Mitropolit crnogorsko-brdski Nikanor
| Nikanor Ivanović Njeguš | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1825. |
| Mesto rođenja | Drniš, Kraljevina Dalmacija, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 9. april 1894. (68/69 god.) |
| Mesto smrti | Gorica, Austrougarska |
| Prethodnik | Petar II Petrović Njegoš |
| Naslednik | Ilarion II Roganović |
Nikanor Ivanović Njeguš (Drniš, 1825 — Gorica, 9. april 1894) bio je mitropolit crnogorsko-brdski od 1858. do 1860. godine. Bio je prvi vladika nakon razdvajanja svetovne i crkvene vlasti u Knjaževini Crnoj Gori.[1][2][3]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Na krštenju je dobio ime Nikola. Nakon sticanja osnovnog bogoslovskog obrazovanja u Šibeniku i Zadru, primio je krajem 1851. godine monaški postrig u manastiru Savini, dobivši ime Nikanor, a potom je početkom 1852. godine rukopoložen za jerođakona i jeromonaha od strane tadašnjeg dalmatinskog episkopa Jeroteja Mutibarića. Međutim, nije se dugo zadržao na službi u manastiru Savini, već je tokom iste 1852. godine bez dozvole savinskog igumana otputovao u Crnu Goru.[4]
Nakon smrti vladike Petra II Petrovića Njegoša (1851) u Crnoj Gori je došlo do razdvajanja crkvene i svetovne vlasti. Tada se pred novog vladara, knjaza Danila Petrovića-Njegoša (1852-1860) postavilo pitanje o pronalaženju odgovarajuće ličnosti koja bi primila dužnost novog crkvenog poglavara u zemlji. Ovo pitanje se pokazalo kao veoma složeno, usljed tadašnjih unutrašnjih previranja u Crnoj Gori. Položaj mladog vladara je u prvo vrijeme bio veoma nesiguran, usljed suparništva u samom domu Petrovića-Njegoša, tako da knjaz Danilo nije žurio sa rješavanjem vladičanskog pitanja, ne želeći da u ličnosti novog vladike dobije još jednog suparnika ili eventualnog protivnika. Pošto je vladičanski položaj tradicionalno uživao veliki ugled u narodu, mladi knjaz nije htio da na vladičanski tron dovede nekog od svojih srodnika, niti ličnost iz nekog drugog glavarskog roda, pošto bi taj rod po osnovu dovođenja svog člana na uticajni vladičanski položaj automatski stekao i ugled "vladičanske" kuće. Stoga je mladi knjaz u svoje okruženje počeo da dovodi i ličnosti koje su rodom bile izvan Crne Gore, a među njima se našao i arhimandrit Nikanor Ivanović, pravoslavni Srbin iz Drniša u austrijskoj Dalmaciji, koji je stekao znatno knjaževo povjerenje.[5]
Pored pitanja o izboru ličnosti, pred knjaza Danila se postavilo i pitanje o arhijerejskoj hirotoniji budućeg vladike, koja je morala biti obavljena na strani, pošto je u Crnoj Gori u to vrijeme još uvijek postojala samo jedna eparhija. Tim povodom, pred knjazom su bila dva moguća rješenja: slanje naznačenog kandidata u Rusiju, po skorašnjem primjeru vladike Petra II Petrovića Njegoša (1833) ili slanje naznačenog kandidata u Sremske Karlovce, po ranijem primjeru vladike Petra I Petrovića Njegoša (1784). Već krajem 1852. i početkom 1853. godine, ovo pitanje je razmatrano u sklopu službene prepiske između tadašnjeg srpskog patrijarha Josifa Rajačića i austrijskih vlasti. Polazeći od kanonskog prava i ranije prakse, patrijarh Rajačić je izrazio spremnost da hirotoniše kandidata koji bi iz Crne Gore bio upućen u Sremske Karlovce. Nastojeći da ovo pitanje vrati u kanonske okvire iz vremena vladike Petra I (1784), patrijarh Rajačić je u isto vrijeme imao nepovoljno mišljenje o pretenzijama Ruskog sinoda, koje su svojevremeno dovele do hirotonije Petra II u Rusiji (1833).[6][7][8][9]
Sva ova pitanja bila su presječena izbijanjem Krimskog rata (1853-1856). Tek nakon zaključenja Pariskog mira (1856) i učvršćivanja vlasti knjaza Danila, crnogorski vladar je konačno odlučio da pristupi rješavanju vladičanskog pitanja. Stoga je tokom 1857. godine donio konačnu odluku da prilikom odabira pogodne ličnosti izbjegne sve svoje srodnike i sve pripadnike drugih glavarskih rodova, opredelivši se za osobu koja nije bila rodom iz Crne Gore, te stoga nije imala uporište u zemlji, već je u potpunosti zavisila od knjaza. Izbor je pao upravo na knjaževog provjerenog saradnika, arhimandrita Nikanora Ivanovića, pravoslavnog Srbina iz Drniša u austrijskoj Dalmaciji. Prema porodičnom predanju, rod arhimandrita Nikanora je starinom poticao od plemena Njeguša, te je novoimenovani vladika po tom osnovu predstavljen glavarima i narodu kao dalji knjažev srodnik.[10]
Kao osoba od knjaževog povjerenja, Nikanor Ivanović je postao arhimandrit još 1853. godine, kada je knjaz Danilo zamolio novog dalmatinskog episkopa Stefana Kneževića da Nikanora Ivanovića proizvede za arhimandrita, što je ovaj i učinio. U to vrijeme, postojao je još jedan kandidat za novog cetinjskog vladiku, a to je bio ostroški arhimandrit Nikodim Rajičević, koji jeumro početkom 1858. godine. Tek nakon toga, za novog vladiku je konačno određen arhimandrit Nikanor Ivanović.[11]
Iako se odlučio za kandidata koji je u Crnoj Gori bio stranac, a uz to i austrijski podanik, knjaz Danilo nije želio da se zamjera ruskoj vladi, koja je insistirala na hirotoniji novog vladike pod okriljem Ruskog sinoda, te je arhimandrit Nikanor stoga upućen u Rusiju, gdje je 1858. godine primio arhijerejsku hirotoniju. Time je okončano razdoblje sedmogodišnje upražnjenosti cetinjskog vladičanskog trona. Iako je postao novi crnogorsko-brdski mitropolit, Nikanor Ivanović nije uspio da razvije značajniju djelatnost pošto je njegov položaj u potpunosti zavisio od knjaza Danila. To se u punoj mjeri pokazalo u vrijeme knjaževe pogibije (1860), nakon koje je vladika Nikanor izgubio svoje jedino uporište u Crnoj Gori. Novi knjaz Nikola Petroić Njegoš ga je 1860. godine razrešio dužnosti i proterao iz Crne Gore, nakon čega je Nikanor Ivanović emigrirao u Rusiju, a kasnije se vratio u Austrougarsku. Umro je 1894. godine u Gorici, a sahranjen je u Trstu, kod crkve Svetog Spiridona.
Na vladičanskom prestpolju nasljedio ga je vladika Ilarion II Roganović.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Popović 1960, str. 61-96.
- ^ Vuković 1996, str. 355.
- ^ Srpski biografski rečnik, tom 4, Matica srpska, Novi Sad, 2009. godine, Pristupljeno 15. 4. 2013.
- ^ Popović 1960, str. 66-70.
- ^ Slijepčević 1966, str. 303.
- ^ Ruvarac 1907, str. 243-245.
- ^ Radojević 1985, str. 107-109.
- ^ Durković-Jakšić 1991, str. 42.
- ^ Ivanović 2006, str. 77.
- ^ Rašković 2006, str. 351-365.
- ^ Popović 1960, str. 65, 72-73.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro.
- Jovanović, Radoman (1981). „Crna Gora 1851-1878”. Istorija srpskog naroda. knj. 5, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 423—446.
- Durković-Jakšić, Ljubomir (1991). Mitropolija crnogorska nikada nije bila autokefalna. Beograd-Cetinje: Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve, Mitropolija crnogorsko-primorska.
- Ivanović, Filip (2006). Problematika autokefalije Mitropolije crnogorsko-primorske. Podgorica-Cetinje: Unireks, Svetigora.
- Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2013). Istorija Srba u Crnoj Gori 1496-1918. Novi Sad: Prometej.
- Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2017). Srbi u Crnoj Gori 1496-1918. Nikšić: Institut za srpsku kulturu.
- Markuš, Jovan (2006). „Katalog-diptih episkopa i mitropolita zetskih, crnogorskih i primorskih od 1219. do 2006.”. Pravoslavlje u Crnoj Gori. Cetinje: Svetigora. str. 39—86.
- Popović, Petar I. (1960). „Nikanor Ivanović Njeguš”. Godišnjak Filozofskog fakulteta u Novom Sadu. 4 (1959): 61—96.
- Radojević, Danilo (1985). „Oko atentata na knjaza Danila”. Stvaranje: Časopis za književnost i kulturu. 40 (1): 101—112.
- Rašković, Dušan (2006). „Drniški Njeguši”. Društveno-politička misao Njegoša. Beograd: SANU. str. 351—365.
- Ruvarac, Dimitrije (1907). „Patrijarh Josif Rajačić i crnogorska mitropolija”. Srpski Sion. 17: 243—245.
- Slijepčević, Đoko M. (1966). Istorija Srpske pravoslavne crkve. 2. Minhen: Iskra.
- Stamatović, Aleksandar D. (1999). Kratka istorija Mitropolije crnogorsko-primorske (1219-1999). Cetinje: Svetigora.
- Stamatović, Aleksandar D. (2014). Istorija Mitropolije crnogorsko-primorske do 1918. godine (PDF). Cetinje: Svetigora. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 06. 2019. g. Pristupljeno 17. 08. 2019.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Publicista Jovan Markuš govori o Mitropolitu Nikanoru Ivanoviću-Njegušu, Radio Svetigora, 2008.
