Pavle Radenović
| Pavle Radenović | |
|---|---|
 Kneževina Pavla Radenovića u ranom 15. veku | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Pavle Radenović |
| Datum smrti | 1415. |
| Mesto smrti | Kraljevina Bosna |
| Porodica | |
| Potomstvo | Petar I Pavlović, Radoslav Pavlović |
| Roditelji | Raden Jablanić |
| Dinastija | Pavlovići |
| knez | |
| Prethodnik | Raden Jablanić |
| Naslednik | Petar I Pavlović |
Pavle Radenović (? — 1415) bio je knez iz redova Pavlovića koji je bio jedan od najmoćnijih velikaša u Kraljevini Bosni na prelazu iz XIV u XV vek. Bio je sin Radena Jablanića[1] koji je imao posede u istočnoj Bosni oko Krivaje i Prače. Kao jedan od proverenih ljudi u kraljevstvu, zajedno sa Vlatkom Vukovićem (?—1392) 1391. godine zauzima Konavle, koje su do tada držali Sankovići. Posle smrti Tvrtka I (ban 1353—1377, kralj 1377—1391) aktivno je učestvovao u smenjivanju i postavljanju kraljeva Bosne i za njegove vlasti su Pavlovići postali najmoćnija velikaška porodica uz Kosače i Hrvatiniće. Ubijen je u zaveri kralja Ostoje (prva vlada 1398—1404, druga vlada 1409—1418), vojvode Sandalja (1392—1435) i Zlatonosovića tokom lova na Parenoj poljani kraj Bobovca, posle čega ga je nasledio nastariji sin Petar I (1415—1420).
Porodica[uredi | uredi izvor]
Pavle Radenović je bio sin vlastelina Radena Jablanića i osnivač velikaške porodice Pavlovića. Imao je dva sina koji su ga nasledili posle njegove smrti:
- Petar I Pavlović, vojvoda, poginuo 1420. godine u borbi sa Sandaljevim Osmanlijama
- Radoslav Pavlović (1420—1441), knez i vojvoda, umro 1441. godine, nasledio ga je sin Ivaniš (1441—1450)
Politički angažman[uredi | uredi izvor]
Preuzimanjem dela Konavla 1391. godine knez Pavle je postao sused Dubrovačke republike[2] prema kojoj je držao nekoliko carina. Njenim trgovcima je 1397. godine izdao povelju o slobodnoj trgovini i zaštiti u njegovim zemljama, za šta je nagrađen titulom građanina Dubrovnika.[3] U spoljnoj politici je, kao i ostali velikaši kraljevine Bosne, podržavao Vladislava Napuljskog u sukobu sa Žigmundom Luksemburškim (1387—1437) oko titule kralja Mađarske, koja se u to doba vodila.
U unutrašnjoj politici je aktivno učestvovao u jačanju položaja plemstva u kraljevini, a potom i u nekoj vrsti de facto velikaškog namesništva kraljice Jelene (Grube) (1395—1398) koje su kao njeni savetnici pored njega, između ostalih, činili i Hrvoje Vukčić (?-1416) i Sandalj Hranić. Učestvovao je u izboru Ostoje za kralja 1398. godine, da bi ga sa ostalim velikašima zbacio sa vlasti 1404. godine postavivši Tvrtka II (prva vlada 1404—1409, druga vlada 1420—1443) za novog kralja. Posle poraza Vladislava Napuljskog 1408. godine, sa ostalim velikašima je zbacio Tvrtka II koji je podržavao Vladislava i vratio na presto Žigmundovog pretendenta Ostoju.
Ubistvo na Parenoj poljani[uredi | uredi izvor]
Tokom avgusta 1415. godine na Kraljevoj Sutjesci kod Bobovca održavao se sabor kralja i vlastele kraljevine Bosne. Prilikom posebno organizovanog lova na Parenoj poljani, Zlatonosovići su na znak koji je mačem dao sam Sandalj Hranić napali Pavla i teško ga ranili, a njegovog sina Petra i poslanika Braila Težalovića su zarobili. Zaveru su organizovali sam kralj Ostoja i vojvoda Sandalj zbog političkih sukoba sa Pavlom, optuživši ga za izdaju kraljevstva. Prema prvobitnom planu, Pavlov sin Petar je trebalo da bude oslepljen, a posedi Pavlovića podeljeni između Sandalja i Zlatonosovića, koji su se nadali Olovu, koje se nalazilo uz njihove posede, ali se od tog plana odustalo i Petru su ostavljeni očevi posedi. Celom činu je prisustvovao i poslanik Dubrovačke republike Nikola Gučetić i Vlatko Tumurlić. Sam Pavle je ubrzo umro od posledica rana koje je zadobio, ali je zato Petar pušten da se vrati na porodični posed i nastavi upravljanje njime. Kao svedok ovog napada Petar je za smrt svoga oca direktno okrivio Sandalja, što je celokupni jugoistočni deo današnje Bosne i Hercegovine gurnulo u rat između Pavlovića sa jedne i Sandalja odnosno Kosača sa druge strane. Najveća posledica ovog žestokog sukoba za koji je delovalo da se može okončati samo potpunim uništenjem jednih ili drugih bilo je direktno uključivanje Osmanlija u njega, prvo na strani Pavlovića, a potom i na Sandaljevoj strani, iako su oni de facto radili isključivo za sebe i postepeno osvajali delove kraljevine Bosne. Sam sukob se vremenom smirio, tako da su obe porodice praktično nestale sa osmanlijskim osvajanjem Bosne i Hercegovine.
Njegov posed[uredi | uredi izvor]
Pored porodične baštine u istočnoj Bosni oko Prače, između Krivaje, Drine i Lima, on je 1391. godine preuzeo deo Konavla, dok su ostatak preuzeli Vlatko Vuković i Kosače sa kojima je na Ledenicama imao zajedničku carinu ka Dubrovačkoj republici.
Značajniji gradovi u severnom delu njegovih zemalja bili su:
- Vrhbosna — danas Sarajevo
- Hodiđed
- Pale — Gradina na izvoru Paljanske Miljacke
- Borač
- Višegrad
- Dobrun
- Goražde
- Prača
- Olovo
dok su u južnom delu najznačajniji bili:
sa župama: Vrm, Trebinje, Rudine i Fatnica.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Marko Vego (1957). Naselja bosanske srednjevjekovne države. Sarajevo: Svjetlost. Pristupljeno 19. 5. 2015.
- ^ Fine 1994, str. 471
- ^ Klaić 1882, str. 210
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Fine, John Van Antwerp (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-08260-5.
