Jednopartijska država

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

  Predsjedničke republike sa punim predsjedničkim sistemom.
  Države sa polupredsjedničkim sistemom.
  Parlamentarne republike sa izvršnim predsjedništvom biranim u parlamentu.
  Parlamentarna republika sa ceremonijalnim predsjednikom, gdje predsjednik vlade predstavlja izvršnu vlast.
  Ustavne monarhije u kojima izvršnu vlast pripada monarhu, a obično je vrši predsjednik vlade.
  Ustavne monarhije, koje imaju odvojenog šefa vlade ali kraljevska porodica drži političku moć.
  Apsolutne monarhije.
  Jednopartijske države.
  Vojne diktature.

Jednopartijska država ili jednopartijski sistem je autoritativni i totalitarni oblik državnog uređenja sa jednom političkom partijom, koja postavlja sve državne funkcionere iz svojih redova i vrši uticaj na sve delove društva.[1] U najvećem broju slučajeva, druge partije bivaju stavljene van zakona. Ideologija političke partije u jednopartijskoj državi je gotovo uvek ekstremna, bilo da se odnosi na levicu, tj. komunizam ili desnicu, tj. nacizam, fašizam, nacionalističke vojne diktature, te apsolutističke monarhije.

Ponekad, u državi formalno vlada višepartijski sistem (stranački pluralizam), ali i dalje postoji vladajuća partija koja ima dominantan uticaj u vladi i parlamentu.

Vladavina Komiteta unije i napretka (CUP) u Osmanskom carstvu nakon osmanskog državnog udara 1913. smatra se prvom jednopartijskom državom.[2]

Koncept[uredi | uredi izvor]

Jednopartijske države se objašnjavaju raznim metodama. Zagovornici jednopartijske države najčešće tvrde da je postojanje odvojenih partija u suprotnosti sa nacionalnim jedinstvom. Drugi tvrde da je jedna stranka avangarda naroda, te da se stoga njeno pravo da vlada ne može legitimno dovesti u pitanje. Sovjetska vlada je tvrdila da više partija predstavlja klasnu borbu i zbog toga je Sovjetski Savez pravno ovlastio i priznao jednu partiju koja je vodila proletarijat, odnosno Komunističku partiju Sovjetskog Saveza.

Neke jednopartijske države zabranjuju samo opozicione partije, dok dozvoljavaju savezničkim strankama da postoje kao deo stalne koalicije kao što je narodni front. Međutim, ove stranke su u velikoj meri ili potpuno potčinjene vladajućoj stranci i moraju prihvatiti monopol vladajuće partije kao uslov svog postojanja. Primeri za to su Narodna Republika Kina pod Ujedinjenim frontom, Nacionalni front u bivšoj Istočnoj Nemačkoj i Demokratski front za ponovno ujedinjenje Koreje u Severnoj Koreji. Druge mogu da stave van zakona sve druge stranke, ali da dopuste nestranačkim članovima da se kandiduju za zakonodavna mesta kao nezavisni, kao što je bio slučaj sa tajvanskim pokretom Tangvaj 1970-ih i 1980-ih, kao i na izborima u bivšem Sovjetskom Savezu. Drugi mogu i da stave van zakona sve druge stranke i da uključe članstvo u partiji kao preduslov za obavljanje javnih funkcija, kao što je u Turkmenistanu pod vladavinom Saparmurata Nijazova ili Zairu pod Mobutuom Sese Sekoom.

U svojim zemljama, dominantne stranke koje vladaju jednopartijskim državama često se nazivaju jednostavno Partija. Na primer, u kontekstru Sovjetskog Saveza, Partija je označavala Komunističku partiju Sovjetskog Saveza; u se u Republici Zambiji pre 1991. godine, odnosila se na Ujedinjenu nacionalnu partiju nezavisnosti.

Većinom jednopartijskih država vlada jedno od sledećeg:

  1. Partija koja podržava ideologiju marksizma–lenjinizma i avangardizma (ponekad se opisuju kao „komunističke države“, kao što je Sovjetski Savez)
  2. Partija koja podržava nacionalističku ili fašističku ideologiju (kao što je Kraljevina Italija pod Nacionalnom fašističkom partijom ili Nemačka pod Nacističkom partijom)
  3. Stranka koja je došla na vlast nakon nezavisnosti od kolonijalne vladavine. Jednopartijski sistemi često proizlaze iz dekolonizacije, jer jedna partija dobija dominantnu ulogu u oslobađanju ili borbi za nezavisnost.

Jednopartijske države se obično smatraju autoritarnim, u meri u kojoj su povremeno totalitarne. S druge strane, ne funkcionišu sve autoritarne ili totalitarne države prema jednopartijskom sistemu. Neke, posebno među apsolutnim monarhijama i vojnim diktaturama, nemaju potrebu za vladajućom strankom, pa stoga sve političke partije čine nelegalnim.

Sadašnje jednopartijske države[uredi | uredi izvor]

Prema podacima iz 2022 the following countries are legally constituted as one-party states:

Zemlja Šef stranke Naziv lidera Partija Ideologija Datum uspostvaljanja Trajanje Napomene
Kina
Si Đinping 		Generalni sekretar Komunistička partija Kine Socijalizam sa kineskim karakteristikama 1. oktobar 1949 74 godine, 215 dana Predvodi Ujedinjeni front
Kuba
Migel Dijaz Kanel 		Prvi sekretar Komunistička partija Kube Marksizam-lenjinizam, fidelizam, čegevarizm, levičarski nacionalizam 16. april 1961 63 godine, 17 dana
Eritreja
Isajas Afeverki 		Predsedavajući Narodni front za demokratiju i pravdu eritrejski nacionalizam, etatizam 24. maj 1993 30 godina, 345 dana
Laos
Tongloun Sisoulit 		Generalni sekretar Narodna revolucionarna partija Laosa Kajson fomvihanska misao 2. decembar 1975 48 godina, 153 dana
Severna Koreja
Kim Džong Un 		Generalni sekretar Radnička partija Koreje Džuče ideja, songun 10. oktobar 1945 78 godina, 206 dana Predvodi Demokratski front za ponovno ujedinjenje otadžbine
Saharska Arapska Demokratska Republika
Bragim Gali 		Generalni sekretar Polisario Saharski nacionalizam, socijaldemokratija 27. februar 1976 48 godina, 66 dana
Vijetnam
Ngujen Fu Čong 		Generalni sekretar Komunistička partija Vijetnama Ho Ši Minova misao, socijalistički orijentisana tržišna ekonomija 2. septembar 1945 78 godina, 244 dana

Bivše jednopartijske države[uredi | uredi izvor]

Zemlja Partija Ideologija Datum uspostavljanja Datum rasformiranja Kontinent
 Osmansko carstvo Partija unije i progresa[3] Itihadizam 11. jun 1913. 1918 Azija/Evropa
Tinokista Kostarika Pelikvistka partija Nacionalizam 1917 1919 Severna Amerika
 Turska (jednopartijski period) Republikanska narodna partija Kemalizam 1923 1945 Azija/Evropa
 Kambodža (sangkumska era) Sangkum Kmerski nacionalizam, nacionalni konzervativizam, rojalizam, etatizam, budistički socijalizam, ekonomski nacionalizam 1955 1970 Azija
 Kamerun Kamerunski narodni demokratski pokret Veliki šator, nacionalizam, frankofilija 1975 1990 Afrika
 Tunis Neo Destur Tuniski nacionalizam, burgibizam 1963 1964 AFrika
 Tunis Socijalistička desturijska partija Tuniski nacionalizam, sekularizam, burgibizam 1964 1981 Afrika
 Turkmenistan Socijalistička desturijska partija Turkmenski nacionalizam, sekularizam, društveni konzervativizam, sveobuhvatna partija 1992 2008 Azija
 Republika Kina[Note 1]/Tajvan Kuomintang Tridemizam 1. jul 1925. 15. jul 1987. Azija
Sirijska Republika Arapski oslobodilački pokret Panarabizam, modernizam, prozapadnjaštvo 1953 1954 Azija
Republika Afganistan Nacionalna revolucionarna partija Paštunski nacionalizam, paštunizacija, antikomunizam, republikanizam, sekularizam 14. februar 1977.[4][5] 28. april 1978. Azija
 Alžir Front nacionalnog oslobođenja Arapski socijalizam, alžirski nacionalizam, panarabizam, antiimperijalizam 1962 1989 Afrika
 Bangladeš Bangladeška Krišak Sramik Avami liga Bengalski nacionalizam, socijalizam 1975 1975 Azija
Mjanmar Burma Burmanska partija socijalističkog programa Burmanski put ka socijalizmu 1962 1988 Azija
 Zelenortska Ostrva Afrička partija za nezavisnost Gvineje i Zelenortskih Ostrva Komunizam, marksizam-lenjinizam 1975 1980 Afrika
 Zelenortska Ostrva Afrička partija za nezavisnost Zelenortskih Ostrva Komunizam, marksizam-lenjinizam 1980 1990 Afrika
 Centralnoafrička Republika Pokret za društvenu evoluciju crne Afrike Afrički nacionalizam, antiimperijalizam, progresivizam, antiimperijalizam 1962 1980 Afrika
 Džibuti Narodni reli za napredak Interesi Ise 1977 1992 Afrika
 Ekvatorijalna Gvineja Ujedinjena nacionalna radnička partija Afrički nacionalizam, personalizam, antiimperijalizam, antikolonijalizam, antirasizam, panafrikanizam, anti-intelektualizam 1970 1979 Afrika
 Egipat Arapska socijalistička unija Arapski nacionalizam, arapski socijalizam, panarabizam, naserizam 1962 1976 Afrika
 Eritreja Eritrejski narodnooslobodilački front Levičarski nacionalizam 1991 (Privremena vlada)

1993 (Priznata država)

1994 Afrika
 Gana Convention People's Party Nkrumajizam, afrički socijalizam, afrički nacionalizam, panafrikanizam 1964 1966 Afrika
 Gvineja Demokratska partija Gvineje – Afrički demokratski skup Afrički nacionalizam, afrički socijalizam, panafrikanizam 1958 1984 Afrika
 Gvineja Bisao Afrička partija za nezavisnost Gvineje i Zelenortskih Ostrva Komunizam, marksizam-lenjinizam 1974 1991 Afrika
 Indonezija Indonežanska nacionalna partija Nacionalizam, marhenizam 17. avgust 1945. 3. novembar 1945. Azija
Irak Iračka arapska socijalistička unija Arapski nacionalizam, arapski socijalizam, panarabizam, naserizam 1964 1968 Azija
Irak Arapska socijalistička Baas partija (Nacionalni napredni front) Baaski sadamizam 1968 2003 Azija
Libija Libija Libijska arapska socijalistička unija Arapski nacionalizam, arapski socijalizam, panarabizam, naserizam, nacionalizam 1971 1977 Afrika
Madagaskar Demokratska Republika Madagaskar Nacionalni front za odbranu revolucije Levičarski nacionalizam, naučni socijalizam 1976 1989 Afrika
 Mali Sudanska unija – Afrički demokratski skup Afrički nacionalizam, afrički socijalizam, panafrikanizam 1960 1968 Afrika
 Mali Demokratska unija naroda Malija Afrički socijalizam, demokratski centralizam 1976 1991 Afrika
 Mauritanija Mauritanska narodna partija Nacionalizam, centralizam, islamski socijalizam 1961 1978 Afrika
 Sao Tome i Prinsipe Pokret za oslobođenje Sao Tome i Prinsipea / Socijaldemokratska partija Komunizam, marksizam-lenjinizam 1975 1990 Afrika
 Senegal Socijalistička partija Senegala Afrički nacionalizam, afrički socijalizam 1966 1974 Afrika
 Sejšeli Narodni napredni front Sejšela Komunizam, marksizam-lenjinizam 1977 1991 Afrika
 Sijera Leone Svinarodni kongres Afrički nacionalizam, demokratski socijalizam 1978 1991 Afrika
Sudan Demokratska Republika Sudan Sudanska socijalistička unija Arapski nacionalizam, arapski socijalizam, antikomunizam 1971 1985 Afrika
 Sirija Arapska socijalistička Baas partija (Nacionalni napredni front) Neo-Baas 1963 27. februar 2012.[6][7] Azija

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ The Republika Kina controlled the mainland from 1912 to 1949 and the island of Taiwan since 1945, in which the ROC currently administers the Free area. This government served China in the United Nations from 1945 to 1971. See Political status of Taiwan and the One-China policy for various viewpoints.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Clark, William Roberts; Golder, Matt; Golder, Sona Nadenichek (23. 3. 2012). Principles of Comparative Politics (na jeziku: engleski). SAGE. ISBN 9781608716791. 
  2. ^ Bozarslan, Hamit (2019). „Afterword: Talaat’s Empire: A Backward Country, but a State Well Ahead of Its Time”. End of the Ottomans - The Genocide of 1915 and the Politics of Turkish Nationalism (na jeziku: engleski). I. B. Tauris. str. 330. ISBN 978-1-7867-3604-8. 
  3. ^ Bozarslan, Hamit (2019). „Afterword: Talaat’s Empire: A Backward Country, but a State Well Ahead of Its Time”. End of the Ottomans - The Genocide of 1915 and the Politics of Turkish Nationalism (na jeziku: engleski). I. B. Tauris. str. 330. ISBN 978-1-7867-3604-8. 
  4. ^ Afghanistan: A Country Study
  5. ^ „Afghanistan 1977”. Princeton University. Arhivirano iz originala 6. 4. 2012. g. 
  6. ^ „Presidential Decree on Syria's New Constitution”. Syrian Arab News Agency. 28. 2. 2012. Arhivirano iz originala 29. 02. 2012. g. Pristupljeno 14. 3. 2012. 
  7. ^ Chulov, Martin (27. 2. 2012). „Syrian regime rockets bombard Homs”. The Guardian. Guardian News and Media. Pristupljeno 14. 3. 2012. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Jednopartijska država na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Једнопартијска_држава&oldid=25391836”