Albanizacija
Albanizacija je termin koji se koristi za opisivanje jezičke ili kulturne asimilacije nealbanskog stanovništva na albanski jezik i albansku kulturu. Osnovni cilj albanizacije je stvaranje Velike Albanije koja bi sadašnje granice Albanije proširila na delove teritorija susednih država Srbije, Grčke, Makedonije i Crne Gore.
Albanizacija na Kosovu i Metohiji[uredi | uredi izvor]
Albanizacija se najduže i najsistematičnije sprovodi na teritoriji Kosova i Metohije počev od 17. veka pa sve do današnjih dana.[1][2] Albanizacija Srba na Kosovu i Metohiji od 17. do početka 20. veka posledica je islamizacije. Poislamljeni Srbi na ovom prostoru su nakon primanja nove vere bili upućeni na bračne, socijalne i kulturološke veze sa jedinim muslimanima u oblasti-Albancima. Poislamljeni Srbi tako su primani u fisove, primali albanski jezik i običaje i potpuno se utapali u albanski etnos. Za razliku od poislamljenih Srba u Bosni i Hercegovini koji su zadržavali jezik i deo običaja, islamizovani Srbi su na Kosovu i Metohiji pored vere menjali i etnikum. Izuzetak od ovog prvila su samo Goranci koji su uprkos islamizaciji zadržali jezik i običaje.[3] Goranci su pre albanizacije imali prezimena sa „ić”, ali su odlukom iz Beograda 1956. godine njihova prezimena promenjena, odnosno nastavljena je od države odobrena albanizacija iz 1946. godine, odlukom kosovskih institucija, a na osnovu dokumenta koji je potpisao Fadilj Hodža da se u prezimena Albanaca unesu porodična imena, pa su oni to primenili i na Gorance i tako započeli albanizaciju.[4]
U popisima sprovođenim u bivšoj SFRJ, mnogi Romi, Turci, Muslimani, Goranci i drugi narodi muslimanske veroispovesti su registrovana kao albanci, i identifikovali ih sa muslimanskom kulturom albanskog stanovništva, za razliku od hrišćanskog nasleđa Srba. Isti princip se takođe primenjivao i na popisima Roma, Turaka, Muslimana i dr. muslimanskih naroda u Makedoniji.[5]
Albanizacija Srba[uredi | uredi izvor]
Termin Arnauti ili Arnautaši etnografi koriste da označe albanizovane Srbe (većinom tokom 18. i 19. veka). Srbi su najpre prošli proces islamizacije a nakon toga proces albanizacije.[6][7][8]
U 19. veku, pisac Branislav Nušić je zabeležio da Srbi poturice (konvertiti u islam) iz Orahovca počinju da govore albanski i žene Albanke. Hadži-Vasiljević prilikom posete Orahovcu tokom Prvog svetskog rata, tvrdi da nije mogao da razlikuje pravoslavne i islamizirane i albanizovane Srbe.[9] Govorili su srpski jezik, nosili iste nošnje, ali su tvrdili za sebe da su srpske, albanske i turske nacionalnosti.[9]
Na popisu iz 1921. godine, većina muslimana Albanaca iz Orahovca registrovano je pod kategorijom „Srbi i Hrvati”, na osnovu lingvističkih kriterijuma.[9]
Značajan doprinos albanizaciji Srba na Kosovu i Metohiji dao je i Josip Broz i njegova KPJ kada su pozvali 300.000[10] Albanaca iz Albanije da se nasele na Kosovu i Metohiji i privremeno zabranili[11] Srbima koji su prognani za vreme Drugog svetskog rata da se vrate u svoje domove na ovom prostoru.[10]
Albanizacija u Albaniji[uredi | uredi izvor]
Ivan Jastrebov navodi mnoge srpsko-slovenske toponime (oblasti, sela, planine), kao i stare srpske crkve i manastire u Albaniji. Jedan od (djelimično) poarnaućenih Srba bio je i prizrenski Mahmud-paša Rotlja (Rotulović), rodom iz sela Ujmišta. Taj paša još sebe nije smatrao Arnautinom, bolje je govorio srpski nego arnautski. Nema ni 100 godina od Jastrebovog doba kako se Ljuma počela poarnaućivati.[12] Bajrak Ćafa Radomir (Ljuma (oblast)) su činila i sela: Radomir, Dodaj, Černevo… Između Dodaja i Černeva je bilo mesto s ruševinama koje nose naziv Talamas-Tolambas-Tulumbas. Na vrhu planine je manastir sa grobljem. Vrata manastira su još bila vidljiva na južnoj strani. Manjih crkava je bilo mnogo u gotovo svakom selu. Sve su oltarom okrenute ka istoku. Bili su pravoslavni 250 godina. Nošnja im je bila kao kod Goranaca i Debrana. Pre 80 godina od kada je to pisao Jastrebov su počeli nositi arnautsku nošnju i poarnautili se.[13]
Tokom diktature kralja Zogua i komunističkog režima Envera Hodže, vlada Albanije ohrabruje albanizaciju Grka u južnoj Albaniji, odnosno Severnom Epiru. Pod kraljem Zoguom grčka sela su pretrpela tešku represiju, uključujući prisilno zatvaranje škola na grčkom jeziku 1933—1934. i prisiljavanje grčkih pravoslavnih manastira da prihvate mentalno bolesne logoraše. S druge strane, kod Hodže je bilo drakonskih mera kako bi se umesto grčke istorije predavala albanska istorija u školama.[14]
Godine 1967. Albanska partija rada Envera Hodže je počela kampanju organizovanog iskorenjivanja religije. Tokom te kampanje uništene su mnoge crkve i bogomolje, zabranjen je grčki jezik i grčke knjige zbog svojih verskih tema ili orijentacije. Antireligijska kampanja je bila samo jedan element u široj „ideološkoj kulturnoj revoluciji Envera Hodže” koja je započeta 1966. godine.[15] Za vreme vladavine Envera Hodže koja je trajala od 1945. do 1985. godine, većina Srba i Crnogoraca u Albaniji su bili primorani da se albanizuju, time što su uzimali albanska imena i prezimena. Iako danas Srbi u Albaniji imaju pravo da vrate svoja srpska imena i prezimena, većina njih ne želi, najpre zbog ozbiljnih finansijskih troškova prilikom promena svih ličnih dokumenata, nepoznanice oko usklađenosti novih dokumenata sa matičnim knjigama i drugim podacima o ličnosti, neravnopravnost prilikom zapošljavanja i učešća u javnom životu.[16]
Albanizacija u Crnoj Gori[uredi | uredi izvor]
U današnjoj Crnoj Gori, najviše je albaniziranih u Ulcinju i opštini Tuzi. Mnogi i danas imaju srpska-slovenska prezimena, a po narodnoj pripadnosti se osećau Albancima. Govore podjednako i srpski i albanski. Od 18 sveštenika Barske nadbiskupije 1966. godine, njih 14 osećalo Albancima, a od tih 14 - 9 su imali prezimena sa završetkom vić, ić (Marstjepović, Marvulić, Perkolić, Kolović, Marđokić, Markić, Kočović, Demirović i Bakočević).[17] Aljbin Kurti se prezivao Kurtović i svoje slovensko prezime je albanizirao.[18] Kaplan Burović, iako rođen u Ulcinju kao Kaplan Resuli (Resulbegović), kao musliman i Albanac, izučivši porodično predanje, vratio je staro prezime i identitet predaka (srpsku narodnost i pravoslavnu veru).
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ B. Allen, „Why Kosovo? The Anatomy of a Needless War”, in Canadian Centre for Policy Alternatives, 1999
- ^ Ruža Petrović, Marina Blagojević, & Miloš Macura, The migration of Serbs and Montenegrins from Kosovo and Metohija: results of the survey conducted in 1985—1986, Serbian Academy of Sciences and Arts, 1992, accessed 4 Sep 2010
- ^ [Projekat Rastko Gracanica] Jovan Hadzi Vasiljevic: Muslimani nase krvi u Juznoj Srbiji (1924)
- ^ Zejneli, Zejnel (20. 2. 2008). „Gora i Goranci”. politika.rs. Pristupljeno 12. 8. 2018.
- ^ G. Lederer, „Contemporary Islam in East Europe”, in Central Asian Survey, NATO International Academy, 2000
- ^ Müller 2005, str. 183–208.
- ^ Duijzings 2000, str. 73.
- ^ Kvadratura kruga — Kako su Srbi postali Albanci
- ^ a b v Duijzings 2000.
- ^ a b Liotta 1999, str. 101
- ^ Sremac 1999, str. 43
- ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, p. 424. Beograd: Službeni glasnik.
- ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 429. Beograd: Službeni glasnik.
- ^ Winnifrith 2002, str. 139
- ^ Tanя Mangalakova. „Našencite v Kosovo i Albaniя”, NIBA Konsult, 2009
- ^ „Ljudi sa duplim imenima i prezimenima”. danas.rs. Pristupljeno 6. 8. 2018.
- ^ Papović, Dragutin (2016). ACTA HISTRIAE 24., 2016, 3., UNUTRAŠNJI SUKOBI U BARSKOJ NADBISKUPIJI 1965.–1970. (PDF). str. 546.
- ^ SENZACIONALNO, haos među Albancima: ALJBIN KURTI je KURTOVIĆ, Srbin iz Ulcinja!.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Duijzings, Ger (2000). Religion and the Politics of Identity in Kosovo. C. Hurst & Co. Publishers. str. 43. ISBN 978-1-85065-431-5.
- Dimić, Ljubodrag; Borozan, Đorđe (1998). Jugoslovenska država i Albanci. 1. Beograd: Službeni list SRJ, Arhiv Jugoslavije, Vojno-istorijski institut.
- Dimić, Ljubodrag; Borozan, Đorđe (1999). Jugoslovenska država i Albanci. 2. Beograd: Službeni list SRJ, Arhiv Jugoslavije, Vojno-istorijski institut.
- Winnifrith, Tom (2002). Badlands, Borderlands: A History of Northern Epirus/Southern Albania. Gerald Duckworth, Limited. str. 139. ISBN 978-0-7156-3201-7.
- Liotta, P. H. (1999). The Wreckage Reconsidered: Five Oxymorons from Balkan Deconstruction. Lexington Books. str. 101. ISBN 978-0-7391-0012-7.
- Sremac, Danielle S. (1999). War of Words: Washington Tackles the Yugoslav Conflict. Greenwood Publishing Group. str. 43. ISBN 978-0-275-96609-6.
- Müller, Ditmar (2005). Staatsbürger aus Widerruf: Juden und Muslime als Alteritätspartner im rumänischen und serbischen Nationscode: ethnonationale Staatsbürgerschaftskonzepte 1878—1941. ISBN 978-3-447-05248-1.
- Radovanović, Milovan (1998). „Desrbizacija i albanizacija kosovo-metohijske Stare Srbije”. Arhiv za pravne i društvene nauke. 84 (3): 3—38.
- Subotić, Momčilo (2009). „Otimanje Kosmeta u procesu rasrbljivanja Balkana” (PDF). Nacionalni interes: Časopis za nacionalna i državna pitanja. 5 (3): 49—71. Arhivirano iz originala (PDF) 25. 2. 2015. g. Pristupljeno 17. 2. 2018.