Spisak lekara poginulih u NOR

Spomen-ploča poginulim lekarima na ulazu u Vojno-medicnsku akademiju u Beogradu

U toku Narodnooslobodilačkog rata od 1941. do 1945. godine prema još uvek nepotpunim podacima učestvovao je 3.081 lekar, od čega je njih 2.927 bilo na dužnostima u sanitetskoj službi, dok su ostali bili na vojno-političkim dužnostima ili samo saradnici Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP).

Prve godine Narodnooslobodilačkog rata u redovima Narodnooslobodilačkih partizanskih odreda bilo je svega 196 lekara, od kojih je veliki broj još od pre rata pripadao Komunističkoj partiji Jugoslavije (KPJ) ili bio njen simpatizer. Mnogi od njih su po direktivi Centralnog komiteta KPJ učestvovali i pripremi i organizovanju odružanog ustanka. Od ukupno 3.081 lekara učesnika NOR njih 319 su žene, od čega je njih 40 učestvovalo od 1941. godine. One su uglavnom bile raspoređene na dužnostima u sanitetskoj službi, a svega njih 15 je bilo na vojno-političkim i drugim dužnostima.

Pored lekara u redovima Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije aktivno su učestvovali i farmaceuti, studenti medicine i studenti farmacije. U prvim ratnim godinama, u sanitetskoj službi NOVJ bio je mali broj farmaceuta, dok su većina njih bili saradnici Narodnooslobodilačkog pokreta, koji su na razne načine snabdevali partizanske jedinice lekovima i sanitetskim materijalom. Ukupno je u NOR učestvovalo 492 farmaceuta.

U toku Narodnooslobodilačkog rata poginulo je 213 lekara i 34 farmaceuta. Takođe, pored njih u NOR je poginulo i 295 studenata medicine i 17 studenata farmacije. Oredenom narodnog heroja odlikovano je 37 lekara i studenata medicine. Među lekarima narodnim herojima njih sedmoro — Milo Bošković, Boško Vrebalov, Dušan Mravljak, Safet Mujić, Nenad Parenta, Mladen Stojanović i Milenko Hadžić — su poginuli, dok su dvojica — Pavle Gregorić i Gojko Nikoliš — preživeli rat.

Posle rata na zgradi tadašnje Vojnomedicinske akademije, na ulazu u Klinički centar Srbije iz Pasterove ulice, postavljena je spomen-ploča sa imenima 340 lekara, farmaceuta, studenata medicine i farmacije palih u Narodnooslobodilačkom ratu. Nakon izgradnje nove zgrade Vojnomedicinske akademije, na Banjici, 1981. godine ispred glavnog ulaza je postavljena nova spomen-ploča sa imenima lekara, farmaceuta, studenata medicine i farmacije palih u Narodnooslobodilačkom ratu.

Spisak poginulih lekara

Neki od partizanskih lekara koji su poginuli u toku rata:

Spomenik doktoru Mladenu Stojanoviću, organizatoru ustanka na Kozari, u selu Bačko Dobro Polje, kod Vrbasa

1. Alber Alojze
2. Silvio Altaras
3. Boris Andersen
4. Franjo Arnautović
5. Albert Atijas
6. Milica Band-Kun
7. Samuel Baruh
8. Ivan Benić
9. Josip Benčan
10. Stevan Ber
11. Berta Bergman
12. Đulielmo Biasioli
13. Franjo Bišić
14. Teodor Borocki (1903—1942), oftalmolog. Rođen je u Bačkoj Palanci, a radio je u Beogradu. Član KPJ je bio od pre rata. Uhapšen je septembra 1942. u Ivanjici zbog učešća u organizovanju bekstva Ivanke Muačević-Nikoliš iz zatvorske bolnice, januara 1942. godine. Prilkom saslušavanja u Specijalnoj policiji, oktobra 1942. godine, iskoristio je nepažnju islednika i izvršio samoubistvo skokom kroz prozor.
15. Juraj Bocak
16. Milo Bošković (1911—1944), bakteriolog. Rođen je Brčelima, kod Bara, a radio je u Beogradu. Član KPJ od 1940. godine. Po direktivi CK KPJ od jula 1941. godine je radio u ilegalnoj štampariji CK KPJ na Banjičkom vencu. Da bi izbegao hapšenje jula 1942. godine je prešao u Zagreb, gde je uhapšen i potom bio zatočen najpre u logoru Stara Gradiška, a potom u logoru Jasenovac, gde ga je 21. septembra 1944. godine ubio lično komandant logora Dinko Šakić. Narodi heroj.
17. Boško Vrebalov (1912—1943), internista. Rođen je u Melencima, kod Velikog Bečkereka, a radio je u Beogradu. Član KPJ je od 1936. godine. Po partijskoj direktivi, septembra 1941. godine je bio poslat u Požarevački partizanski odred, gde je najpre bio član Štaba odreda, a od januara 1942. politički komesar Odreda. Krajem maja 1943. gbio je zarobljen od četnika i ubijen 8. juna 1943. godine u selu Carevac, kod Požarevca. Narodni heroj.
18. Momčilo Katanić (1912—1941), venerlog. Rođen je u Rekovcu, kod Jagodine, a radio je u Čačku. Kao rođak Dragiše Mišovića priključio se KPJ pre rata. Učestvovao je u organizaovanju ustanka i bio prvi lekar Čačanskog partizanskog odreda. Bio je zarobljen je od žandara i predat Nemcima, koji su ga streljali 20. jula 1941. godine u Čačku.
19. Simo Milošević (1889—1941), bakteriolog i profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu. Rođen je u selu Kamenari u Boki kotorskoj. Učesnik NOR od 1941. godine, a član KPJ od 1942. godine. Najpre je radio pri Glavnom štabu NOP odreda Crne Gore, gde je rukovodio sanitetskom službom na oslobođenoj teritoriji. Februara 1942. je presedavao Ostroškom skupštinom, a od novembra iste godine je bio član Izvršnog odbora AVNOJ-a, gde je bio referent za zdravstvo. U toku bitke na Sutjeci, juna 1943. godine je bio ranjen i prebačen u selo Vrbnicu, kod Foče, gde su ga zajedno sa pesnikom Ivanom Goranom Kovačićem zarobili četnici i ubili.
20. Dušan Mravljak (1914—1943). Rođen je u Ljubljani, ali je odrastao u Šoštanju. Radio je kao lekar u Dolenjskoj i Ljubljani. Nakon okupacije uključio se u NOP, a aprila 1942. godine je otišao u partizane. Od avgusta 1942. je bio lekar u Pohorskom partizanskom bataljonom. Poginuo je 8. januara 1943. godine prilikom uništenja Pohorskog bataljona, u blizini Slovenske Bistrice. Narodni heroj.
21. Mustafa Mujbegović (1900—1942), pedijatar. Rođen je u Tarevicima, kod Modriče, a radio je u Tuzli. Od 1941. godine je bio saradnik NOP-a. Delovao je u Tuzli, gde je imao obavezu da odlazi u domobranski garnizon i obavlja razne dužnosti, što je koristio za prikupljanje lekova i sanitetskog materijala za partizana. Polovinom ferbuara 1942. je napustio Tuzlu i otišao u Majevički partizanski odred, gde je postavljen za referenta saniteta. Poginuo je 20. februara 1942. godine prilikom napada četnika na Štab Majevičkog odreda, u selu Vukosavcima.
22. Safet Mujić (1908—1942). Rođen je u Mostaru, gde je i radio kao lekar. Član KPJ je od 1938, a pred rat je bio član Oblasnog komiteta KPJ za Hercegovinu. Učestvovao je u organizovanju ustanka. Bio je najpre lekar Konjičkog partizanskog bataljona, a od juna 1942. godine referent saniteta Hercegovačkog partizanskog odreda. Poginuo je 28. avgusta 1942. godine prilikom borbe s Nemcima u blizini Hadžića. Narodni heroj.
23. Miša Pantić (1904—1942). Rođen je u Valjevu, gde je i radio. Član KPJ je od 1933. godine, a od 1940. je bio član Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju. Jedan je od organizatora ustanka u zapadnoj Srbiji. Bio je referent saniteta Valjevskog partizanskog odreda, a pored toga aktivno je radio na stvaranju prvih Narodnooslobodilačkih odbora. Ubijen je od četnika 7. februara 1942. godine u selu Kosatica, kod Prijepolja.
24. Nenad Parenta (1913—1941). Rođen je u Zadru, a radio je u Beogradu. Član KPJ je od 1938. godine i bio je sekretar jednog Rejonskog komiteta KPJ u Beogradu. Od prvih dana okupacije aktivno je učestvovao u organizovanju NOP-a u Beogradu. Septembra 1941. godine je uhapšen i streljan. Narodni heroj.
25. Olga Popović-Dedijer (1914—1943), hirurg. Rođena u Zemunu, a radila u Železničkoj bolnici u Beogradu. U NOR od avgusta 1941, a od avgusta 1942. godine je bila član hirurške ekipe Vrhovnog štaba, a potom šef hirurške ekipe Druge proleterske divizije. Teško je ranjena tokom bitke na Sutjesci i 20. juna 1943. godine je umrla na Romaniji od posledica ranjavanja.
26. Ružica Rip (1914—1942). Rođena je u Bezdanu, kod Sombora, a radila je u Beogradu. Član KPJ je od 1940. godine. Početkom maja 1941. je otišla u Crnu Goru, gde je radila u partizanskoj bolnici u Kolašinu. Bila je referent saniteta Komskog partizanskog odreda. Zarobljena je od četnika i obešena 25. marta 1942. godine u Kolašinu.
27. Mladen Stojanović (1896—1943). Rođen je u Prijedoru, gde je radio kao privatni lekar. Član KPJ je od 1940. godine. Jedan je od organizatora ustanka na Kozari. Bio je najpre komandant Kozarskog partizanskog odreda, a potom načelnik Operativnog štaba NOP odreda Bosanske krajine. Februara 1942. godine je prilikom obilaska partizanskih jedinica u centralnoj Bosni bio ranjen u sukobu s četnicima. Kao teški ranjenik ležao je u partizanskoj bolnici u Jošavki, kod Čelinca. Nakon izvršenog puča u Četvrtom krajiškom partizanskom odredu ubili su ga 1. aprila 1942. godine četnici Rade Radića. Narodni heroj.
28. Rosa Hadživuković (1912—1942). Rođena je u Goraždu, a radila je u Tuzli. Od septembra 1941. godine je bila lekar Majevičkog partizanskog odreda. Nakon napada četnika na Štab Majevičkog odreda, u selu Vukosavcima i pogibije članova štaba, Rosa se sakrila u jednoj kući, ali je 22. ferbuara 1942. godine bila otkrivena od strane četnika i ubijena.
29. Milenko Hadžić (1902—1941). Rođen je u Malom Krčmaru, kod Kragujevca, a radio je kao privatni lekar u Svrljigu. Član KPJ je od pre rata. Učestvovao je u organizovanju ustanka i bio je lekar Svrljiškog partizanskog odreda. Poginuo je 12. decembra 1941. godine u borbi protiv četnika Koste Pećanca u okolini Svrljiga. Narodni heroj.

Literatura

• Popović Zuma, Razumenka (1981). Spomenici Narodnooslobodilačke borbe i revolucije SR Srbije 1941—1945. Beograd. 
• Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. 
• Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982. 
• Sanitetska služba u Narodnooslobodilačkom ratu 1941—1945 tom IV. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar. 1989.