Manastir Petkovica kod Stragara

Crkva Petkovica
Crkva Petkovica
Opšte informacije
Mesto	Stragari
Opština	Kragujevac
Država	Srbija
Vreme nastanka	13. vek
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture od velikog značaja
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture
	www.zaprokul.org.rs/LKP/Kragujevac/zavod_za_zastitu_spomenika_kulture.html

Manastir Petkovica ili Petkovica Rudnička pripada eparhiji šumadijskoj Srpske pravoslavne crkve. Manastirska crkva istoimenog manastira podignuta najverovatnije u drugoj polovini 13. veka i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od velikog značaja.^[1]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Prema stilskim odlikama fresko slikarstva postojanje manastira je datovano za kraj 13. veka, u vreme vladavine kralja Dragutina. Na postojanje manastira u to vreme potvrđuje i nadgrobna ploča sa natpisom u kome se kaže: „Leta 6887 (1379) umre rab Boži monah Domentijan zvani…. Dimitrije…“, svedoči da manastir Petkovica postoji kao muški manastir u doba vladavine kneza Lazara.^[2]

Arheološkim istraživanjima 1968. i 1969. godine je utvrđeno da je crkva rađena u dve faze: naos, zidani ikonostas i stariji sloj živopisa su iz poslednje decenije 13. veka, a narteks, južni paraklis i freske na zapadnom zidu crkve i istočnom zidu priprate su iz druge polovine 14. veka.

Izgled crkve[uredi | uredi izvor]

Crkva je građevina skromnih dimenzija, pravougaone osnove sa polukružnom oltarskom apsidom. Đakonikon i proskomidion prizidani su uz zidove oltara. Osnova priprate je pravougaona i zamišljena je kao dvospratna kula sa zvonarom na vrhu. Uz južni zid crkve je bio mali paraklis.

Od starijeg živopisa očuvano je samo poprsje Hrista Pantokratora u luneti iznad ulaza iz priprate u naos. Ovaj živopis je delo vrsnog slikara i dobrog poznavaoca vizantijskog slikarstva. Mlađi sloj fresaka nastao je krajem 14. veka, a delimično je očuvan. Stilska odlika ovog slikarstva je naglašen crtež i bogat kolorit.

Manastir je obnovljen i osvećen 2004. godine

Arheološka istraživanja[uredi | uredi izvor]

Tokom opsežnih arheoloških istraživanja 1956. godine otkriveni su ostaci crkve koja je nakon završenih istraživanja potpuno rekonstruiana na starim temeljima.^[3]

Imala je tri arhitektonske faze. U prvoj je bila jednobrodna građevina, zasvedena poluobličastim svodom. Drugoj fazi pripada priprata sazidana na zapadnoj strani krajem 14. veka, a trećoj paraklis dozidan sa južne strane crkve. Cela građevina je zidana od običnog, grubo tesanog kamena. Svod crkve je bio potpuno porušen, a na nekim delovima su pronađeni ostaci fresaka. U niši iznad ulaznih vrata u naos, nalaze se fragmenti freske sa predstavom Isusa Hrista, dok su od mlađeg sloja živopisa ostali očuvani fragmenti Uspenja na zapadnom zidu naosa. Stariji sloj živopisa potiče iz druge polovine 13. veka, pa se tako smatra da i crkva potiče iz tog perioda. Mlađi sloj živopisa potiče iz prve polovine 14. veka i stilski je srodan slikarstvu Milutinovih zadužbina.

Tokom arheoloških istraživanja 1968. godine, oko crkve su utvrđena dva nivoa sahranjivanja u dva duža vremenska perioda. Mlađu fazu karakterišu nadgrobne ploče od lokalnog kamena sa po jednim kamenom vertikalno pobodenim u zemlju na zapadnom i istočnom kraju nadgrobnika. Starijoj fazi sahranjivanja pripadaju nadgrobne ploče otkrivene 0,40m dublje od nadgrobnika iz mlađeg perioda.

Galerija[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ „381info/Manastir Petkovica sa crkvom Svete Petke”. Arhivirano iz originala 30. 01. 2016. g. Pristupljeno 25. 09. 2015.
^ „Eparhija šumadijska/PETKOVICA Rudnička – Sveta mati Paraskeva”. Arhivirano iz originala 25. 11. 2015. g. Pristupljeno 25. 09. 2015.
^ „Manastir Petkovica”. Zavod za zaštitu spomenika kulture Kragujevac. Pristupljeno 9. 1. 2019.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Dimitrije Madas; Crkvine „Petkovica“ kod Stragara, arheološka ispitivanja; Saopštenja RZZSK IX, Beograd 1970;93-96.str
Radoslav Prokić; Konzervatorsko-restauratorski radovi na crkvini „Petkovica“ kod Stragara; Saopštenja RZZSK IX, Beograd 1970; 81-92.str.
Radomir Nikolić, Živopis sa crkvine „Petkovica“ kod Stragara; Saopštenja RZZSK IX, Beograd 1970.godine:, 97-98.str.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] „381info/Manastir Petkovica sa crkvom Svete Petke”. Arhivirano iz originala 30. 01. 2016. g. Pristupljeno 25. 09. 2015.

[2] „Eparhija šumadijska/PETKOVICA Rudnička – Sveta mati Paraskeva”. Arhivirano iz originala 25. 11. 2015. g. Pristupljeno 25. 09. 2015.

[3] „Manastir Petkovica”. Zavod za zaštitu spomenika kulture Kragujevac. Pristupljeno 9. 1. 2019.

[1]

[2]

[3]

p r u Nepokretna kulturna dobra u Šumadijskom upravnom okrugu
Aranđelovac	Crkva Svetog Arhangela Mihaila u Brezovcu Crkva brvnara u Darosavi Kuća Milutina Vučkovića u Stojniku Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Aranđelovcu Rodna kuća Vojislava Manojlovića Zgrada Starog opštinskog suda u Aranđelovcu Zgrada stare pošte u Aranđelovcu Okućnica Ilije Miloševića Kuća u ul. Knjaza Miloša 22 u Aranđelovcu Crkva Svetog arhanđela Gavrila sa spomen česmom u Bukoviku Vila „Karadžić” u Bukoviku Spomen-kosturnica u Aranđelovcu
Batočina	Manastir Grnčarica Crkva brvnara u Brzanu
Knić	Čestin (tvrđava) Mrnjina crkva Manastir Kamenac Srednjovekovni grad Borač na Kršu Zgrada stare škole u Toponici Stara kuća Radomira Lazovića Spomen kuća u Toponici Kuća polubrvnara u Vrbeti Kuća Petra Tucakovića u Čestinu Kuća Marka Stanojevića u selu Leskovac
Kragujevac	Manastir Drača Manastir Voljavča Manastir Blagoveštenje Rudničko Crkva Svetog Nikole u Ramaći Srednjovekovni grad Srebrnica Kuća Svetozara Markovića u Kragujevcu Zgrada Okružnog suda u Kragujevcu Amidžin konak Sobrašice u Lužnicama Zgrada livnice sa kovačnicom u Kragujevcu Zgrada Prve kragujevačke gimnazije Kuća Tucakovića u ul. JNA 11 (Kneza Mihaila 11) u Kragujevcu Knez Mihailov konak u Kragujevcu Vodenica u Grošnici Zgrada u ul. Svetozara Markovića 5 u Kragujevcu Kuća u ul. Svetozara Markovića 19 u Kragujevcu Kuća u ul. Svetozara Markovića 17 u Kragujevcu Stara crkva i zgrada skupštine u Kragujevcu Crkva Petkovica u Stragarima Kuća u ul. Svetozara Markovića 9 u Kragujevcu Zgrada u ul. M. Tita 121 (danas Kralja Aleksandra) u Kragujevcu Kuća Vojina i Živojina Pavlovića Kuća Tanaska Rajića Stara škola u Kragujevcu - zadužbina Milovana Gušića Betonski pešački most preko Lepenice u Kragujevcu Bubanj-česma u Kragujevcu Lučni most broj 1 Lučni most broj 2 Kuća u ulici Kragujevačkog oktobra 116 u Kragujevcu Vodotoranj u Kragujevcu Zgrada u ul. Svetozara Markovića 69 u Kragujevcu Upravna zgrada bolnice u Kragujevcu Zgrada železničke stanice u Kragujevcu Crkva Svetog proroka Ilije u Donjim Grbicama Spomenik palim Šumadincima Kuća-legat Ljubice Filipović Vatrogasni dom u Kragujevcu Zgrada Dečje biblioteke u Kragujevcu Spomen česma u Divostinu Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Grošnici Saborna crkva Uspenja presvete Bogorodice u Kragujevcu Zgrada „Ureda” u Kragujevcu Etno dvorište u Drači Crkva Svetih Arhanđela u Borču
Lapovo
Rača	Crkva brvnara u Rači Zgrada zvana „Turski konak” u Rači Kuća u Velikom Krčmaru Kapela brvnara u Sepcima Karađorđev dom u Rači
Topola	Crkva Svetog Nikole u Donjoj Šatornji Crkva-mauzolej na Oplencu Stara crkva u Jarmenovcima Crkva brvnara u Pavlovcu Stara crkva u Goroviču Konak Milutina Georgijevića Kuća narodnog heroja Sofije Ristić Stara škola u Ovsištu Kuća narodnog heroja Milana Blagojevića Kuća Narodnog heroja Darinke Radović Zgrada u Surepovoj ulici 1 u Topoli Staro groblje u Vinči kod Topole Kuća Lakića u Topoli Sobrašice u Trnavi Kuća Veličkovića u Maskaru Crkva Svetog Preobraženja u Žabarima