Miodrag P. Tomić

Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Miodrag Tomić.

Miodrag Tomić
Pilot Miodrag Tomić
Lični podaci
Puno ime	Miodrag P. Tomić
Datum rođenja	(1888-05-17)17. maj 1888.
Mesto rođenja	Stragari, Kraljevina Srbija
Datum smrti	20. februar 1962.(1962-02-20) (73 god.)
Mesto smrti	Čikago, SAD

Miodrag P. Tomić (Stragari, 17. maj 1888 — Čikago, 20. februar 1962) bio je srpski i jugoslovenski vojni pilot koji je u Balkanskim ratovima i Velikom ratu imao neprekidne borbene letove na više frontova od 1913. do 1918. godine. Pripadao je prvoj klasi od šest pilota školovanih u Francuskoj 1912. godine. Prvi je pilot koji je izveo borbeni let u Velikom ratu na Srpskom frontu na početku Cerske bitke avgusta 1914. godine. Tokom iste bitke postao je prvi vojni pilot koji je imao vazdušni duel sa protivničkim avionom u Velikom ratu. Za vreme Trojne invazije na Srbiju krajem 1915. godine učestvovao je u prvoj sanitetskoj vazdušnoj evakuaciji ranjenika i bolesnika u istoriji svetske avijacije. Na Francuskom frontu 1916. godine postao je prvi srpski pilot-lovac koji je oborio neprijateljski avion. Na Solunskom frontu oborio je još dva neprijateljska aviona. Nosilac je brojnih domaćih i stranih odlikovanja, među kojima je i francuska Legija časti. Bio je prvi upravnik novootvorenog vojno-civilnog i međunarodnog aerodroma „Beograd“ koji je važio do Drugog svetskog rata za jedno od većih vazduhoplovnih pristaništa u Evropi. U periodu od 1927. do 1935. godine bio je komandant Šestog puka elitne letačke jedinice, zatim u komandama vazduhoplovnih brigada a od 1939. godine i kraljev ađutant. Nakon nemačke i italijanske invazije i okupacije otadžbine aprila 1941. godine odveden je u zarobljeništvo u logor Osnabrik gde je i dočekao kraj rata i slobodu 1945. godine. Po završetku rata nije se vraćao u zemlju. Od 1945. do 1950. godine bio je šef civilnog osoblja francuske Prve vazduhoplovne divizije u Parizu, a potom se preselio u SAD gde je preminuo i sahranjen 1962. godine u Čikagu. Svoju ljubav za letenje preneo je i na suprugu, Danicu „Dženi“ Tomić (devojačko Bačić), koja je postala prva žena sa diplomom turističkog (sportskog) pilota u Jugoslaviji i na Balkanu 1933. godine.

Biografija

Rođen 17. maja 1888. godine u Stragarima, varošici na padinama planine Rudnik, u okolini Kragujevca, Topole i Gornjeg Milanovca. Osnovnu školu i nižu gimnaziju je završio u Kragujevcu, a 1905. godine stupio je u podoficirsku školu koju završava sa odličnim uspehom.

Posle završene podoficirske škole raspoređen je u pešadiju, a zahvaljujući svom radu, zalaganju u službi, stasu i sportskim aktivnostima prekomandovan je u Kraljevu gardu. Nakon konkursa na koji se prijavio 171 kandidat, izabrana su trojica oficira i trojica podoficira, koja su krajem maja 1912. godine počela sa usavršavanjem u vazduhoplovnim školama Luja Bleria i Morisa Farmana, na aerodromu Etamp, kod Pariza, u Francuskoj. Pored podnarednika Tomića za Pariz su još otputovali: pešadijski poručnik Miloš Ilić, inžinjerijski kapetan Jovan Jugović, artiljerijski poručnik Živojin Stanković, konjički narednik Mihajlo Petrović i artiljerijski podnarednik Vojislav Novičić. Pošto nisu znali jezik domaćina, odmah se prešlo na praktičnu obuku. S početka su avione blerio i „farman” vozili pistom kao automobile, potom su počeli da lete s instruktorom u avionu s duplim komandama, na kraju samostalno. Tomić se obučavao u pilotskoj školi „Blerio“, u Etampu, koja je bila znatno teža od škole „Farman“, jer su pitomci svoja letačka znanja i iskustva sticali na avionima jednosedima, pa je proces obuke bio znatno sporiji. Tomić je sve elemente obuke savladao uspešno i već avgusta 1912. godine položio ispit, a 1. oktobra 1912. dobio je diplomu pilota.

Razglednica iz 1913. godine. Poručnik Miloš Ilić, poručnik Živojin Stanković i narednik Miodrag Tomić ispred aviona Blerio 11 u toku Balkanskih ratova. (Video:Blerio XI u letu)

Oktobra 1912. godine počeo je Prvi balkanski rat, Crna Gora, Bugarska, Grčka i Srbija su se udružile protiv Osmanskog carstva. U ovom ratu, Vazduhoplovna komanda Srpske vojske je imala prvo borbeno iskustvo. Februara 1913. godine Vrhovna komanda Srpske vojske donela je odluku da se osnuje ekspedicioni Primorski aeroplanski odred sa zadatkom da pomogne crnogorske kopnene snage protiv osmanske vojske koje su se utvrdile u Skadru nedaleko od jadranske obale. Novoosnovana vazduhoplovna jedinica, Primorski aeroplanski odred, prva srpska borbena vazduhoplovna jedinica, sa 4 aeroplana (Blerio XI jednosed, Blerio XI dvosed, Deperdisen i Farman 20) i 5 pilota, bila je pod komandom majora Koste Miletića. Sredinom marta 1913. godine, ova borbena jedinica je smeštena nedaleko od linije fronta na improvizovanom letelištu u selu Barbaluši. Prvi izviđački letovi su izvedeni 20. marta 1913, od strane poručnika Živojina Stankovića i narednika Mihajila Petrović. Tokom ovog prvog borbeno-izviđačkog leta u avionu Farman HF 20 poginuo je narednik-pilot Petrović, čime je postao prva žrtva u istoriji srpskog vojnog vazduhoplovstva, a druga u svetu. Sledećeg dana, poručnik Živojin Stanković i narednik Miodrag Tomić uspešno su izveli izviđačke letove iznad neprijateljskih linija, a tokom narednih dana, piloti Miloš Ilić, Stanković i Tomić bacaju na neprijateljske položaje male bombe i nastavljaju sa izviđačkim letovima. Zanimljivu činjenicu predstavlja to da će se pilot Tomić i Esad paša, bivši turski komandant na frontu kod Skadra, sresti u potpuno drugačijim okolnostima dve godine kasnije, tokom Prvog svetskog rata, kada je pilotu Tomiću bila potrebna pomoć u gorivu za svoj avion. Danas, jedna ulica u Beogradu nosi naziv po Esad paši. Da apsurd bude veći ni jedna ulica ne nosi naziv po pilotu Tomiću.

Nakon Bugarskog napada na Bregalnicu u Srbiji započeo je Drugi balkanski rat. Prvi izviđački let izveo je Miodrag Tomić, a posle Tomića i Stanković se priključuje, da bi tokom mesec i po dana, koliko je trajao rat sa Bugarima, piloti izveli 21 izviđački zadatak od čega je Tomić izvršio 14 leta. Tokom jednog leta iznad Krive Palanke, Tomić je primetio bugarski aeroplan u vazduhu, pošto nijedan od njih nije imao oružje kod sebe, pozdravili su jedan drugoga sa mahanjem ruke.

Na dan mobilizacije u leto 1914, Aeroplanska eskadra je raspolagala sa 9 aeroplana od čega su 7 bili u letnom stanju. Aeroplanaska eskadra je sa letelišta na Trupalskom polju kod Niša prebačena vozom u Valjevo, gde je nedaleko od tog grada na Dabića polju 10. avgusta, izabran teren za ratni aerodrom. Na Dabića polju, Eskadra je raspolagala sa 3 aviona tipa Blerio. Sa ovog letelišta 13. avgusta, kapetan Živojin Stanković u dvosedu Blerio i potporučnik Miodrag Tomić u Blerio jednosedu, izveli su prve borbeno-izviđačke letove u Velikom ratu. Piloti su uspešno izvršili poverene zadatke. Kapetan Stanković u tandemu sa potporučnikom Vojislavom Novičićem pronalaze da neprijatelj podiže pontonski most na reci Drini, dok je pilot Tomić izvidio da neprijatelj podiže pontonski most na reci Savi. Ovo su bili veoma dragoceni izveštaji za Štab armije jer trupe sa zemlje nisu mogle da primete ove radove neprijateljske inžinjerije.

Tomić je poleteo na svom Bleriu jednosedu sa letelišta u selu Jevremovac 27. avgusta u pet časova po podne. Iznad Mišara susreo se sa jednim neprijateljskim avionom i bili su sasvim blizu jedan drugome kada je izviđač-strelac otvorio vatru iz pištolja. Kako Tomić nije bio naoružan, morao je da se spasava naglim poniranjem. Ovo je bila - najverovatnije - prva razmena vatre između dva aviona u istoriji.

Eskadra je iz praktičnih razloga podeljena na dva odeljenja. Potporučnik Tomić je dobio komandu nad odeljenjem koje je pridodato Šumadijskoj diviziji I poziva sa sedištem na letelištu u selu Cerovac nedaleko od Šapca. Od početka septembra do sredine novembra Tomić je za račun ove pešadijske divizije izveo u svom Bleriu jednosedu brojne izviđačke letove, a dragocene izveštaje o pokretima neprijatelja je predavao lično komandantu divizije. Tokom jednog izviđačkog leta iznad neprijateljskih položaja 25. oktobra Tomić je opazio prvi put oko svog aeroplana eksploziju šrapnela koja je dolazila od neprijateljske artiljerije. Aeroplansko odeljenje pri Šumadijskoj diviziji vraćeno je sastav Vazduhoplovne komande 18. novembra. Poslednji izviđački zadatak u 1914. godini izvršio je 12. decembra nakon čega se razboleo od tifusa i primljen u vojnu bolnicu. Nakon pobede u Kolubarskoj bici na Srpskom frontu je tokom 1915. godine zavladalo zatišje. Međutim, u to doba neprijatelj, K.u.K. Luftfahrtruppen, uspostavio je veliku nadmoć u vazduhu.

Pilot Miodrag Tomić i izviđač-strelac Milutin Mihailović u „oluji“ (Blerio 11-2). Prvi naoružan avion sa zarobljenim mitraljezom Švercloze M.08. na Srpskom frontu, maja 1915.

Nakon izlečenja i oporavka Tomić se vratio u službu 2. marta 1915. godine. Odeljenje je tada bilo smešteno u Požarevcu odakle vrši izviđačke letove preko Dunava. Sredinom marta 1915. godine iz Francuske stigla je kompletna aeroplanska eskadrila MFS.99 kako bi pomogla slabašnu Srpsku aeroplansku eskadru. Francuska eskadrila držala je front od Smedereva do Loznice, a Srpska eskadra od Smedereva do Golubca. Francuska eskadrila je imala u svom sastavu 10 novih aviona „Farman 11“ dvoseda koji su bili naoružani mitraljezima. Tada su Srbi došli na ideju da na jednom svom aeroplanu u Eskadri ugrade mitraljez. Na jednom aeroplanu „Blerio- dvosed“ postavljen je zarobljen mitraljez tipa Švarcloze M.08. Prvi naoružan srpski avion dobio je naziv „OLUJ“. U leto 1915, iskusni francuski avijatičari su ostvarili dve vazdušne pobede na Srpskom frontu.

Nakon Trojne invazije i okupacije Srbije dolazi do povlačenja Srpske vojske preko zavejanih planina Crne Gore i Albanije prema ostrvu Krf, u Jonskom moru, u zimu 1915/16. godine. U toku povlačenja srpske vojske leteo je samo pilot Miodrag Tomić. Održavao je vezu između štabova armija i Vrhovne komande, prevozio visoke oficire, poštu i novac. Srpska aeroplanska eskadra, kao i ljudstvo francuske eskadrile, zajedno su se povlačili sa srpskom vojskom. U junu 1916, posle oporavka, oko 150.000 pripadnika Srpske vojske se priključilo savezničkim francuskim i britanskim trupama na Solunskom frontu. Od sredine 1916. do 1918. godine na srpskom delu novo uspostavljenog fronta je operisalo 5 eskadrila (N521, N522, N523, N524 i N525) sastavljenih od francuskog i srpskog osoblja. Tokom 1916. godine Tomić je proveo nekoliko meseci u Francuskoj gde je leteo na Zapadnom frontu. Tokom jedne vazdušne borbe iznad reke Some postigao je pobedu čime je postao prvi srpski vojni pilot koji je oborio protivniči avion. Krajem 1916. godine Tomić se vratio na Solunski front gde se priključuje eskadrili N523. U ovoj eskadrili učestvovaće kao pilot-lovac u brojnim vazdušnim borbama tokom kojih je podelio dve pobede. Nemačka formacija od 14 aviona je 17. aprila 1917. godine krenula da bombarduje pozadinu saveznika, pa je eskadrila N 523 poletela da ih presretne. Tomić je poleteo na svom Njeporu 21 C1, a sa neprijateljem su se sreli iznad sela Kapinjani i Savrljana. Ustremio se na tri nemačka dvoseda, čiji su se mitraljesci uzajamno branili, pa je njegov avion upao u unakrsnu vatru. Pretrpeo je znatna oštećenja, a jedan metak je prekinuo crevo za dovod goriva nakon čega je motor stao. Nije mu ostalo ništa drugo nego da pronađe teren za prinudno sletanje, što je i uradio kod sela Kapinjani. Tomić je ostao nepovređen.

Komandant novootvorenog aerodroma „Beograd“ i elitnog 6. lovačkog puka na naslovnoj strani „Ilustrovanog lista“ br. 21 od 27. maja 1928. godine, veoma popularnog u to doba, povodom 15-godišnjice službe u vojnom vazduhoplovstvu.

Na 3. međunarodnu vazduholovnu izložbu u Pragu, održanu 31. maja i 9. juna 1924. godine, Komanda vazduhoplovstva je odlučila da pošalje svoje predstavnike sa dva najnovija vojna aeroplana. Svečano ispraćene od Komande na čelu sa đeneralom Radisavom Stanojlevićem krenuli su 29. maja 1924. godine u 6 časova izjutra sa novosadskog aerodroma dva vojna aeroplana. Na „R“ Bregeu 19 su leteli pilot – lovac kapetan I klase Miodrag Tomić i pratilac kapetan I klase Filipović a na Potezu 25 su leteli pilot lovac kapetan I klase Navratil i mehaničar. Let preko Mađarske je trajao dva sata i protekao je bez ikakvih nezgoda. U Bratislavi, na kraju prve etape leta, avione je dočekala velika masa sveta. Novi savremen međunarodni aerodrom „Beograd“ sa svom potrebnom infrastrukturom svečano je otvoren 25. marta 1927. godine, ispod Bežanijske kose, na samo 5 km od centra grada. Aerodrom je bio vazduhoplovna luka mešovitog, vojno-civilnog tipa, sa zajedničkim letelištem. Prvi upravnik novog aerodroma bio je major Miodrag Tomić, komandant novoformiranog Šestog lovačkog puka, stacioniranog na samom aerodromu, dok je Matija Hođera, šef saobraćaja kompanije „Aeroput“, nezvanično smatran civilnim upravnikom aerodroma. Pored jedinice vojnog vazduhoplovstva, Lovačke pilotske škole, Vazduhoplovne opitne grupe, transportne eskadrile i drugih pomoćnih jedinica prostor i objekte aerodromskog kompleksa koristile su Društvo za vazdušni saobraćaj „Aeroput“ i Aero-kluba „Naša krila“. Sve do 1941. godine, Aerodrom „Beograd“ bio je jedno od većih vazduhoplovnih pristaništa u Evropi. Od vazduhoplovne grupe 1. lovačkog puka, prebazirane iz Novog Sada, koja se sastojala od dve eskadrile lovačkih aviona tipa Devoatin D1C1 formiran je Šesti vazduhoplovni puk, uz koji je obrazovana i pilotska škola, namenjena za obuku pilota-lovaca, oficira i podoficira. Prvi komandant novoformiranog puka je bio major Miodrag Tomić. Kasnije će upravo ovaj puk, u vreme Aprilskog rata 1941. godine, braneći prestonicu pružiti snažan otpor nemačkom Luftvafeu. Tomić je sa grupom jugoslovenskih vojnih pilota učestvovao na prvoj utakmici Male Antante i Poljske, 27-28. avgusta 1927. godine. Za 15-godišnjicu službe u vojnom vazduhoplovstvu majoru Tomiću je tokom svečane vojne ceremonije uručena Karađorđeva zvezda sa mačevima od strane komandanta Vazduhoplovstva đenerala Radisava Stanojlovića 20. maja 1928. godine. Potpukovnik Tomić je kao komandant 6. lovačkog puka bio domaćin brojnim stranim vojnim i civilnim delegacijama. Tako je zajedno sa potpredsednikom Aerokluba Jugoslavije Tadijom Sondermajerom, 28. i 29. juna 1930. godine primio delagaciju čehoslovačkog Aerokluba, koja je u to vreme gostovala na velikom Sokolskom sletu u Beogradu. A, 28. septembra 1931. godine u svojoj jedinici, na aerodromu „Beograd“, ugostio visoku američku vojnu delagaciju, koju je predvodio načelnik Đeneralštaba Daglas Makartur.

Literatura

• Priređivači: Aleksandar M. Ognjević, Ognjen M. Petrović i Nenad M. Miklušev (2015). Spomenica Srpskog vojnog vazduhoplovstva – Miodrag Tomić. Leadensky Books. ISBN 978-86-917625-1-3. Arhivirano iz originala 12. 01. 2016. g. Pristupljeno 30. 08. 2016. 
• Grujić, Zlatomir (2018). Srpsko vazduhoplovstvo u balkanskim ratovima 1912-1913. Beograd: Udruženje penzionisanih vojnih letača i padobranaca Srbije. str. 140. ISBN 978-86-903799-8-9. 
• Ciglić, Boris (2009). Krila Srbije: Vazduhoplovna komanda i avijatika srpske vojske 1912–1920. Beograd: Infinitas d.o.o. str. 544. ISBN 978-86-6045-005-2. 
• Janjić, Čedomir; Petrović, Ognjen; Đokić, Nebojša; Isaković, Biserka i Oštrić, Šime. (1993). Srpska avijatika 1912 - 1918. Beograd: Muzej jugoslovenskog vazduhoplovstva. str. 260. ISBN 978-86-9014-031-2. CS1 održavanje: Višestruka imena: spisak autora (veza)
• Buttar, Prit (2014). Collision of Empires: The War on the Eastern Front in 1914. Osprey Publishing. str. 298. ISBN 978-1-78200-648-0. 
• Mikić, Sava J. (1933). Istorija jugoslovenskog vazduhoplovstva. Beograd: Štamparija Drag. Gregorić.
• Dimitrijević, Bojan; Miladinović P.; Micevski M. (2012). Kraljevsko vazduhoplovstvo - Vojno vazduhoplovstvo Kraljevine SHS/Jugoslavije 1918-1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-169-8. 
• Vojna enciklopedija - Drugo izdanje, (1978),
• Dragan Aleksić, Nebojša Đokić, Francuski vazduhoplovi u naoružanju vojske i mornarice Kraljevine Jugoslavije, Beograd, Institut za noviju istoriju Srbije

Spoljašnje veze

• Zlatomir Grujić: Srpsko vazduhoplovstvo u Balkanskim ratovima (Radio Snaga Naroda - Zvanični jutjub kanal)
• Biografija prvog srpskog borbenog pilota je kao iz holivudskog filma, Blic, T. Č., 2. avgust 2016.
• Maketa Njeporta 24 poručnika Miodraga Tomića iz Eskadrile br. 523 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. septembar 2015)
• Miodrag P. Tomić
• H. Farman
• L. Blerio
• Prvi vojni srpski avioni