Srpska patrijaršija u Sremskim Karlovcima

Ova stranica je zaključana od daljih izmena anonimnih korisnika i novajlija zbog sumnjivog doprinosa istih, koji treba da se raspravi na stranici za razgovor
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Za druge upotrebe, pogledajte Srpska patrijaršija (višeznačna odrednica).
Srpska patrijaršija
Saborni hram Svetog Nikole, Sremski Karlovci
Osnovni podaci
Osnivanje1848.
Autokefalnost1848—1920.[1]
Kanonsko priznanjeKanonski nepriznata u rangu patrijaršije
PredstojateljSrpski patrijarh, arhiepiskop i mitropolit karlovački
SjedišteSremski Karlovci
Kanonska jurisdikcija Habzburška monarhija
 Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca
KalendarJulijanski kalendar
Statistika
Eparhija7

Srpska patrijaršija u Sremskim Karlovcima, u delu literature nazivana i Karlovačka patrijaršija, bila je patrijaršija pravoslavnih Srba u periodu između 1848. i 1920. godine. Nastala je 1848. godine, kada je mitropolit Karlovačke mitropolije proglašen za srpskog patrijarha.[2][3][4][5] Srpski patrijarsi ove patrijaršije su takođe zadržali i titulu Karlovačkog mitropolita. Sedište Patrijaršije je bilo u Sremskim Karlovcima u Habzburškoj monarhiji, a nakon 1918. godine u Kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca. U literaturi se ističe da kanonsko-pravno svojstvo patrijarha srpskog, poglavara ove patrijaršije, Vaseljenska crkva nije priznavala. Stoga se tumači da je ova patrijaršija faktički bila počasni naziv za Karlovačku mitropoliju.[6] Patrijarsi nisu imenovani nakon smrti poslednjeg karlovačkog patrijarha, Lukijana Bogdanovića, 1913. godine. Ujedinjenjem svih srpskih oblasnih crkava 1920. godine, Srpska patrijaršija je ponovo obnovljena, ali sa sedištem u Beogradu.[7]

Istorija

Glavni članak: Karlovačka mitropolija
Majska skupština, na kojoj je mitropolit Josif Rajačić proglašen za patrijarha.
Zgrada Patrijaršije u Sremskim Karlovcima, 19. vek.

1708. godine je osnovana srpska pravoslavna mitropolija u Habzburškoj monarhiji. Po svom dugogodišnjem sedištu u Sremskim Karlovcima, ova mitropolija je dobila ime Karlovačka mitropolija. Na narodno-crkvenom saboru je odlučeno da mitropolija priznaje vrhovnu duhovnu vlast pećkog patrijarha. Međutim, Pećka patrijaršija je ukinuta 1766. godine, čime je nestala i titula srpskog patrijarha.

Na Majskoj skupštini 1848. godine u Sremskim Karlovcima, Srbi - stanovnici Austrijskog carstva su proglasili Srpsku Vojvodinu, tj. srpsku autonomnu oblast u okviru Monarhije.[8] Karlovački mitropolit Josif Rajačić je proglašen za srpskog patrijarha, čime je obnovljena Srpska patrijaršija. Rajačiću je titulu srpskog patrijarha potvrdio austrijski car Franjo Josif I 15. decembra iste godine.[9] U isto vreme je Franjo Josif I potvrdio Stevana Šupljikca, austrijskog general-majora, kao srpskog vojvodu. Ove su potvrde iznudile revolucionarna 1848. godina i austrijske teškoće pri gušenju Košutove pobune u Ugarskoj. Šupljikac i hrvatski ban Jelačić su vojno podržali austrijskog cara protiv pobunjenih Mađara.[9]

Titulu srpskog patrijarha nosili su potom i Rajačićevi naslednici na crkvenom tronu. S obzirom da Vaseljenska crkva nije kanonski-pravno priznavala titulu srpskog patrijarha, koju su nosili crkveni poglavari u Sremskim Karlovcima, u literaturi se ističe da je ova patrijaršijska titula bila (sa kanonsko-pravnog gledišta) samo počasno, titularno ili nominalno obeležje crkvenih poglavara Karlovačke mitropolije.

Položaj Srpske pravoslavne crkve i Srba u Habzburškoj monarhiji je bio regulisan odlukama carice Marije Terezije a kasnije i cara Josifa II. Javni koncil Srpske crkve od 1769. je regulisao status Srba i Crkve specijalnim dokumentima zvanim "Regulament" a kasnije "Deklaratorij", publikovanim 1779. Ova dva dokumenta su regulisala postojanje i aktivnosti Srpske pravoslavne crkve u Habzburškoj monarhiji do 1868. godine. Te iste 1868. austrijski car Franjo Josif I je izdao poseban edikt koji je zamenio prethodna dva dokumenta i regulisao je položaj Srba i Crkve sve do kraja Austro-Ugarske monarhije 1918. godine.[10]

Jedno od glavnih pitanja koje je opterećivalo unutrašnje crkvene prilike bilo je pitanje srpsko-rumunskih odnosa u istočnim eparhijama: Aradskoj, Temišvarskoj i Vršačkoj. Nakon dugih pregovora između srpskog i rumunskog sveštenstva, doneta je posebna vladarska rezolucija od 24. decembra 1864. godine, kojom je odobreno izdvajanje Rumuna iz sastava Srpske patrijaršije u Sremskim Karlovcima. Ova carska rezolucija je sprovedena u delo već tokom 1865. godine. Prema srpsko-rumunskom sporazumu, Aradska eparhija je tada izuzeta iz nadležnosti Sremskih Karlovaca i prebačena je pod nadležnost novostvorene rumunske Sibinjske mitropolije, dok su tamošnje srpske opštine i parohije odvojene su u poseban Aradski srpski protoprezviterat i pridružene su Temišvarskoj eparhiji. Istočni, mahom rumunski delovi eparhija Temišvarske i Vršačke takođe su izdvojeni i od njih je stvorena nova rumunska Karansebeška eparhija. Tokom narednih godina izvršena je podela mnogih parohija i crkvenih opština na srpske i rumunske delove.

Nedugo potom, na sličan način je i Bukovina odvojila svoju crkvenu samoupravu od Srpske pravoslavne crkve i uspostavila mitropoliju u Radauciju 1873. godine.[2]

Austrijski car Franjo Josif I je imao punu kontrolu nad Patrijaršijom tako da je 1881. godine, suprotno odluci Crkvenog kongresa i tradicije pravoslavlja, imenovao Germana Anđelića kao patrijarha Karlovačke patrijaršije. Time je austrijski car diskreditovao crkvenu hijerarhiju u očima vernika i ohrabrio uspon srpske antiklerikalne Radikalne partije.[11]

Sedište karlovačkih crkvenih poglavara sa titulom patrijarha bilo je u Sremskim Karlovcima gde je na glavnom trgu, za potrebe ove crkvene oblasti, podignuto velelepno zdanje Patrijaršijskog dvora (današnje sedište episkopa sremskih). Poslednji karlovački patrijarh, od 1907. do 1913, bio je Lukijan Bogdanović. Nakon njegove smrti, patrijaršijski tron je ostao prazan sve do ujedinjenja srpskih oblasnih crkava 1920. godine.

Godine 1920. sve srpske oblasne crkve su spojene u jedinstvenu Srpsku patrijaršiju sa sedištem u Beogradu. Ova nova obnova Srpske patrijaršije takođe je obavljena u Sremskim Karlovcima, ovaj put uz priznanje Vaseljenske crkve.

Jurisdikcija

U faktičkoj nadležnosti srpskog patrijarha nalazilo se područje kanonski priznato kao jurisdikcija Karlovačkog mitropolita (što je ujedno bila jedna od titula koje je imao srpski patrijarh). Ovo područje je obuhvatalo sedam eparhija:

Sremsko-karlovačka eparhija bila je arhiepiskopija, a njen arhiepiskop ujedno je bio i patrijarh srpski. Od 1911. uz njega kao episkop postoji i arhidijecezanski vikar na prostoru pod neposrednom nadležnošću patrijarha (Srem i istočna Slavonija — Osečko polje).

Pod jurisdikcijom srpskog patrijarha u Sremskim Karlovcima nisu se nalazile ostale srpske oblasne crkve u Srbiji, Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini, koje su bile zavisne od Carigradske patrijaršije, kao ni područja Stare Srbije i Makedonije, koja su bila pod direktnom nadležnošću Carigrada. Pored toga, prostor Dalmacije je bio pod jurisdikcijom Bukovinskodalmatinske mitropolije.

Patrijarsi

Patrijarsi srpski:

Vidi još

Izvori

  1. ^ "karlovačka patrijaršija" - Google pretraga
  2. ^ a b Magocsi, Paul Robert: Historical Atlas of Central Europe, University of Toronto Press, 2002
    "Then, in 1766, when the Ottomans abolished Pec, the Karlovci province became an independent body, eventually with six suffragan bishops (Novi Sad, Timisoara, Vrsac, Buda, Pakrac, and Karlovac), known as the Serbian Orthodox Slav Oriental Church, which after 1848 was raised to the status of a patriarchate."
  3. ^ Radmila Radic: Serbian Christianity in The Blackwell Companion to Eastern Christianity edited by Ken Parry, John Wiley & Sons, May 10, 2010 pp. 235
    There were the Patriarchate of Sremski-Karlovci (Karlowitz), established in 1848, which governed all the Orthodox in the Kingdom of Hungary;
  4. ^ Erwin Fahlbusch, Geoffrey William Bromiley (editors): The Encyclopedia of Christianity: J-O, Wm. B. Eerdmans Publishing, 2003 pp. 603
    In these territories a Serbian church for "Hungarian" serbs was set up, elevated to the Patriarchate of Sremski Karlovci by Emperor Francis Joseph in 1848.
  5. ^ Uredba Franca Jozefa I, Olomouc 15. decembra 1848.
  6. ^ Istorija srpske pravoslavne crkve - drugi deo - dr Đoko Slijepčević by Novo Videlo - Dimitrije Ljotić - issuu
  7. ^ Ken Parry: The Blackwell Companion to Eastern Christianity, John Wiley & Sons, May 10, 2010 pp. 235, Serbian Christianity chapter.
    "Until re-establishment of the Serbian Church in 1920 under the auspices of the Kingdom of Yugoslavia, there existed several independent church units of the Serbian Church: the Metropolitanate of Karlovac, the Metropolitanate of Montenegro, and the Serbian Churches in Dalmatia, Bosnia and Herzegovina, South Serbia, and Macedonia."
  8. ^ Barbara Jelavich: History of the Balkans, Cambridge University Press, Jul 29, 1983 pp. 316
    "In May 1848 Serbian national assembly attended by several thousand people met in Sremski Karlovci. The delegates chose Josip Rajačić as patriarch and Stephen Supljikac as vojvoda."
  9. ^ a b Aidan Nichols: Theology in the Russian Diaspora: Church, Fathers, Eucharist in Nikolai Afanasyev (1893-1966) CUP Archive, 1989 pages 49, 242
  10. ^ Mario Katic, Tomislav Klarin, Mike McDonald:Pilgrimage and Sacred Places in Southeast Europe: History, Religious Tourism and Contemporary Trends, LIT Verlag Münster, Jan 12, 2014 pp. 207
  11. ^ Bojan Aleksov: Religious Dissent Between the Modern and the National: Nazarenes in Hungary and Serbia 1850-1914, Otto Harrassowitz Verlag, 2006 pages 37-38
    But too tight imperial control over the Karlovci Serb Patriarchate - as in the appointment of unpopular patriarchs - tended to discredit the hierarchy in the laity's eyes, further encouraging the rise of the anti-clerical Radical Party among Hungarian Serbs

Literatura

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Српска_патријаршија_у_Сремским_Карловцима&oldid=27557336”