Terorizam u izraelsko-arapskom konfliktu

Terorizam se u izraelsko-arapskom konfliktu počeo koristiti kao nekonvencionalni oblik borbe krajem 60-ih godina 20. veka, mada su se neki incidenti događali i ranije.

Krajem šezdesetih godina prekogranični upadi na izraelsku teritoriju evoluirali su u smišljenu strategiju borbe protiv Izraela terorističkim sredstvima. Postupno je terorizam, kao oblik političke borbe, prihvatila većina oružanih organizacija u regionu, od Muslimanskog bratstva u Egiptu do Hezbolaha u Libanu.

Istorija

Šezdesetih godina je bliskoistočni konflikt izašao izvan okvira regiona. Nakon što je arapska nemoć na bojnom polju dokazana u tri rata sa ponižavajućim ishodom za arapske zemlje, Palestinci su posegli za drugim metodama borbe. Desetine mladih Arapa čiji su roditelji izbegli iz nekadašnjeg britanskog mandata Palestine, a koji su rođeni i odrasli u izbegličkim logorima jer im je bila zabranjena repatrijacija od strane arapskih režima gde su se nalazili, bili su sedamdesetih godina spremni da umru za palestinsku stvar u spektakularnim terorističkim podvizima. Sedamdesetih godina su svetske agencije gotovo sedmičnim ritmom izveštavale o nekoj terorističkoj akciji, ponekad izvedenoj hiljadama kilometara daleko od Bliskog istoka, iza koje su stajali Palestinci.

Ubrzo nakon kraja Prvog izraelsko-arapskog rata 1949. godine počinju upadi palestinskih fedajina na izraelsku teritoriju gde su meta često bili izraelski civili, za šta se Izrael revanširao oružanim odgovorom na teritoriji zemlje iz koje je napad došao. Osim u Izraelu, palestinske izbeglice su 1951. godine izvele ubistvo jordanskog kralja Abdulaha. Palestinski gerilski i teroristički napadi na Izrael dobili su politički okvir na samitu Arapske lige u junu 1964. godine, u tada još uvek arapskom Jerusalimu, stvaranjem Palestinske oslobodilačke organizacije. PLO Jasera Arafata će u kasnijem stadijumu postojanja odbaciti terorizam i izgraditi imidž političkog pokreta, no i dalje će zadržati veze s radikalnim palestinskim organizacijama.

Teroristički akti Izraelaca

Izraelske obaveštajne službe su i same izvodile atentate i akcije terorističkog karaktera u inostranstvu. Najznačajnija izraelska kampanja je bila tzv. Afera Lavon, usmerena protiv Egipta, a nazvana po izraelskom ministru odbrane Pinhasu Lavonu. Naime, početkom pedesetih godina su agenti izraelskog Mosada širom Egipta postavljali bombe na zapadne ciljeve, s namerom diskreditacije novog egipatskog režima i sprečavanja britanskog povlačenja iz Egipta.

Serija palestinskih terorističkih napada

U junu 1968. godine trojica Palestinaca su otela avion izraelske kompanije El Al na letu iz Rima u Tel Aviv. Iako su se otmice aviona događale i ranije, El Alov avion je bio prvi koji je otet u političke svrhe. Zahvaljujući publicitetu koji je otmica pridobila palestinskoj stvari, došlo je do eksplozije sličnih akcija u čemu su ponovno prednjačili Palestinci. Usledile su nove velike palestinske terorističke akcije; u avgustu 1970. godine su simultano oteta četiri aviona koja su uništena u jordanskoj pustinji i iniciran je međuarapski rat u Jordanu. U septembru 1972. godine, nekoliko dana nakon početka Olimpijskih igara u Minhenu, osam terorista iz organizacije "Crni septembar" upalo je u Olimpijsko selo i uzelo grupu izraelskih sportista za taoce. Zahvaljujući prisutnim TV kamerama iz celoga sveta, milioni ljudi su bili u prilici da prate krvave događaje u Olimpijskom selu kada je nakon traljave akcije nemačke policije poginulo svih devet talaca.

U junu 1976. godine grupa palestinskih terorista povezanih s nemačkom organizacijom Bader Majnhof otela je avion Er Fransa na letu iz Izraela u Francusku i preusmerila ga prema Ugandi, u srcu Afrike. Otmičari su tražili puštanje zatvorenih palestinskih boraca u Izraelu, Keniji, Zapadnoj Nemačkoj i Švajcarskoj, preteći početkom likvidacije talaca. Iako je izraelski stav prema terorizmu bio tradicionalno nepopustljiv, izraelska vlada se upustila u pregovore dok je vojska užurbano radila na planu oslobađanja talaca. U krajnje rizičnoj operaciji uprkos udaljenosti od nekoliko hiljada kilometara, izraelski komandosi, koje su vodili budući izraelski premijer Ehud Barak i brat izraelskog premijera Benjamina Netanjahua - Jonatan Netanjahu, su savladali ugandske vojnike i otmičare. Taoci su oslobođeni uz minimalne gubitke i vraćeni u Izrael. Operacija izraelskih komandosa u Entebu 1976. godine ostala je do danas jedna od najsmelijih komandoskih akcija svih vremena.

Naročito su teške bile palestinske terorističke akcije sa velikim civilnim žrtvama, među kojima je bilo i mnogo dece. Otmica autobusa u mestu Avivim Moshav 1970. godine, rušenje stambene zgrade u naselju Kirjat Šmona 1974. godine, te škole u kibucu Maalot mesec dana kasnije, kao i veliki medijski publicitet koji je dobio PLO kada je zauzeo brod „Ahile Lauro“ 1985. godine.

Širenje terorizma

Postupno su terorizam kao oblik političke borbe prihvatili gotovo svi politički pokreti širom regiona. U Egiptu je sedamdesetih godina terorističku delatnost prihvatio pokret Muslimanska braća osnovan još dvadesetih godina XX veka. Najpoznatija akcija izvedena u saradnji sa drugom egipatskom organizacijom, Islamskim Džihadom, je ubistvo egipatskog predsednika Sadata 1981. godine, kao odmazda za represije prema egipatskim fundamentalistima i približavanje Egipta Izraelu. Muslimanska braća su igrala ulogu u zbivanjima u regionu; u vojnom udaru u Sudanu 1989. godine, te u neuspelom ustanku protiv sirijskog režima u gradu Hamahu 1982. godine. Nakon što su Muslimanska braća prihvatila politiku kao modus delovanja, devedesetih godina su glavninu terorističkih aktivnosti u Egiptu preuzele terorističke organizacije Islamski džihad i Gama al islamija.

U Libanu je pak, uticaj Irana na lokalne šiite imao za posledicu organizovanje terorističke organizacije Hezbolah i pojavu samoubilačkog terorizma. U aprilu 1983. godine izveden je prvi veliki samoubilački napad čiji je cilj bila američka ambasada u Bejrutu. Zgrada ambasade je gotovo u potpunosti uništena, a akcija je odvela u smrt 63 ljudi. Dvadesettrećeg oktobra iste godine izvedena je nova velika samoubilačka akcija; simultani napadi automobilima bombama na bazu američkih marinaca na bejrutskom aerodromu, te na kasarnu francuskih padobranaca. Poginuo je 241 američki marinac i 58 francuskih vojnika! Za američke oružane snage samoubilačke akcije u Bejrutu su bile težak udarac i najveći ljudski gubitak nakon Vijetnamskog rata, kao i za francusku vojsku nakon Alžirskog rata. Samoubilački napadi Hezbolaha imali su nesumnjive političke konsekvence. Naime, Sjedinjene Američke Države, Velika Britanija i Italija su u februaru 1984. godine povukle svoje vojnike iz Libana, a nekoliko meseci kasnije je to učinila i Francuska. Nakon što su izgubili zapadne vojnike kao metu, Hezbolah se okrenuo samoubilačkim akcijama protiv izraelskih trupa u Libanu i regularne libanske vojske. Ukupno je u Libanu od 1983. do 1999. godine izvedeno pedesetak samoubilačkih akcija, od čega se gotovo polovina može pripisati Hezbolahu.

Medijski najeksponiranije terorističke akcije devedesetih godina su u svakom slučaju bile samoubilačke akcije palestinskih terorističkih organizacija sa ciljem potkopavanja bliskoistočnog mirovnog procesa. Sa praksom samoubilačkih napada palestinske organizacije počinju veoma kasno, prvi napad je zabeležen tek 1994. godine. Dve najvažnije palestinske terorističke organizacije koje su praktikovale samoubilačke napade su Hamas i Islamski Džihad, kojima se od početka 2002. godine pridružila i organizacija Brigade mučenika Al Akse. Mete palestinskih bombaša samoubica gotovo su isključivo civili.