Kraljevina Grčka
 |
| Kraljevina Grčka Βασίλειον τῆς Ἑλλάδος | |||
|---|---|---|---|
.svg) Kraljevina Grčka 1973. godine | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Regija | Balkan | ||
| Prestonica | Atina | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | grčki | ||
| Religija | pravoslavlje | ||
| Politika | |||
| Oblik države | apsolutna monarhija (1832—1843) ustavna monarhija (1843—1924; 1935—1974) | ||
| — Kralj | Oto I (1832—1862) | ||
| Konstantin II (1964—1974) | |||
| Istorija | |||
| Postojanje | |||
| — Osnivanje | 30. avgust 1832. | ||
| — Ukidanje | 8. decembar 1974. (142 god.) | ||
| Događaji | |||
| — Londonska konferencija | 30. avgust 1832. | ||
| — Donošenje ustava | 3. septembar 1843. | ||
| — Druga republika | 25. mart 1924. | ||
| — Restauracija monarhije | 3. novembar 1935. | ||
| — Osovinska okupacija | april 1941 — oktobar 1944. | ||
| — Treća republika | 8. decembar 1974. | ||
| Geografske i druge karakteristike | |||
| Površina | |||
| — ukupno | 131,990 (1973) km² | ||
| Stanovništvo | 8,768,372 (1971) | ||
| Valuta | grčka drahma | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice Grčke | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
.svg){kind=small}
|
.svg){kind=small}
| ||
.svg)
Kraljevina Grčka (grč. Βασίλειον τῆς Ἑλλάδος) bila je monarhija, osnovana 1832. godine na osnovu zaključaka Londonske konferencije 1832. od strane velikih sila (Ujedinjenog Kraljevstva, Francuske i Rusije). Međunarodno priznanje stekla je na osnovu Carigradskog sporazuma 1832., kojim je takođe potvrđena njena potpuna nezavisnost od Osmanskog carstva. Tako je Kraljevina Grčka postala prva potpuno nezavisna država Grka od pada Vizantije pod Osmansko carstvo sredinom 15. veka.
Kraljevina Grčka je bila pravna naslednica Privremene grčke vlade osnovane tokom Grčkog rata za nezavisnost. Postojala je sve do 1924. godine, kada je ukinuta monarhija, a osnovana Druga grčka republika. Kraljevina je obnovljena 1935, i trajala je sve do 1974. godine, kada ju je posle održavanja referenduma ukinula Vojna hunta.
Osnivanje kraljevine, vladavina kralja Ota I Vitelsbaha[uredi | uredi izvor]
Grci su podigli ustanak protiv Osmanskog carstva 1821. godine, koji je trajao sve do 1829. godine. Od 1828, na čelu ustaničke privremene vlade bio je grof Joanis Kapodistrias, ali je nakon njegova ubistva 1831. godine zemlja upala u građanski rat. Nakon toga, tadašnje velike sile uzele su stvar u svoje ruke (naročito Ujedinjeno Kraljevstvo koja se bojala prevelikog ruskog uticaja na grčke ustanike), te su organizovale Londonsku konferenciju 1832. godine, na kojoj su uz Ujedinjeno Kraljevstvo, učestvovale Francuska i Rusija. Rezultat te konferencije bilo je osnivanje Kraljevine Grčke, te odluka da se grčki presto dodeli 17-godišnjem bavarskom princu Otu fon Vitelsbahu (Grke se s tim u vezi nije ništa pitalo). Oto je bio maloljetan kad je stigao u Grčku, te je umesto njega vladao Regentski savet sve do 1835. godine. Od 1835, započela je apsolutistička vladavina kralja Ota. U svojoj osnovi to je bila mala preslika Bečkog dvora. Kralj je vladao uz Dvorski savet, kojem je na čelu bio najčešće neki Bavarac kojeg bi on osobno odabrao, a bilo je i razdoblja kad je i predsednik Saveta bio on lično.
Narodna pobuna 3. septembra 1843.[uredi | uredi izvor]
Javno nezadovoljstvo načinom vladanja kralja Ota i njegove Bavarokratije dostiglo je kritičnu tačku 1843. godine. Većina stanovništva tražila je donošenje ustava i preoblikovanje zemlje u ustavnu monarhiju. U početku je kralj Oto to rezolutno odbijao, ali nakon povlačenja nemačkih trupa iz Grčke, odmah je došlo do vojnog udara kojeg su pokrenule pešadijske jedinice grčke vojske 3. septembra 1843. godine, predvođene pukovnikom Dimitriosom Kalergisom i kapetanom Joanisom Makrijanisom. Oni su jednostavno izveli svoje vojnike na trg ispred kraljevske palate u Atini, kojima se pridružio narod. Pobunjenici su tražili ustav i osnivanje nacionalne skupštine s grčkim predstavnicima i rekli da neće da se raziđu dok kralj ne ispuni njihov zahtev, te dok se javno ne zahvali ustanicima. Na kraju je kralj Oto popustio pritisku i pristao na zahteve pobunjenika.
Vladavina dinastije Gliksburg[uredi | uredi izvor]
Kad je kralj Oto bio svrgnut s prestola 1862. godine, za novog kralja je bio odabran 17-godišnji danski princ Vilijam, koji je poznat kao Đorđe I. Vladao je punih 50 godina, a njegova vladavina se pamti po proširenju granica Grčke (nakon njegova ustoličenja, Britanija je Grčkoj ustupila Jonska ostrva, zemlja je ekonomski napredovala, a usvojen je i princip da mandat za sastav vlade dobije onaj političar, čija je stranka dobila najviše glasova na izborima, a ne ministar koji je miljenik kralja. I pored smanjenih vladarskih ovlasti kralj Đorđe I bio je prilično politički aktivan. Bio je ubijen u atentatu izvršenom na njega 1913. godine u Solunu.
Kralja Đorđa I nasledio je njegov sin, kralj Konstantin I, koji se istakao i kao vojskovođa tokom Drugog balkanskog rata 1913, te se za njegove vladavine Grčka teritorijalno proširila. Školovao se u Nemačkoj, oženio je kćer nemačkog cara Fridriha III, princezu Sofiju. On je bio naklonjen Nemačkoj, za razliku od predsednika vlade Elefteriosa Venizelosa, koji je otvoreno bio na strani Ujedinjenog Kraljevstva i Antante. Taj germanofilski utisak kralj je dodatno pojačao čineći sve kako bi Grčka ostala neutralna u Prvom svetskom ratu. Sile Antante podržavale su pak predsednika vlade Elefteriosa Venizelosa, što je dovelo do razdoblja poznatog kao nacionalni raskol, u kojem su delovale dve paralelne vlade, jedna u Atini i druga u Solunu. Na kraju se i Grčka pridružila snagama Antante, te je kralj Konstantin I bio prisiljen da abdikuje u korist svoga sina Aleksandra I 1917. godine. Po završetku Prvog svetskog rata, Grčka je bila nagrađena za svoje učestvovanje u ratu, dobivši teritorije u Maloj Aziji (kod Smirne). Kralj Aleksandar I umro je 1920. godine, pošto ga je ugrizao njegov sopstveni kućni ljubimac, majmun. Nakon toga, na presto se vratio njegov otac. Nakon katastrofe i poraza u Grčko-turskom ratu 1919—1922, kralj Konstantin I bio je ponovno svrgnut nakon vojnog udara 1922. od strane generala Plastirasa, te je otišao u progonstvo na Siciliju, gde je naposletku umro.
Kralja Konstantina I nasledio je njegov najstariji sin, kralj Đorđe II, koji je napustio zemlju 1924. godine, nakon proglašenja Druge grčke republike. Nakon vojnog udara 1935. godine na čelu kojeg je bio general Georgios Kondilis ukinuta je republika, te je sproveden referendum za obnovu monarhije. Pošto su se Grci izjasnili za kraljevinu, Đorđe II vratio se u zemlju, te je kasnije aktivno podržavao diktatorski režim generala Metaksasa. Nakon nemačke okupacije Grčke 1941. godine, kralj je s vladom pobegao u Egipat kojeg su držali Britanci. Vratio se u zemlju tek 1946. godine i vladao sve do svoje smrti 1947. godine.
Kralja Đorđa II nasledio je njegov najstariji brat Pavle, koji je kao Pavle I, vladao od 1947. do svoje smrti 1964. godine. Njegov sin, postao je kralj Konstantin II, koji je vladao sve dok nije prognan iz zemlje, nakon svog neuspelog protivudara protiv vojne hunte u decembru 1967. godine. Umesto izbeglog kralja, hunta je prvobitno imenovala regenta. Nakon toga je organizovan referendum o budućnosti monarhije 1973. godine, na kojem je većina stanovništva bila za ukidanje monarhije (ali on je ostao politički upitan, jer ga je organizovala hunta).
Ni nakon prestanka vladavine vojne hunte 1974, kralj Konstantin II nije vraćen na presto, već je pitanje restauracije monarhije ponovno bilo postavljeno na referendumu organizovanom u decembru 1974. godine. Tada je 69% Grka glasalo za konačno ukidanje monarhije.
Spisak grčkih kraljeva[uredi | uredi izvor]
| Istorija Grčke |
|---|
 |
 Portal Grčka |
- Oto I — 6. februar 1833. — 23. novembar 1862.
- Đorđe I — 30. mart 1863 — 18. mart 1913
- Konstantin I — 18. mart 1913. — 11. jun 1917. te od 19. novembar 1920. — 27. septembar 1922.
- Aleksandar I — 11. jun 1917 — 25. novembar 1920.
- Đorđe II — 27. septembar 1922 — 25. mart 1924 i od 3. novembra 1935. — 1. aprila 1947.
- Pavle I — 1. april 1947. — 6. mart 1964.
- Konstantin II — 6. mart 1964. — 1. jun 1973.
