Ada Kale
 Ostrvo Ada Kale krajem 19. veka | |
  Ada Kale | |
| Geografija | |
|---|---|
| Lokacija | Dunav |
| Koordinate | 44° 42′ 58″ S; 22° 27′ 20″ I / 44.716111° S; 22.455556° I |
| Površina | 0,875 km2 |
| Dužina | 1,75 km |
| Širina | 0,5 km |
| Visina | 59 m |
| Administracija | |
| Mehedinci | Oršava |
| Demografija | |
| Stanovništvo | 600 |
| Gustina st. | 685,71 stan./km2 |
| Dodatne informacije | |
| Vremenska zona | |
Ada Kale[1], Adakale ili Ada-Kale (tur. ada — „ostrvo” + kale — „grad”) je nekadašnje ostrvo i naselje na Dunavu u Tekijsko-oršavskoj dolini, između gornje klisure Kazana i nizvodne Sipske klisure, kod ušća reke Černe na granici Srbije prema Rumuniji. Bilo je dugo 1.750 m. a široko 500 m. Ostrvo je bilo poznato po vinovoj lozi zvanoj adakalka. Ada Kale je potopljena 1971. godine izgradnjom hidroelektrane Đerdap I.
Opis[uredi | uredi izvor]
Ada Kale bila je preostala turska enklava do 1912. godine. Na ostrvu dugom 1,75 km i širokom 0,5 km nalazili su se tvrđava i mali grad sa džamijom, bazarom, malom pravoslavnom kapelom, nekoliko kafeterija, guvernerskom palatom i nekoliko zavojitih uličica. Poslednjih 600 (prema drugim izvorima 1.000) uglavnom turskih stanovnika živelo je pretežno od ribolova i proizvodnje slatkiša i duvanskih proizvoda. Živi turizam razvio se u 20. veku; Ada Kale je služila stanovnicima okolnih regiona kao romantična destinacija, zahvaljujući oslobađanju od poreza prilikom kupovine turskih slatkiša, nakita i duvanskih proizvoda.[2] [3] Ada Kale je takođe bila poznata po uzgoju ruža i proizvoda dobijenih od njih (ružino ulje i parfem).
Pre stvaranja Đerdapskog jezera glavna istorijska mesta na ostrvu srušena su. Pokušaj da ih ponovo izgrade nizvodno na ostrvu Šimijan u narednim godinama nije završen. Ideja o obnovi ostrva Ada Kale još uvek nije napuštena, projektom obnove glavnih spomenika i građevina na ostrvu Šimijan.
Većina stanovnika sa ostrva Ada Kale odabrali su da se presele u druge regione Rumunije, poput Dobroge (Dobrudže), ili da emigrira u Tursku.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Adu Kale su još Rimljani utvrdili, i na temeljima tih utvrđenja građena su druga tako da je ono uvek služilo u vojne svrhe, jer je onaj ko je bio njegov gospodar gospodario je plovidbom kroz Đerdap.
Austrijanci poslednji obnavljaju drevna utvrđenja najpre 1689. kada car Leopold I gradi utvrđenje koje naziva Nova Oršava, jer se nalazio 3 km nizvodno od rumunskog grada Oršave, a zatim i znatno ojačanje 1718—1738. kada je utvrđenje imalo 5 kula, od kojih 4 ugaone a jednu sa šančevima na najistaknutijem delu, bregu Alion. Godine 1718. tu je bio carski stan odakle je car Josif I posmatrao borbu sa Turcima. Turci su ostrvo naselili posle austrijske okupacije 1718—1739; do njegovog potapanja tu je bilo tursko naselje.
Ada Kale je često menjala gospodare. Bila je srpsko, tursko, austrougarsko i na kraju rumunsko ostrvo. Tek 1878. godine po Berlinskom ugovoru Turska napušta Adu Kale. Posle Balkanskih ratova od 1913. je u posedu je Austrougarske, a posle Prvog svetskog rata pripalo je Rumuniji.
Na ovom ostrvu je u noći 5/6. avgusta 1804. srpska potera predvođena Milenkom Stojkovićem uhvatila i pogubila četvoricu beogradskih dahija – Aganliju, Kučuk-Aliju, Mulu Jusufa i Fočić Mehmed-agu.
Mirovni ugovor s Osmanskim carstvom potpisan je 10. avgusta 1920. godine, ali nije efektivno sproveden zbog početka Grčko-turskog rata. Kasnije, 20. novembra 1922. započinje Lozanska međunarodna konferencija o Bosforskom i Dardanelovom tesnacu, u kojoj učestvuje i Rumunija, a 24. jula 1923. potpisan je Mirovni ugovor s Turskom, kojim Ankara priznaje prava Rumunije na ostrvu Ada-Kale[4].
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Bazar Ada Kale, 1968. -
Ada Kale 1968. sa minaretom. -
Ada Kale 1968. Možete videti poštu sa bankom i minaret u pozadini. -
Ada Kale 1968. -
Razglednica iz oko 1900. godine -
Tvrđava Ada Kaleh (1912) -
Bazar Ada Kale (1912) -
Ada Kaleh na mađarskoj mapi 1918. -
Ostaci ostrva u avgustu 1970. godine (pogled sa juga) -
Plan ostrva Ada Kale, izrađen u Oršavi 1945.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Pravopis srpskog jezika, 2010, Pravopisni rečnik
- ^ Ellensohn, Christian (2014). „L’expérience de l’Orient : le tourisme sur l’île danubienne submergée d’Ada Kaleh (1878-1918, 1ère partie)”. Regard sur l'est.
- ^ Ellensohn, Christian (2014). „L’expérience de l’Orient : le tourisme sur l’île danubienne submergée d’Ada Kaleh (1919-1968, 2ème partie)”. Regard sur l'est.
- ^ Recunoașterea internațională a României Mari în tratatele de pace din 1919-1923, 28 noiembrie 2017, Dan Prodan, luceafarul.net
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- http://www.rastko.rs/rastko/delo/12985
- https://web.archive.org/web/20070311165100/http://www.banater-aktualitaet.de/banburg04.htm
- Centrul Cultural Mehedinţi - Viaţa şi opera insulei Ada Kaleh
- Aşa a fost pe Ada Kaleh, Jurnalul Naţional
- "Politika", 21. avg. 1938, str. 21
| Države |  | |
|---|---|---|
| Gradovi | ||
| Pritoke | ||
| Kanali | ||
| Ostrva |
| |
| Hidroelektrane | ||
| Mostovi (u Srbiji) | ||
| Vidi još | ||
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
