) i sušenom govedinom. U južnoj Hrvatskoj, Hercegovini i Crnoj Gori uobičajeni su mediteranski oblici sušenog mesa kao što su pršut i panceta i regionalni proizvodi poput maslina. Ploče meze u albanskom stilu obično uključuju pršut, salamu i sir iz rasola, praćene pečenom paprikom ili zelenim maslinama mariniranim u maslinovom ulju sa bijelim lukom. U Bugarskoj popularne meze su lukanka (začinjena kobasica), sudžuk, sirenje (bijeli sir iz rasola). Bugarska šopska salata takođe je veoma popularna meza. Pravi se od paradajza, krastavaca, luka, paprike i feta sira. Takođe su ajvar i pinđur najpopularnija meza napravljena u Makedoniji prije više od 100 godina. U Rumuniji mezelik znači brzo predjelo i uključuje zaksuku, sireve i salame, često u pratnji rakije.
| Naziv | Arapski | Grčki | Turski | Jermenski | Slika |
|---|---|---|---|---|---|
| Arayes | Lahmacun | Lahmajo | |||
| Asbe sawda | Arnavut ciğeri | 
| |||
| Baba ganuš | Baba ghanoush (Moutabal) |
Melitzanosalata | Patlıcan ezmesi (Babagannuş) |
| |
| Ful (Mdammas) | Fava | Bakla ezmesi (Fava) |
|||
| Burek | Burek | Boureki | Börek | Boureg | 
|
| Sarma | Wara Enab | Dolmathakia | Sarma (Yaprak sarma) Dolma |
Sarma | 
|
| Falafel | Falafel | Falafel/Felafel | 
| ||
| Fasuliya | Fasulye pilaki | Fasoulia | 
| ||
| Fattoush | Fettuş | 
| |||
| Humus | Hummus | Humus | Homus | 
| |
| Kalamarάkia thganhtά | Kalamar tava | ||||
| Caciki | Khyar Bi Laban | Tzatziki | Cacık, Haydari | Jajik | |
| Kibbeh | İçli köfte | Ishli Kyufta | 
| ||
| Ćufte | Kafta (Kofta) | Köfte | Şiş köfte | Kufteh | |
| Kibbeh nayyeh | Çiğ köfte | Chi Kufte | 
| ||
| Kısır | Eech | 
| |||
| Kolokythάkia gemistά | Kabak çiçeği dolması | 
| |||
| Labaneh | Labne
Süzme Yoğurt |
Lebni | 
| ||
| Ljit kousa | Kolokythokeftédes | Mücver | .jpg)
| ||
| Muhammara | Cevizli Acılı Ezme (Acuka) |
| |||
| Piyaz | 
| ||||
| Salatit Roka | Róka Saláta | Roka
Arugula |
|||
| Şakşuka | .jpg)
| ||||
| Suvlaki | Sikh lahme (jagnjeći ili goveđi), Shish taouk (pileći) | Souvlaki | Şiş tavuk Çöp şiş |
| |
| Sudžuk | Sujuk | Soutzoúki | Sucuk | Sojoukh | .jpg)
|
| Tabbouleh | Maintanosalata | Tabbule or Arap salatası | Tabuleh | 
| |
| Taramo salata | Taramosalata | Tarama | 
| ||
| Tajin | |||||
| Gemistά | Dolma | Dolma | 
|
Prilog uz alkohol[uredi | uredi izvor]
Meza se generalno poslužuje uz destilovana pića kao što su rakija od anisa, arak, uzo, persijska vodka, rakija, mastika i tsipouro. Takođe se može konzumirati sa pivom, vinom i ostalim alkoholnim pićima. Kiparski brendi (koji se poslužuje čist) je omiljeno piće koje se pije uz mezu na Kipru, iako su lager piva i vina popularnija sa nekim mezama.
Načini serviranja[uredi | uredi izvor]
U Bugarskoj, meza se servira primarno prilikom konzumiranja vina, rakije i mastike, ali takođe i uz druga alkoholna pića koja nisu lokalna toj regiji. Pored tradicionalne lokalne hrane, meze može sadržavati orašaste plodove, slatkiše i upakovane grickalice. Termin meze se generalno primjenjuje na bilo koju hranu i grickalice koje se konzumiraju uz alkoholno piće. U Grčkoj se meze služi u restoranima koji se nazivaju mezedopoleíon i tsipourádiko ili u kafićima koji poslužuju uzo ili tsipouro koji se nazivaju ouzerí. Taverne ili restorani (estiatório) nude meze kao predjelo. Mnogi restorani nude svoju kućnu verziju meze poikilía (raznolikost) - plata koja se koristi kao švedski sto sa mezom koja se može odmah servirati kupcima koji traže brz ili lagan obrok. Domaćini obično poslužuju meze svojim gostima na neformalnim ili improvizovanim druženjima, jer ih je lako pripremiti u kratkom roku. Krasomezédhes (doslovno „vino-meze”) je meze koja se dobro slaže sa vinom; ouzomezédhes su meze koje idu uz uzo.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Prženi puževi u sosu od paradajza
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Davidson, Alan (2014-08-21). The Oxford Companion to Food (na jeziku: engleski). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-104072-6.
- ^ a b CNN, By Talya Arditi, for. „How to drink raki: A crash course in Turkey's signature drink”. CNN (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-12-14.
- ^ Speake, Jennifer; LaFlaur, Mark (1999), meze (na jeziku: engleski), Oxford University Press, doi:10.1093/acref/9780199891573.001.0001/acref-9780199891573-e-4337, Pristupljeno 2020-12-14
Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]
- Wright, Clifford A. (2001). Mediterranean vegetables: a cook's ABC of vegetables and their preparation in Spain, France, Italy, Greece, Turkey, the Middle East, and north Africa with more than 200 authentic recipes for the home cook
(Illustrated izd.). Harvard Common Press. ISBN 9781558321960.
