Škotska

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Škotska
Scotland  (engleski)
Scotland  (škotski)
Alba  (škotski gelski)
Krilatica: In My Defens God Me Defend
Himna: Razne
Najčešća je „Škotski cvijet”
Položaj Škotske
Glavni gradEdinburg
Najveći gradGlazgov
Službeni jezikengleski, škotski, škotski gelski
Vladavina
Oblik državeustavna monarhija
 — MonarhČarls III
 — PremijerHamza Jusaf
Istorija
Osnivanje‍
 — Uspostavljanje Kraljevine9. vijek (tradicionalno 843.)
 — Unija sa Engleskom1. maj 1707.
 — Devolucija19. novembar 1998.
Geografija
Površina‍
 — ukupno77.933 km2
 — voda (%)3
Stanovništvo‍
 — 2017.[1]5.424.800
 — 2011.5.313.600
 — gustina69,61 st./km2
Ekonomija
BDP / PKM≈ 2010
 — ukupno£ 139,774 milijarde (-)
 — po stanovniku£25.485 (2017)[2] (-)
IHR (2017.)0.901[3]
Valutasterling funta (£)
 — kod valuteGBP
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +0 (GMT)
UTC +1 (BST)
Internet domen‍.scot‍
Pozivni broj+44

Škotska (engl. i škot. Scotland, škotgel. Alba) konstitutivna je zemlja Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Sjeverne Irske. Na jugu dijeli kopnenu granicu sa Engleskom, na sjeveru i zapadu izlazi na Atlantski okean, na sjeverozapadu na Sjeverno more, na jugu na Irsko more, a na jugozapadu na Sjeverni prolaz. Pored kopnenog dijela koje se nalazi na sjevernoj trećini Velike Britanije, Škotska ima preko 790 ostrva, uključujući Sjeverna ostrva i Hebride.

Kraljevina Škotska je postojala kao nezavisna suverena država od ranog srednjeg vijeka do 1707. godine. Škotski kralj Džejms IV je nasljednim pravom 1606. godine postao kralj Engleske i kralj Irske, formirajući tako personalnu uniju tri kraljevstva. Škotska je nakon toga 1. maja 1707. godine stupila u političku uniju sa Engleskom, čime je nastala Kraljevina Velika Britanija. Ujedinjenjem je stvoren i novi Parlament Velike Britanije, koji je nasljednik Parlamenta Škotske i Parlamenta Engleske. Kraljevina Velika Britanija i Kraljevina Irska su 1801. godine stupile u političku uniju i time je stvoreno Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Irske. Većina Irske se odvojila od UK 1922. godine.

U Škotskoj je britanska monarhija nastavila da koristi različite stilove, titule i druge kraljevske simbole državnosti koji su bili specifični za Kraljevinu Škotsku prije ujedinjenja. Pravni sistem u Škotskoj je ostao odvojen od onog u Engleskoj i Velsu i Sjevernoj Irskoj; Škotska predstavlja zasebnu jurisdikciju u javnom i privatnom pravu.[4] Nastavak postojanja pravnih, obrazovnih, religijski i drugih institucija, koje se razlikuju od onih u ostatku Velike Britanije, doprinijeo je održavanju škotske kulture i nacionalnog identiteta od unije sa Engleskom 1707. godine.[5]

Škotski parlament, jednodomo je zakonodavno tijelo sa 129 zastupnika, uspostavljen je 1999. godine i imao nadležnost nad pitanjima unutrašnje politike koje je devoluirao Parlament Ujedinjenog Kraljevstva. Šef Škotske vlade, izvršne vlasti devoluiranog parlamenta, jeste Prvi ministar Škotske. Škotska u Domu komuna (donji dom Parlamenta UK) ima 59 zastupnika, a u Evropskom parlamentu 6. Članica je Britansko-irskog savjeta, a šalje pet članova Škotske vlade u Britansko-irsku parlamentarnu skupštinu. Škotska je podijeljena na 32 administrativne jedinice, poznate kao mjesne vlasti ili savjeti. Grad Glazgov je najveća administrativna jedinica u Škotskoj po broju stanovnika, a Hajlend je najveća po površini.

Etimologija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Etimologija Škotske

Naziv Škotska (engl. Scotland) potiče od latinske riječi Skoti (lat. Scoti), termina kojim su nazivani Geli; izraz Skotija (lat. Scotia) prvobitno se odnosio na Irsku.[6] Od 9. vijeka, Skotija je počela da označava Gelsku Škotsku, a do 11. vijeka naziv je korišten za jezgro teritorije Kraljevine Albe, ono što je danas istočna i središnja Škotska. Upotreba izraza Škoti (engl. Scots) i Škotska (engl. Scotland) za veći dio onoga što je sada Škotska postala je uobičajena u kasnom srednjem vijeku, kada se Kraljevina Alba proširila i obuhvatala razne narode različitog porijekla.[7][8][9]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Istorija Škotske

Rana istorija[uredi | uredi izvor]

Glavni članci: Preistorija na tlu Škotske i Istorija Škotske tokom Rimskog carstva
Predstavljena unutrašnjost kuće u Skare Breu

Ponavljanjem glacijacije, koja je pokrivala cijelu kopnenu masu današnje Škotske, uništeni su svi tragovi ljudskog naseljavanja koji su postojali prije mezolitskog perioda. Vjeruje se da su prve postglacijalne skupine lovaca-sakupljača stigle u Škotsku prije otprilike 12.800 godina, pošto se ledena ploča povukla nakon posljednje glacijacije. U to vrijeme, Škotska je prekrivena šumama, imala močvarno zemljište, a glavni oblik putovanja bio je preko vode. Ovi doseljenici počeli su graditi prva poznata stalna naselja na škotskom tlu prije oko 9.500 godina, a prva sela prije oko 6.000 godina. Iz ovog perioda datira dobro očuvano selo Skara Bre na kopnenom dijelu Orknijskih ostrva.

Prvi pisani dokumenti o Škotskoj javljaju se još u vreme Rimskog carstva. Škotski krajevi, ili provincije, kako su bili zvani granični krajevi Carstva ostao je zapamćen kao „neosvojivi“. Naime Škotska je u to vreme bila paganska zajednica, njeni ratnici strašili su rimske legije, koje se i ovako nisu snalazile u brdovitom Škotskom krajoliku. Rimski imperatori su naredili da se izgradi utvrdni zid duž Škotske granice kako bi se rimske trupe zaštitile od hordaških upada Škota. „Provincija Severna Engleska“ ostala je slobodna, odupirala se rimskim navalama vekovima i na kraju u tome i uspela.

Drugi značajan period Škotske istorije je dugogodišnja borba za samostalnost. Rat sa Engleskom, koji je trajao dugi niz godina u obliku borbe na vojnom, diplomatskom i ekonomskom polju. U toj borbi najviše se isticao Vilijam Volas. Volas se borio za škotsku slobodu. U tom ratu mnogi od škotskih plemića su pali.

Najtragičnija je pogibija kraljice Meri, u nekim pričama ona je bila nazvana „Kraljica Škota“. Škotska je dala mnoge živote u toj borbi, na kraju ispostaviće se sudbonosnoj za škotski narod.

Novi vek[uredi | uredi izvor]

Džejms VI je 1603. nasledio presto Engleske i Irske (kao Džejms I).

Džejms IV Stjuart je potpisao sporazum o večnom miru sa Henrijem VII. Takođe je oženio Henrijevu kćerku Margarita Tjudor, čime je postavljena scena za Uniju kruna. Henriju je ovaj brak sa jednom od najdužih evropskih dinastija značio davanje legitimiteta novoj dinastiji Tjudor.[10] Deceniju kasnije, Džejms je doneo odluku da napadne Englesku kao čin pomoći Francuskoj po uslovima Starog saveza. Bio je poslednji britanski monarh koji je poginuo u borbi u bici kod Flodena.[11] Nakon jedne generacija Stari savez je okončan Edinburškim mirom iz 1560. Francuska se složila da povuče sve kopnene i pomorske snage. Iste godine Džon Noks je ostvario svoj cilj da Škotska postane protestanstka zemlja i škotski parlament je ukinuo papin autoritet nad Škotskom.[12] Meri Stjuart, katolikinja i bivša francuska kraljica, je prisiljena da abdicira 1567. godine.[13]

Džejms VI je 1603. nasledio prestole Engleske i Irske, postavši kralj Džejms I od Engleske i Irske, i otišao iz Edinburga za London.[14]

Škoti su 1698. pokušali da izvedu ambiciozni projekat osnivanja trgovačke kolonije na Panamskoj prevlaci. Tvrdi se da je skoro svaki škotski zemljoposednik koji je imao novca uložio u Darjensku šemu. Njena propast je dovela do bankrota ovih zemljoposednika, ali ne i opština. Bankrot plemstva, uz pretnju engleske invazije, je igrao ključnu ulogu u ubeđivanju škotske elite da podrži uniju sa Engleskom.[15][16]

Sporazum o uniji je 22. jula 1706. dogovoren između Škotskog parlamenta i Parlamenta Engleske i sledeće godine dva Zakona o uniji su usvojena u oba parlamenta čime je sa 1. majem 1707. kao danom stupanja na snagu stvoreno ujedinjeno Kraljevstvo Velika Britanija.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Škotska po geografskom položaju spada u regiju zapadne Evrope. U Kraljevini Velike Britanije zauzima severnu oblast, njena Šetlandska ostrva predstavljaju najseverniju tačku Ujedinjenog Kraljevstva. Škotska je zemlja brda i velikih dolina, sa svojom veoma razuđenom obalom čini najmlađi deo ostrvskog kopna. Predeli netaknute prirode predstavljaju pravi raj za sve one koji su ljubitelji prirode. Škotska važi za jednu od zemalja Evrope sa najočuvanijom prirodom. Takođe je poznata i po svojim jezerima, među kojima je najpoznatije Loh Nes, čuveno po legendi da u njemu živi čudovište zvano Nesi.

Teritorijalni obim Škotske je generalno utvrđen Sporazumom iz Jorka iz 1237. između Škotske i Kraljevine Engleske[17] i Ugovorom iz Perta između Škotske i Norveške iz 1266. godine.[18] Važni izuzeci uključuju Ostrvo Man, koje je izgubljeno i prešlo u vlast engleske u 14. veku a sada je krunska zavisnost izvan Ujedinjenog Kraljevstva; ostrvske grupe Orknijska ostrva i Šetlandska ostrva, koje su preuzete od Norveške 1472. godine;[19] i Bervik na Tvidu, izgubio od Engleske 1482.

Geografski centar Škotske nalazi se nekoliko milja od sela Njutonmor u Badenohu.[20] Porast na 1.344 m (4.409 ft) iznad nivoa mora, najviša tačka Škotske je vrh Ben Nevis, u Locaberu, dok najduža reka Škotske, reka Tej, teče na udaljenosti od 118 mi (190 km).[21][22]

Cela Škotska je bila prekrivena ledenim pokrivačima tokom pleistocenskog ledenog doba, a pejzaž je pod velikim uticajem glacijacije. Sa geološke perspektive, zemlja ima tri glavne podele.

Gorje i ostrva leže severno i zapadno od graničnog raseda Highlanda, koji se proteže od Arana do Stounhejvena. Ovaj deo Škotske uglavnom obuhvata drevne stene iz kambrijuma i prekambrijuma, koje su podignute tokom kasnije kaledonske orogeneze. Ispresecan je magmatskim intruzijama novijeg doba, čiji su ostaci formirali planinske masive kao što su Kerngorms i Skaj Kuilins.[traži se izvor] U severoistočnom kopnu Škotske eluvijalni proces stena koji se dogodii pre poslednjeg ledenog doba oblikovao je veći deo pejzaža.[23]

Značajan izuzetak od gore navedenog su fosilni slojevi starih crvenih peščara koji se nalaze uglavnom duž obale Moraj Firt. Brda (hajlends) su uglavnom planinsko i ovde se nalaze najviše nadmorske visine u Britaniji. Škotska ima preko 790 ostrva podeljenih u četiri glavne grupe: Šetlandska ostrva, Orknijska ostrva i Unutrašnji Hebridi i Spoljni Hebridi. Postoje brojne slatke vode uključujući Loh Lomond i Loh Nes. Neki delovi obale se sastoje od niskih dina.

Centralna nizina je klanac koja uglavnom obuhvata paleozojske formacije. Mnogi od ovih sedimenata imaju ekonomski značaj jer se ovde nalaze stene koje sadrže ugalj i gvožđe koje su podstakle škotsku industrijsku revoluciju. Ovo područje je takođe iskusilo intenzivan vulkanizam, a Arthur's Seat u Edinburgu je ostatak nekada mnogo većeg vulkana. Ovo područje je relativno nisko.

Južna visoravan je niz brda od skoro 125 mi (200 km) dugačak, ispresecan širokim dolinama. Leži južno od druge linije raseda koja ide od Girvana do Danbara.[24][25][26] Geološke osnove uglavnom se sastoje od silurskih naslaga postavljenih oko 400 do 500 pre miliona godina. Najviša tačka Južne planine je Merik sa nadmorskom visinom od 843 m (2.766 ft) .[27][28][29][30] U Južnoj visoravni se nalazi najviše selo u Škotskoj, Vanklokhed (430 metara znad nivoa mora).[26]

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

 
№ Grad Populacija
Glazgov
Glazgov
Edinburg
Edinburg 		1. Glazgov 589.900 Aberdin
Aberdin
Dandi
Dandi
2. Edinburg 468.720
3. Aberdin 201.680
4. Dandi 144.170
5. Pejsli 74.570
6. Ist Kilbrajd 73.590
7. Invernes 57.960
8. Livingston 55.070
9. Hamilton 51.640
10. Kambernold 50.470

Stanovništvo Škotske na popisu iz 2001. iznosilo je 5.062.011. Broj stanovnika je postao na 5.295.400, najviše u istoriji, na popisu 2011. godine.[32] Najnovija procena ONS-a za sredinu 2019. bila je 5.463.300.[33]

Na popisu iz 2011. godine, 62% stanovništva Škotske je navelo svoj nacionalni identitet kao „samo Škotski “, 18% kao „škotski i britanski“, 8% kao „samo Britanci“, a 4% je izabralo „samo drugi identitet“.[34]

Iako je Edinburg glavni grad Škotske, najveći grad je Glazgov, koji ima nešto više od 584.000 stanovnika. Konurbacija Velikog Glazgova, sa populacijom od skoro 1,2 miliona, je prostor gde živi skoro četvrtina stanovništva Škotske.[35] Centralni pojas je mesto gde se nalazi većina glavnih gradova, uključujući Glazgov, Edinburg, Dandi i Pert. Jedini veći grad Škotske izvan Centralnog pojasa je Aberdin. Škotska nizina je prostor gde živi 80% ukupne populacije.

Samo pristupačnija i veća ostrva ostaju naseljena. Trenutno je manje od 90 i dalje naseljeno. Južne planine su u suštini ruralne prirode i dominiraju poljoprivredom i šumarstvom.[36][37] Zbog stambenih problema u Glazgovu i Edinburgu, pet novih gradova je određeno između 1947. i 1966. godine. To su Ist Kilbrajd, Glenrots, Kambernold, Livingston i Irvine.[38]

Imigracija od Drugog svetskog rata dala je Glazgovu, Edinburgu i Dandiju donela je južnoazijske zajednice.[39] Procenjuje se da je 2011. u Škotskoj živelo 49.000 etnički Pakistanaca, što ih čini najvećom nebelom etničkom grupom.[40] Od proširenja Evropske unije više ljudi iz centralne i istočne Evrope preselilo se u Škotsku, a popis iz 2011. godine pokazao je da u Škotskoj živi 61.000 Poljaka.[40][41]

Škotska ima tri zvanično priznata jezika: engleski, škotski i škotski gelski.[42][43] Popis iz 2011. godine pokazao je da 63% stanovništva nema „nikakvo znanje škotskog”.[44] Drugi govore planinski engleski. Gelski se uglavnom govori na zapadnim ostrvima, gde ga i dalje govori veliki deo ljudi. Na nacionalnom nivou, njegova upotreba je ograničena na 1% stanovništva.[45] Broj govornika gelskog jezika u Škotskoj opao je sa 250.000 u 1881. na 60.000 u 2008.[46]

Mnogo je više ljudi škotskog porekla koji žive u inostranstvu od ukupnog stanovništva Škotske. U popisu iz 2000. 9.2 milioni Amerikanaca su sami prijavili određeni stepen škotskog porekla.[47] Protestantska populacija u Alsteru je uglavnom nizijskog škotskog porekla,[48] a procenjuje se da ima više od 27 miliona potomaka škotsko-irske migracije koji sada žive u SAD.[49][50] U Kanadi, škotsko-kanadska zajednica čini 4,7 miliona ljudi.[51] Oko 20% prvobitne evropske naseljeničke populacije Novog Zelanda dolazilo je iz Škotske.[52]

U avgustu 2012. godine, škotska populacija dostigla je najviši nivo od 5,25 miliona ljudi.[53] Navedeni razlozi su bili da je u Škotskoj broj rođenih veći od broja umrlih, a imigranti se doseljavaju u Škotsku iz inostranstva. U 2011. godini, 43.700 ljudi preselilo se iz Velsa, Severne Irske ili Engleske da žive u Škotskoj.[53]

Ukupna stopa fertiliteta (TFR) u Škotskoj je 2,1 (TFR je 1,73 2011.[54]). Najveći broj porođaja je kod neudatih žena (51,3% porođaja je bilo van braka 2012. godine[55]).

Očekivani životni vek za ljude rođene u Škotskoj između 2012. i 2014. je 77,1 godina za muškarce i 81,1 godina za žene.[56] Ovo je najniže od bilo koje od četiri zemlje u Velikoj Britaniji.[56]

Kultura[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Kultura Škotske

Veoma tradicionalna i zatvorena (konzervativna) kultura i stil življenja Škota omogućili su da se mnoga tradicionalna obeležja sačuvaju i dan danas. Kilt je škotska narodna nošnja koja se nosila u srednjem veku, a mnogi Škoti je i dan danas oblače za svečane prilike.

Muzika[uredi | uredi izvor]

Škotska muzika je značajan aspekt kulture nacije, sa tradicionalnim i modernim uticajima. Čuveni tradicionalni škotski instrument je velika gorska gajda, duvački instrument koji se sastoji od tri truta i melodijske lule (koja se zove pevač), koji se neprekidno napajaju rezervoarom vazduha u vreći. Bendovi za gajde, koji uključuju gajde i razne vrste bubnjeva, i predstavljaju škotske muzičke stilove dok stvaraju nove, proširili su se širom sveta. Keltska harfa, gusle i harmonika su takođe tradicionalni škotski instrumenti, pri čemu su poslednja dva u velikoj meri zastupljena u škotskim kantri plesnim bendovima. Postoji mnogo uspešnih škotskih bendova i pojedinačnih umetnika u različitim stilovima, uključujući Eni Lenoks, Ejmi Makdonald, Runrig, Bel i Sebastijan, Franz Ferdinand, Suzan Bojl. Ostali škotski muzičari su Širli Menson, Paolo Nutini, Endi Stjuart i Kalvin Haris, od kojih su svi postigli značajan komercijalni uspeh na međunarodnim muzičkim tržištim [57] Širli Menson je nastupila na otvaranju koncerta škotskog parlamenta 1999. u Princes Street Gardens sa svojim bendom Garbage.[58]

Rok bend Simple Minds bio je komercijalno najuspešniji škotski bend 1980-ih, koji je postigao uspeh na međunarodnim tržištima kao što su Sjedinjene Države, Kanada, Australija i Novi Zeland,[59] dok je pop pevač Luis Kapaldi priznat kao najprodavaniji umetnik u UK 2019.[60]

Nagrade u znak priznanja škotskom muzičkom talentu u Škotskoj uključuju Škotske muzičke nagrade, Škotsku nagradu za album godine, Scots Trad Music Awards i nagradu BBC Radio Scotland Young Traditional Musician.

Književnost[uredi | uredi izvor]

Škotska ima književno nasleđe koje datira iz ranog srednjeg veka. Najranija sačuvana literatura nastala na području današnje Škotske bila je na britonskom govoru u 6. veku, ali je sačuvana kao deo velške književnosti.[61] Kasnija srednjovekovna književnost obuhvatala je dela na latinskom,[62] galskom,[63] staroengleskom[64] i francuskom jeziku.[65] Prvi sačuvani veliki tekst na ranim škotskim je ep Brus pesnika Džona Barbura iz 14. veka, koji se fokusira na život Roberta I,[66] a ubrzo je usledio niz narodnih romansi i proznih dela.[67] U 16. veku, pokroviteljstvo krune pomoglo je razvoju škotske drame i poezije,[68] ali je dolazak Džejmsa VI na engleski presto promenio glavni centar književnog pokroviteljstva i škotski je bio po strani kao književni jezik.[69] Interesovanje za škotsku književnost ponovo je oživelo u 18. veku od strane ličnosti uključujući Džejmsa Mekfersona, čiji ga je Osijanski ciklus učinio prvim škotskim pesnikom koji je stekao međunarodnu reputaciju i imao je veliki uticaj na evropsko prosvetiteljstvo.[70] Takođe je imao veliki uticaj na Roberta Bernsa, koga mnogi smatraju nacionalnim pesnikom, [71] i Valtera Skota, čiji su romani uticali na definisanje škotskog identiteta u 19. veku.[72] Pred kraj viktorijanske ere izvestan broj autora škotskog porekla stekao je međunarodnu reputaciju kao pisci na engleskom, uključujući Roberta Luisa Stivensona, Artura Konana Dojla, Džej M Barija i Džordž Makdonalda.[73]

U 20. veku škotska renesansa je donela nalet književne aktivnosti i pokušaje da se škotski jezik povrati kao jezik za ozbiljnu književnost.[74] Članove pokreta pratila je nova generacija posleratnih pesnika, uključujući Edvina Morgana, koga će inauguralna škotska vlada 2004. godine postaviti za prvog škotskog Makara (nacionalni pesnički bard).[75] Od 1980-ih škotska književnost je doživela još jedan veliki preporod, posebno povezan sa grupom pisaca uključujući Irvina Velša.[74] Škotski pesnici koji su se pojavili u istom periodu uključivali su i Kerol En Dafi, koja je u maju 2009. bila prva Škotska koja je proglašena kraljevskim pesnikom laureatom.[76]

Sport[uredi | uredi izvor]

Sport je važan deo škotske kulture. Fudbal je ubedljivo najpopularniji sport u Škotskoj, a zatim slede ragbi i golf. Fudbalsko rivalstvo između Seltika i Rendžersa je jedno od najpoznatijih u svetu.[77] Ragbi reprezentacija Škotske je 15 puta bila prvak Evrope.[78]

Škotska fudbalska asocijacija (SFA), druga najstarija nacionalna fudbalska asocijacija na svetu, je glavno upravno telo za fudbal škotskih saveza i jedan od osnivača Međunarodnog odbora fudbalske asocijacije (IFAB) koji upravlja pravilima fudbalske igre. Kao rezultat ove ključne uloge u razvoju sporta, Škotska je jedna od samo četiri zemlje koje imaju stalnog predstavnika u IFAB-u; ostala četiri predstavnika imenuje FIFA na određene periode.[79]

SFA takođe ima odgovornost za fudbalsku reprezentaciju Škotske, čije pristalice su opšte poznate kao „tartan armija “. Reprezentacija je poslednji put bila na svetskom prvenstvu u Francuskoj 1998. godine, ali je završila na poslednjem mestu u grupnoj fazi.[80] Ženska reprezentacija Škotske je postigla novije uspehe, kvalifikovavši se i za Evro 2017[81] i za Svetsko prvenstvo 2019.[82]

Škotski klubovi su postigli određene uspehe u evropskim takmičenjima, a Seltik je osvojio Kup Evrope 1967. godine, Renjdžers i Aberdin su osvojili Kup pobednika kupova 1972. i 1983. godine, a Aberdin je takođe osvojio UEFA Superkup 1983. godine. Seltik, Rendžers i Dandi junajted su takođe stigli do evropskih finala. Poslednji nastup jednog škotskog kluba u evropskom finalu odigrao je Rendžers 2022.[83][84]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Scotland's Population at its Highest Ever”. National Records of Scotland. 30. 4. 2014. Pristupljeno 30. 4. 2014. 
  2. ^ https://www.ons.gov.uk/economy/grossvalueaddedgva/bulletins/regionalgrossvalueaddedbalanceduk/1998to2017/pdf
  3. ^ „Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab”. hdi.globaldatalab.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 13. 9. 2018. 
  4. ^ Collier, John Greenwood (2001). Conflict of Laws (na jeziku: engleski). Cambridge University Press. str. 6. ISBN 9780521787819. Pristupljeno 10. 7. 2019. „For the purposes of the English conflict of laws, every country in the world which is not part of England and Wales is a foreign country and its foreign laws. This means that not only totally foreign independent countries such as France or Russia ... are foreign countries but also British Colonies such as the Falkland Islands. Moreover, the other parts of the United Kingdom – Scotland and Northern Ireland – are foreign countries for present purposes, as are the other British Islands, the Isle of Man, Jersey and Guernsey.” 
  5. ^ Devine, T. M. (2001). The Scottish Nation: 1700-2000 (na jeziku: engleski). Penguin Books. str. 288—289. ISBN 9780141002347. Pristupljeno 10. 7. 2019. „...created a new and powerful local state run by the Scottish bourgeoisie and reflecting their political and religious values. It was this local state, rather than a distant and usually indifferent Westminster authority, that in effect routinely governed Scotland.” 
  6. ^ Gwynn 2009, str. 16.
  7. ^ Duffy 2005, str. 698.
  8. ^ Forsyth 2005, str. 35–36.
  9. ^ Stringer 2005, str. 66–67.
  10. ^ „James IV, King of Scots 1488–1513”. BBC. 
  11. ^ „Battle of Flodden, (Sept. 9, 1513)”. Encyclopædia Britannica. 
  12. ^ „The Scottish Reformation”. BBC Scotland. 
  13. ^ „Religion, Marriage and Power in Scotland, 1503–1603”. The National Archives of the United Kingdom. 
  14. ^ Ross 2002, str. 2.
  15. ^ „Why did the Scottish parliament accept the Treaty of Union?” (PDF). Scottish Affairs. Arhivirano iz originala (PDF) 3. 10. 2011. g. Pristupljeno 1. 5. 2013. 
  16. ^ „Popular Opposition to the Ratification of the Treaty of Anglo-Scottish Union in 1706-7”. University of St Andrews. Arhivirano iz originala 17. 12. 2014. g. Pristupljeno 22. 2. 2014. 
  17. ^ „Uniting the Kingdoms?”. Nationalarchives.gov.uk. Pristupljeno 17. 9. 2014. 
  18. ^ Mackie, J.D. (1969) A History of Scotland.
  19. ^ Whitaker's Almanack (1991) London.
  20. ^ See "Centre of Scotland" Newtonmore.com.
  21. ^ Keay, J. & Keay, J. (1994) Collins Encyclopaedia of Scotland.
  22. ^ „Tay”. Encarta. Arhivirano iz originala 17. 5. 2008. g. Pristupljeno 21. 3. 2008. 
  23. ^ Hall, Adian M. (1986). „Deep weathering patterns in north-east Scotland and their geomorphological significance”. Zeitschrift für Geomorphologie. 30 (4): 407—422. doi:10.1127/zfg/30/1987/407. 
  24. ^ „Southern Uplands”. Tiscali.co.uk. 16. 11. 1990. Arhivirano iz originala 28. 11. 2004. g. Pristupljeno 11. 6. 2009. 
  25. ^ „Education Scotland – Standard Grade Bitesize Revision – Ask a Teacher – Geography – Physical – Question From PN”. BBC. Arhivirano iz originala 2. 12. 2010. g. Pristupljeno 11. 6. 2009. 
  26. ^ a b „Scotland Today " ITKT”. Intheknowtraveler.com. 28. 12. 2006. Arhivirano iz originala 6. 1. 2007. g. Pristupljeno 11. 6. 2009. 
  27. ^ Keay, J. & Keay, J. (1994) Collins Encyclopaedia of Scotland.
  28. ^ Murray, W.H. (1973) The Islands of Western Scotland.
  29. ^ Murray, W.H. (1968) The Companion Guide to the West Highlands of Scotland.
  30. ^ Johnstone, Scott et al. (1990) The Corbetts and Other Scottish Hills.
  31. ^ Mid-2010 Population Estimates for Settlements and Localities in Scotland, General Register Office for Scotland. Retrieved 6 September 2012.
  32. ^ „Scotland's Population at its Highest Ever”. National Records of Scotland. 30. 4. 2015. Pristupljeno 12. 2. 2015. 
  33. ^ Jonathan, McMullan (24. 6. 2020). „Population estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland”. Ons.gov.uk (na jeziku: engleski). Office for National Statistics. 
  34. ^ Census 2011: Detailed characteristics on Ethnicity, Identity, Language and Religion in Scotland – Release 3A.
  35. ^ „Did You Know?—Scotland's Cities”. Rampantscotland.com. Pristupljeno 17. 9. 2014. 
  36. ^ Clapperton, C.M. (ed) (1983) Scotland: A New Study.
  37. ^ Miller, J. (2004) Inverness.
  38. ^ „New Towns”. Bbc.co.uk. Pristupljeno 17. 9. 2014. 
  39. ^ „Scotland speaks Urdu”. Urdustan.net. Pristupljeno 17. 9. 2014. 
  40. ^ a b „Ethnic groups, Scotland, 2001 and 2011” (PDF). The Scottish Government. 2013. Pristupljeno 9. 12. 2013. 
  41. ^ The Pole Position (6 August 2005).
  42. ^ Gaelic Language Plan, www.gov.scot.
  43. ^ Scots Language Policy, Gov.scot, Retrieved 2 October 2014
  44. ^ „Scotland's Census 2011”. National Records of Scotland. Arhivirano iz originala 28. 7. 2020. g. Pristupljeno 27. 5. 2014. 
  45. ^ MacKinnon, Kenneth. „A Century on the Census—Gaelic in Twentieth Century Focus”. University of Glasgow. Arhivirano iz originala 5. 9. 2007. g. Pristupljeno 26. 9. 2007. 
  46. ^ "Can TV's evolution ignite a Gaelic revolution?"
  47. ^ The US Census 2000 Arhivirano 8 januar 2012 na sajtu Wayback Machine.
  48. ^ „The Scotch-Irish”. American Heritage Magazine. 22 (1). decembar 1970. Arhivirano iz originala 20. 10. 2010. g. 
  49. ^ „Born Fighting: How the Scots-Irish Shaped America”. Powells.com. 12. 8. 2009. Pristupljeno 30. 4. 2010. 
  50. ^ „Scots-Irish By Alister McReynolds, writer and lecturer in Ulster-Scots studies”. Nitakeacloserlook.gov.uk. Arhivirano iz originala 16. 2. 2009. g. Pristupljeno 30. 4. 2010. 
  51. ^ „2006 Canadian Census”. 12.statcan.ca. 2. 4. 2008. Arhivirano iz originala 23. 7. 2013. g. Pristupljeno 17. 9. 2014. 
  52. ^ Linguistic Archaeology: The Scottish Input to New Zealand English Phonology Trudgill et al.
  53. ^ a b „Scotland's population reaches record of high of 5.25 million”. The Courier. 3. 8. 2012. Pristupljeno 3. 1. 2014. 
  54. ^ „Scotland's Population 2011: The Registrar General's Annual Review of Demographic Trends 157th Edition”. Gro-gov.scot. Pristupljeno 1. 5. 2013. 
  55. ^ „Table Q1: Births, stillbirths, deaths, marriages and civil partnerships, numbers and rates, Scotland, quarterly, 2002 to 2012” (PDF). General Register Office for Scotland. Pristupljeno 1. 5. 2013. 
  56. ^ a b Life Expectancy for Areas within Scotland 2012–2014 (PDF) (Izveštaj). National Records of Scotland. 13. 10. 2015. str. 5. Pristupljeno 22. 3. 2017. 
  57. ^ „Belle & Sebastian revealed as 'Best Scottish Band of All Time'”. The List. 1. 1. 2005. 
  58. ^ Aitken, Mark (13. 8. 2017). „Garbage frontwoman Shirley Manson on shifting politics and yearning to come home”. Daily Record. 
  59. ^ David Roberts, ur. (2006). British Hit Singles and Albums. Guinness World Records Limited. str. 500. ISBN 978-1904994107. 
  60. ^ „Lewis Capaldi named the UK's biggest-selling musician of 2019”. BBC News. 1. 1. 2020. 
  61. ^ R. T. Lambdin; L. C. Lambdin, (2000). Encyclopedia of Medieval Literature. London: Greenwood. str. 508. ISBN 0-313-30054-2. .
  62. ^ I. Brown, T. Owen Clancy, M. Pittock, S. Manning, ur. (2007). The Edinburgh History of Scottish Literature: From Columba to the Union, until 1707. Edinburgh: Edinburgh University Press. str. 94. ISBN 0-7486-1615-2. .
  63. ^ J. T. Koch (2001). Celtic Culture: a Historical Encyclopedia (ABC-CLIO). 2006. ISBN 1-85109-440-7. str. 999..
  64. ^ E. M. Treharne, Old and Middle English c.890-c.1400: an Anthology (Wiley-Blackwell). 2004. ISBN 1-4051-1313-8. str. 108..
  65. ^ M. Fry (2011). Edinburgh. London: Pan Macmillan. ISBN 0-330-53997-3. .
  66. ^ N. Jayapalan, History of English Literature. Atlantic. str. 23. ISBN 81-269-0041-5.  line feed character u |title= na poziciji 215 (pomoć).
  67. ^ J. Wormald (1991). Court, Kirk, and Community: Scotland, 1470–1625. Edinburgh: Edinburgh University Press. str. 60—7. ISBN 0-7486-0276-3. .
  68. ^ I. Brown, T. Owen Clancy, M. Pittock, S. Manning, ur. (2007). The Edinburgh History of Scottish Literature: From Columba to the Union, until 1707. Edinburgh: Edinburgh University Press. str. 256—7. ISBN 0-7486-1615-2. .
  69. ^ R. D. S. Jack, "Poetry under King James VI", in C. Cairns, ed., The History of Scottish Literature (Aberdeen University Press, 1988), vol. 1. ISBN 0-08-037728-9. str. 137–8..
  70. ^ J. Buchan (2003). Crowded with Genius. Harper Collins. str. 163. ISBN 978-0-06-055888-8. 
  71. ^ L. McIlvanney (proleće 2005). „Hugh Blair, Robert Burns, and the Invention of Scottish Literature”. Eighteenth-Century Life. 29 (2): 25—46. doi:10.1215/00982601-29-2-25. 
  72. ^ N. Davidson (2000). The Origins of Scottish NationhoodSlobodan pristup ograničen dužinom probne verzije, inače neophodna pretplata. Pluto Press. str. 136. ISBN 978-0-7453-1608-6. 
  73. ^ „Cultural Profile: 19th and early 20th century developments”. Visiting Arts: Scotland: Cultural Profile. Arhivirano iz originala 30. 9. 2011. g. 
  74. ^ a b „The Scottish 'Renaissance' and beyond”. Visiting Arts: Scotland: Cultural Profile. Arhivirano iz originala 30. 9. 2011. g. 
  75. ^ „The Scots Makar”. The Scottish Government. 16. 2. 2004. Arhivirano iz originala 4. 2. 2012. g. Pristupljeno 28. 10. 2007. 
  76. ^ „Duffy reacts to new Laureate post”. BBC News. 1. 5. 2009. Arhivirano iz originala 30. 10. 2011. g. 
  77. ^ „OLD FIRM: Seltik i Rendžers (prvi deo)[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 11. 09. 2016. g. Pristupljeno 09. 07. 2017.  Sukob URL—vikiveza (pomoć)
  78. ^ „About Scottish Rugby | Scottish Rugby Union”. Arhivirano iz originala 18. 06. 2017. g. Pristupljeno 09. 07. 2017. 
  79. ^ Moore, Kevin (2019). „FIFA does not make the rules, and never has”. What you think you know about football is wrong. Bloomsbury. ISBN 9781472955678. 
  80. ^ „Craig Brown's highs and lows”. BBC Sport. 7. 10. 2001. Pristupljeno 31. 8. 2008. 
  81. ^ Wilson, Richard (10. 1. 2017). „Scotland: Anna Signeul urges players to fight for Euro 2017 places”. BBC Sport. Pristupljeno 2. 4. 2017. 
  82. ^ MacBeath, Amy (4. 9. 2018). „Albania Women 1–2 Scotland Women”. BBC Sport. Pristupljeno 4. 9. 2018. 
  83. ^ „Rangers 'couldn't write better script' after reaching Europa League final”. BBC. BBC Sport. 5. 5. 2022. Pristupljeno 6. 5. 2022. 
  84. ^ „Eintracht Frankfurt 1–1 Rangers”. BBC Sport. 18. 5. 2022. Pristupljeno 18. 5. 2022. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Шкотска&oldid=27549915”