Maršalska Ostrva

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Republika Maršalskih Ostrva
Aolepān Aorōkin M̧ajeļ  (maršalski)
Republic of the Marshall Islands  (engleski)
Krilatica: Успех заједничким напором
(marš. Jepilpilin ke ejukaan)
(engl. Accomplishment through joint effort)
Himna: Заувек Маршалска Острва!
(marš. Aelin kein am!)
(engl. Forever Marshall Islands!)

Lokacija Maršalskih Ostrva u Tihom okeanu

Glavni gradMadžuro[1]
Službeni jezikmaršalski, engleski
Vladavina
Oblik državePredsednička republika u posebnom pridruženom statusu sa SAD
 — PredsednikDejvid Kabua[2]
 — Predsednik ParlamentaKenet Kedi
Istorija
NezavisnostOd SAD
21. oktobar 1986.
Geografija
Površina‍
 — ukupno181 km2 (213)
Stanovništvo‍
 — 2020.[3][4]77.917 (200)
 — gustina430,48 st./km2
Ekonomija
ValutaAmerički dolar
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +12
Internet domen‍.mh‍
Pozivni broj+692
Tipična koralna ostrva
Kupola Runit na atolu Enivetoku. Atole Enivetoku i Bikini posle Drugog svetskog rata Sjedinjene Američke Države su koristile kao poligone za nuklearne probe. U periodu 1977-1980 probe su vršene na Enivetokuu i tada je na jednom od ostrva u sklopu atola, ostrvu Runit, nastao ogroman krater. Ovaj krater korišćen je kao jama za skladištenje 84.000 m3 radioaktivnog materijala sastruganog sa raznih kontaminiranih ostrva atola Enevetak. Kupola Runit je izgrađena da pokrije ovaj radioaktivni materijal

Maršalska Ostrva (marš. Aorōkin M̧ajeļ, engl. Marshall Islands), ili skraćeno Maršali, zvanično Republika Maršalska Ostrva (marš. Aolepān Aorōkin M̧ajeļ, engl. Republic of the Marshall Islands) ostrvska su republika u centralnom Pacifiku, u regionu Mikronezije.[5] Sastoje se od 29 atolskih ostrva (Radakova i Ralikova ostrva). Najveće ostrvo je Kvajelin, a sigurno najpoznatije Bikini, na kojem su SAD izvršile prvu probu nuklearne bombe. Glavni grad je Madžuro, koji se nalazi na istoimenom ostrvu. Površina ostrva je 181 km², gde živi oko 60.000 stanovnika.[6] Religija je hrišćanska 97% (protestanti) i bahai 2%. Službeni jezik je engleski, a pored njega govori se i maršalskim sa lokalni dijalektima ralikom i radakom. Moneta je američki dolar.

Ostrva se pomorski graniče sa ostrvom Vejk na severu, Kiribatima na jugoistoku, Nauruom na jugu i Federativnim državama Mikronezije na zapadu. Oko 52,3% stanovnika Maršalskih Ostrva (27.797 prema popisu stanovništva iz 2011. godine) živi na Madžuru.[7] U 2016. godini 73,3% stanovništva je bilo definisano kao „urbano”. UN takođe ukazuju na gustinu naseljenosti od 295 po km² (765 ljudi po mi2), a predviđena populacija za 2020. godinu je bila 59.190.[8]

Mikronezijski kolonisti su dosegli Maršalska ostrva kanuima oko 2. milenijuma pre nove ere, a međuostrvska plovidba je bila moguća koristeći tradicionalne karate od štapića. Na kraju su se ovde nastanili.[9] Ostrva obog arhipelaga su Evropljani prvi put istražili tokom 1520-ih godina, počev od Ferdinanda Magelana, portugalskog istraživača u službi Španije, Huana Sebastijana Elkana i Miguela de Savedre. Španski istraživač Alonso de Salazar izvestio je da je video ovaj atol u avgustu 1526. godine.[9] Usledile su i druge ekspedicije španskih i engleskih brodova. Ostrva su dobila ime po Džonu Maršalu, koji ih je posetio 1788. godine. Stanovnici su ostrva istorijski poznavali kao „džolet džen Anidž” (Božiji darovi).[10]

Američka vlada je 1965. godine formirala Kongres Mikronezije, plan za povećanu samoupravu pacifičkih ostrva. Uprava teritorije pacifičkim ostrva je pružila nezavisnost Maršalovim Ostrvima 1979. godine, čiji su ustav i predsednik (Amata Kabua) formalno priznale SAD. Potpuni suverenitet ili samouprava postignuti su Sporazumom o slobodnom udruživanju sa Sjedinjenim Državama. Maršalska ostrva su član Tihookeanske zajednice (SPC) od 1983. godine, a država članica Ujedinjenih nacija od 1991.[9] Politički gledano, Maršalska ostrva su parlamentarna republika sa izvršnim predsedništvom u slobodnom udruživanju sa Sjedinjenim Državama, pri čemu SAD pružaju odbranu, subvencije i pristup agencijama sa sedištem u SAD-u, poput Federalne komisije za komunikacije i Poštanske službe Sjedinjenih Država. Uz malo prirodnih resursa, bogatstvo ostrva zasniva se na uslužnoj ekonomiji, kao i delom na ribolovu i poljoprivredi; pomoć Sjedinjenih Država predstavlja veliki procenat bruto domaćeg proizvoda ostrva. Zemlja koristi američki dolar kao svoju valutu. U 2018. godini takođe su najavljeni planove za novu kriptovalutu koja će se koristiti kao zakonsko sredstvo plaćanja.[11][12]

Većina građana Republike Maršalskih ostrva, formirane 1982. godine, poreklom su iz tog regiona, mada postoji i mali broj doseljenika iz Sjedinjenih Država, Kine, Filipina i drugih pacifičkih ostrva. Dva službena jezika su maršalski (koji je jedan od okeanskih jezika) i engleski. Gotovo celokupno stanovništvo ostrva praktikuje neku religiju: tri četvrtine zemlje sledi bilo Ujedinjenu Hristovu crkvu, koja je kongregaciona na Maršalskim ostrvima (UCCCMI) ili Božju skupštinu.[13]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Godine 1526. ostrva je okupirala Španija, sve do 1885, kada ih je preuzela Nemačka. Na početku Prvog svetskog rata, kontrolu je preuzeo Japan, da bi na kraju, 1944. SAD okupirale teritoriju i stavile ih pod svoju vlast. Zvanično 1947, Maršalska ostrva postaju prekomorska teritorija SAD, da bi 1979. dobili samostalnost.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Položaj[uredi | uredi izvor]

Ostrva zauzimaju površinu od 181 km². Smeštena su u središnjem delu Tihog okeana. Najbliži susedi Maršalskih ostrva su Havaji i Fidži. Maršalska Ostrva sastoje se od 34 koralska atola i 867 sprudova u istočnoj Mikroneziji. Na većini dominira koralna nizija. Glavni grad države je Madžuro, u kojem, prema podacima iz 2004. godine, žive 25.000 stanovnika.[14]

Geologija i reljef[uredi | uredi izvor]

Flora i fauna[uredi | uredi izvor]

Klima[uredi | uredi izvor]

Na Maršalskim ostrvima vlada tropska, okeanska klima.[14]

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Crkva na Maršalskim Ostrvima

Prema popisu iz 2002. godine, na ostrvima je živelo 52.000 stanovnika, a prosečna gustina naseljenosti iznosi 303 stanovnika na km². Od etničkih grupa dominira mikronezijska, a glavni jezici u državi su engleski i maršalski (oba službena), a pored njih i japanski. Kada se govori o religiji, stanovnici su uglavnom hrišćani - protestanti.[14]

Administrativna podela[uredi | uredi izvor]

Politika[uredi | uredi izvor]

Po državnom uređenju Maršalska Osrva su parlamentarna demokratska država. Prema sporazumu, SAD su odgovorne za bezbednost ostrva. Na ostrvima Bikini i Enivetoku nalazi se nuklearni poligon vojske SAD.

Poligon za nuklearne probe na atolu Bikini[uredi | uredi izvor]

Posle Drugog svetskog rata, 1946. godine, ostrva i laguna Bikini atola, koji se nalazi u sastavu Maršalskih ostrva, bili mesto 23 nuklearne probe koje su Sjedinjene Američke Države izvršile do 1958. Zbog toga su stanovnici ovog atola prisilno preseljeni.[15]

Privreda[uredi | uredi izvor]

Od industrije najzastupljenije su poljoprivreda i turizam. Kokosov orah i banane predstavljaju glavne useve, a od ostalih resursa, država proizvodi i izvozi ribu i školjke. Radno sposobno stanovništvo broji 9500 ljudi, a nezaposlenost, prema podacima iz 1997. godine, obuhvata 12% ukupnog stanovništva. Podaci iz 2001. godine kažu da država izvozi robu u vrednosti od 7,3 mil. USD, i to mahom kokosov orah, ribu i školjke, a uvozi robu u vrednosti od 68,2 mil. USD. Glavni proizvodi koje uvozi jesu hrana, mašinska oprema i gorivo. Glavni ekonomski partneri Maršalskih Ostrva su SAD, Japan i Australija.

Novčana jedinica Maršalskih Ostrva je američki dolar. Bruto nacionalni dohodak, prema podacima iz 2001. godine iznosi 102 mil. USD, a prihod po glavi stanovnika 1960 USD. Inflacija je 2001. godine iznosila 2%.

Saobraćaj[uredi | uredi izvor]

Civilna luka Maršalskih Ostrva je Madžuro. U državi postoje 23 lokalna aerodroma i međunarodni aerodrom Madžuro.

Zdravstvo[uredi | uredi izvor]

Prosečni životni vek stanovništva iznosi 77 godine za muškarce, a 73 godina za žene. Broj rođenih (na 1000 stanovnika) iznosi 22, a broj umrlih (na 100 stanovnika) 4. Prirodni priraštaj iznosi 1,3%. Smrtnost novorođenčadi (na 1000 živorođenih) je 21,1.[2]

Obrazovanje[uredi | uredi izvor]

Procenat pismenosti je 2011. godine iznosio 98,3%, a pristup internetu ima svega 38,7% stanovništva.[2]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ The largest cities in Marshall Islands, ranked by population Arhivirano 2011-09-03 na sajtu Wayback Machine. population.mongabay.com. Retrieved May 25, 2012.
  2. ^ a b v „Marshall Islands”. The World Factbook (2024 izd.). Central Intelligence Agency. 
  3. ^ „Country Comparison :: Population”. The World Factbook (na jeziku: engleski). Central Intelligence Agency. Arhivirano iz originala 10. 1. 2020. g. 
  4. ^ „Republic of the Marshall Islands 2011 Census Report” (PDF). Prism.spc.int. Pristupljeno 22. 8. 2017. 
  5. ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 10. 04. 2014. 
  6. ^ „Population, total - Marshall Islands”. data.worldbank.org. 
  7. ^ „Marshall Islands Geography”. CIA World Factbook. Arhivirano iz originala 11. 07. 2010. g. Pristupljeno 12. 09. 2020. 
  8. ^ „Marshall Islands Population (2017) - Worldometers”. Worldometers.info. Pristupljeno 13. 1. 2020. 
  9. ^ a b v „Marshall Islands profile - Timeline”. Bbc.com. 31. 7. 2017. Pristupljeno 22. 8. 2017. 
  10. ^ „Republic of the Marshall Islands”. Pacific RISA. Pristupljeno 1. 11. 2015. 
  11. ^ Liao, Shannon (23. 5. 2018). „The Marshall Islands replaces the US dollar with its own cryptocurrency”. The Verge. Pristupljeno 16. 1. 2019. 
  12. ^ Chavez-Dreyfuss, Gertrude (28. 2. 2018). „Marshall Islands to issue own sovereign cryptocurrency”. Technology News. Reuters (na jeziku: engleski). Pristupljeno 16. 1. 2019. 
  13. ^ „Marshall Islands” (PDF). imr.ptc.ac.fj. Arhivirano iz originala (PDF) 15. 01. 2019. g. Pristupljeno 12. 09. 2020. 
  14. ^ a b v Denis Šehić, Atlas Amerike, Australije i Okeanije. Politika, 1. izd, Beograd, god. 2007. ISBN 978-86-86809-01-8.
  15. ^ Kiste, Robert C. (1974). The Bikinians : a study in forced migration (PDF). Menlo Park, Calif.: Cummings Pub. Co. ISBN 0846537524. Pristupljeno 2. 8. 2021. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Маршалска_Острва&oldid=27551679”