Gradski prefekt
| Vizantijska uprava | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Rani period (395-610) | ||||||||||
|
||||||||||
| Srednji period (610-1081) | ||||||||||
|
||||||||||
| Kasni period (1081-1453) | ||||||||||
|
||||||||||
Gradski prefekt ili eparh bila je titula civilnih upravnika obe prestonice poznog Rimskog carstva (Rima i Carigrada) u doba Dominata (293-476). Posle pada Zapadnog rimskog carstva (476), funkcija eparha Carigrada održala se u Vizantiji sve do 1204.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Reformama Konstantina Velikog (324-337) čitavo Rimsko carstvo bilo je podeljeno u 4 pretorijanske prefekture (Istok, Ilirik, Italija i Galija), koje su se dalje delile na dijeceze (ukupno 14), a ove na provincije (ukupno oko 120). Kako bi se manjila moć lokalnih zapovednika i mogućnost pobune protiv centralne (carske) vlasti, Dioklecijanov i Konstantinov upravni sistem uveo je načelno odvajanje vojne i civilne vlasti: vojna vlast u prefekturama bila je u rukama duksa (lat. dux), a civilna uprava bila je u nadležnosti pretorijanskog prefekta (dijecezama su upravljali vikari, a provincijama namesnici).[1]
Da bi se moć pretorijanskih prefekata dodatno smanjila, Rim i Carigrad bili su izuzeti iz njihove nadležnosti i potčinjeni svojim gradskim prefektima. Ovi su, posle pretorijanskih prefekata, imali najviši rang među svim državnim činovnicima. Gradski prefekt smatran je za najvišeg predstavnika senata i bio je donekle oličenje starih republikanskih tradicija, preostalih u gradskom životu (Ostrogorski).[1] Bio je to sada jedini državni činovnik koji nije nosio vojničku uniformu, već građansku rimsku togu.[1]
U Vizantiji[uredi | uredi izvor]
U Vizantiji, carigradski prefekt-eparh (grč. ό έπαρχος τής πόλεως) igrao je ne samo u ranovizantijsko, nego i u docnije doba vodeću ulogu u životu prestonice. Njemu je bilo potčinjeno sudstvo u Carigradu, on je vodio brigu o održavanju reda i mira u prestonici, kao i o njenom snabdevanju: ceo privredni život grada, njegovo zanatstvo i trgovina, stajali su pod njegovim nadzorom.[1]
Do 11. veka značaj carigradskog eparha još se povećao: Konstantin Porfirogenit naziva eparha ocem grada, ali će tek pisac 11. veka, Mihailo Psel, napisati da je to carska funkcija, kojoj nedostaje samo carska porfira. Carigradski eparh Roman Argir, predstavnik jedne od najuglednijih porodica činovničkog plemstva, se 12. novembra 1028. venčao sa prinezom Zojom Porfirogenitom i stupio na presto kao car Roman III (1028-1034).[2]