Manastir Sukovo
| Manastir Sukovo | |
|---|---|
 Manastir Sukovo | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Sukovo |
| Opština | Pirot |
| Država |  Srbija |
| Koordinate | 43° 2′ 33″ N 22° 39′ 54″ E / 43.04250° S; 22.66500° I |
.svg)  Manastir Sukovo Manastir Sukovo na karti Srbije | |
| Vrsta spomenika | manastir |
| Vreme nastanka | 15. vek |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od velikog značaja |
| Vlasnik | Eparhija niška, upravnik iguman Serafim (Mišić) |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Pravoslavna Eparhija niška Niš |
Manastir Sukovo se nalazi 18 km istočno od Pirota kod sela Sukova, na desnoj obali reke Jerme. Nalazi se u podnožju brda zvanog "Carev kamen".[1] Pripada Eparhiji niškoj Srpske pravoslavne crkve i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od velikog značaja. Starešina manastira je iguman Serafim Mišić[2]
Legenda o Manastiru[uredi | uredi izvor]
Prema narodnom predanju, koje se čuva u ovom kraju, današnje manastirsko imanje, sve do 1857. god., bilo je svojina Turčina Sali–bega iz Pirota. On je imao jedinca sina, po imenu Emina. Na tom imanju Turčin je imao dve vodenice. Tu danas postoje obrisi Bgove kule gde je provodio vreme sa svojom porodicom. Beg je češće dolazio u Sukovo i sa svojim prijateljima išao u lov po šumi. Jednoga dana kada je bio sa porodicom u Sukovu, primeti jednoga mladića, Srbina, kako nešto čeprka po zemlji. To je bio Velja iz Velikog Sela, blizu Krupca. On je bio siroče, te se češće vićao oko Krupačke crkve kod ondašnjeg paroha popa Jovana Madića koji je bio iz istog sela. Kako nije imao dece, pop Jovan je čuvao Velju kao svoga sina i dao mu zasebnu sobu na drugom spratu crkvene kuće. Velja je bio čudnovato dete. Često je pričao kako doživljava tajanstvena vićenja, kako čuje nepoznate glasove i sniva zagonetne snove. Ni pop Jovan, ni njegova okolina nisu pridavali nikakvu važnost Veljinim pričama. Ali jedne zimske noći, desi se nešto što je promenilo njihovo mišljenje. Pop Jovan naredi svome učeniku Videnu Jovanoviću iz Odorovaca da odnese malo vatre u mangalu u Veljinu sobu. Kad se Viden približio vratima, čuo je umilno pevanje mnogih glasova. Kosa mu se podiže na glavi i nije smeo da uće u sobu. Sav preplašen, ostavio je mangal, otrčao i sve ispričao popu Jovanu. Jovan se najpre nasmejao, pa je i sam pošao. Kada se približio vratima, čuo je isto pevanje. Začuđen, otvorio je vrata, i video da Velja spava mirnim snom, dok u sobi nikog drugog nije bilo. Pop Jovan tek sada poverova kazivanju Veljinom da mu se u snu javlja sv. Bogorodica i narećuje da se na mestu zvanom „Crkvište“, izmeću Begovih vodenica, otkopa manastir. Uskoro Velja doće u Sukovo i sa nekoliko seljaka otpoče da kopa. Na tom mestu naićoše na jednu staru ikonu i kandilo, te po tome saznaše da su tu temelji hrišćanske crkve. Prvi koji je saznao za ovo otkopavanje bio je begov sin Emin. On se rasrdi na Srbe i počne da ih goni i psuje najpogrdnijim rečima. Odjednom oseti grčeve u rukama i nogama i počne dozivati u pomoć, ali mu niko nije mogao pomoći. Hitno dozvaše iz kule njegovog oca i majku, koji pokušaše da ga podignu, ali nisu uspeli. Nastade plač i jaukanje. Onda se neko od seljaka seti pop Jovana iz Krupca. Turčin brzo pošalje čoveka kod Jovana; on odmah doće i otpoče čitanje molitava i metanisanje sa onim narodom. Kada i sam Turčin skide kapu, prikloni kolena i odobri rad, jedinac mu se sin smiri od bolova. Posle toga, prikloni se na onom mestu, udari glavom o zemlju, poljubi u ruke sve prisutne, pa i samoga Velju.[3]
Prošlost manastira[uredi | uredi izvor]
Vek gradnje i ktitor manastira su nepoznati, dok je manastirska crkva posvećena Uspenju Presvete Bogorodice.[4] Na osnovu malo sačuvanih podataka, zna se da je više puta rušen, kao i to da je živopisan 1606. godine.
Današnju manastirsku crkvu podigao je od 1857. do 1859. godine, po predanju, Sali-beg iz Pirota. On je na temeljima veoma stare crkve podigao novu, u znak zahvalnosti za ozdravljenje svog sina Emina,[5] a živopis u njoj je urađen 1869. godine. Prilog za dizanje crkve je ponajviše dala monahinja Efimija iz Pirota, koja je za tu priliku išla do Jerusalima.[6] Po zapisu na Mineju 31. avgusta 1859. godine isti su priložio rufet grnačarski, Sukovskom manastiru. Godine 1882. tu su samo iguman i jedan jeromonah; nuriju nisu imali. Bio je 1888. godine iguman manastira Partenije Jocić, sa jednim đakonom. Tokom I svetskog rata, manastir su 1915. godine opljačkali Bugari.
U manastiru su se početkom 20. veka gajile rasne guske i druga živina. Bilo je to uzorno gazdinstvo koje je dobijalo nagrade na izložbama.[7] Dolazile su do manastira đačke ekskurije oko 1900. godine. Bili su 1925. godine u manastiru ruski kaluđeri. Pridržavali su se oni Svetogorskog tipika.[8] Oko manastira se svake godine uoči održavao narodni sabor. Starešina manastira bio je 1937. godine otac Varnava.[1] Nakon rata 1946. godine komunističke vlasti su u manastiru Sukovu uhapsile oca Justina Popovića.
Sama manastirska crkva ima osnovu trikonhosa (trolista) i kube se krstom. Narteks joj je obnovljen 1947. godine, a cela crkva je rekonstruisana 1974. godine i tom prilikom je otkriven veći broj predmeta, koji se danas nalaze u muzeju Ponišavlja u Pirotu.
Manastir Sukovo se od 1968. godine nalazi pod zaštitom države, a njemu se nalaze i dve freske koje privlače posebnu pažnju, prikaz svetog Hristifora sa oreolom i životinjskom glavom i prikaz Bogorodice sa krilima.[9]
Izgled[uredi | uredi izvor]
Crkva je trikonkos sa tri polukružne aspide, od kojih istočna služi oltaru, a severna i južna pevnicima. Zidana je tesanim kamenom sa vrućim krečom, a pokrivena običnom ćeramidom. Krovna konstrukcija završava se jednim kubetom, koje je nisko i ima kružnu osnovu sa krstom na vrhu. Zidarske poslove izvodio je Mateja Nešić iz sela Izatovaca uz prgšomoć meštana Delka Jovanovića, Milka Veselinovića i Ranđela Pejčića. U crkvu se ulazi kroz prostranu pripratu, koja je 1947. godine pala i iste godine podignuta nova, nastojanjem starešine monahinje Heruvime. Na samom ulazu u pripratu s leve strane je zajednička grobnica pronalazača i osnivača manastira popa Jovana i monaha Venijamina. Na celom prostoru, po svim zidovima, naslikan je Strašni sud, gde sv. apostol Petar sa ključevima u rukama uvodi pravednike u raj, a đavo grešnike u pakao. Životopis je jednostavan, a mnoge su freske oštećene. Sama pak crkva ima troja vrata. Srednja, koja su u isto vreme i glavna, otvaraju se samo o slavi i velikim praznicima.
Zanimljivo je da u grupi svetaca u niši desne pevnice, pored ostalih, naslikan je i jedan mučenik, čija glava više liči na životinjsku, gotovo konjsku, ili pseću, nego li na ljudsku. Oko glave ima oreol i natpis: s. m. Hristifor. Prema istočnim žitijama, mučenik potiče od nekog plemena ljudoždera, tzv. psoglavih (na grčkom kinokefalon) i zvao se Reprovos. Ova ikonografija je vrlo retka u istočnom hrišćanstvu. [10]
Armatura ikonostasa ovog manastira raćena je u divnom duborezu i predstavlja pravu umetničku vrednost. On se sastoji iz tri dela. Ispod prestolnih ikona u prvom redu su scene iz Starog zaveta. [11]
Galerija[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b "Pravda", Beograd 1937. godine
- ^ Slobodan Mileusnić: "Vodič kroz manastire po Srbiji", Beograd 2007. godine
- ^ Teodor Titov, Pregled niške eparhije 1926-1927
- ^ "Vreme", Beograd 1936. godine
- ^ „Misterije „malog Jerusalima“ („Pres“, 31. avgust 2009)”. Arhivirano iz originala 24. 12. 2010. g. Pristupljeno 18. 01. 2010.
- ^ Glasnik pravoslavne crkve 1902. god. str. 173.
- ^ "Težak", Beograd 1906. godine
- ^ "Hrišćanski život", Beograd 1925. godine
- ^ Neobične freske u manastiru kod Pirota (B92, 5. avgust 2012)
- ^ Glasnik patrijaršijski, br. 3-1976 str. 54
- ^ Ljubomir Antić, Manastir Svete Bogorodice u Sukovu kod Pirota, 1978, str. 14
Literatura[uredi | uredi izvor]
- „Planine, prirodne lepote i manastiri oko Zvonačke Banje“ („Planinarski glasnik“, br. 54, jesen 2008)
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Manastir Sukovo Sajt
- Manastir Sukovo Blog
- Manastir Sukovo
- Manastir Sukovo Video
- Fotografija manastira
- Eparhija niška
