Geografija Poljske
Poljska je država u Centralnoj Evropi. Uopšteno se može reći da je Poljska ravnica koja se prostire od Baltika na severu do Karpata na jugu.
Zemlja se prostire 876 km od severa na jug i 689 km od istoka na zapad. Površina Poljske je 312.843 km² (sa rekama i jezerima). Poljska se nalazi na devetom mestu u Evropi po površini, a na osmom po broju stanovnika. Pripada srednjoevropskoj vremenskoj zoni.
Poljska teritorija se sastoji iz pet geografskih područja. Na severozapadu uz baltičku obalu Pomorja i Gdanjskog zaliva nalaze se brojne morske prevlake, priobalne dine, jezera, reke i kanali. Skoro sasvim pravu liniju obale razbijaju Ščećinski, Pucki i Vislanski zaliv, gde su i jedine prirodne luke. Na severu i u centralnom delu Poljske su se formirale ravnice tokom ledenog doba. Tako su nastale četiri velike ravnice: Mazurska, Kašupska, Pomorska i Velikopoljska. Ovi predeli su blago brdovite morene u kojima postoje brojna jezera. Severozapadna Poljska (Mazurska ravnica) je slabo naseljeno šumsko područje bogato jezerima. Južno od ravnica je područje širokih rečnih dolina Šleske i Mazovije. Posebno je karakteristično lesno tle u regionu Lublina na kome su vidljivi značajni efekti erozije. Još južnije prostiru se predeli poljskih planina srednje visine: Beskidi, Sudeti, Svetokrižke planine i zapadni Karpati. Najviše je područje planina Visoke Tatre.
Granice[uredi | uredi izvor]
Dužina poljskih granica iznosi 3.511 km, a od toga 440 km otpada na morsku granicu (obala Baltičkog mora).
Poljska se graniči:
- zapadu sa Nemačkom (467 km),
- na jugu sa Češkom (796 km) i Slovačkom (541 km),
- na istoku sa Ukrajinom (535 km) i Belorusijom (418 km),
- na severu sa Litvanijom (104 km) i Rusijom (Kalinjingradska oblast) (210 km).
Reke[uredi | uredi izvor]
Najduže reke Poljske su Visla (1.047 km), granična reka Odra (854 km), Varta (808 km) i Bug (772 km) koja čini istočnu granicu zemlje. Ukupno 99,7% (312.683 km²) površine Poljske pripada slivu reka koje se ulivaju u Baltik, od kojih su najvažnije Visla i Odra. Neke manje reke u Sudetima pripadaju slivu Labe, odnosno Severnog mora. Reka Orava u Beskidima se preko reke Vag uliva u Dunav, dok se neke male reke u zapadnim Karpatima preko Dnjestra ulivaju u Crno more.
Reke Poljske se vekovima koriste za plovidbu. Svojim dugim lađama Vikinzi su plovili na svoje pljačkaške pohode rekama Visla i Odra. U srednjem i novom veku, transport žita i poljoprivrednih proizvoda iz Poljsko-litvanske države rekama do Danciga (Gdanjska) i dalje u zapadnu Evropu bio je jedan od najznačajnijih trgovačkih puteva. O vremenu prosperiteta svedoče renesansni i barokni spomenici u gradovima duž ovih reka.
Planine[uredi | uredi izvor]
Poljska ima 21 vrh sa preko 2.000 m nadmorske visine i svi oni se nalaze u planinama Tatre. Ovo područje se u Poljskoj deli na oblast Visokih i Zapadnih Tatri. To je najviši planinski lanac Poljske i Karpata. Sa 2.499 m najviši je vrh Risi (Rysy). Drugi po visini je lanac Beskida (najviši vrh: 1.725 m). Najviši vrh Sudeta je Snježka (Śnieżka) sa 1.602 m.
Najniža tačka Poljske je na -2 metra nadmorske visine kod Elblaga.
Jezera[uredi | uredi izvor]
Poljska ima oko 10.000 jezera površine veće od jednog hektara, i po tome je jedna od jezerima najbogatijih država sveta. U Evropi samo Finska ima više jezera po jedinici površine. Najveća jezera površine veće od 100 km² su Snjardvi i Mamri u Mazuriji, kao i Lebsko i Dravsko jezero u Pomorju. Pored jezera u ravnicama na severu, postoje i planinska jezera u Tatrama, od kojih je Morskije Oko površinski najveće (34,9 hektara). Najdublje jezero je Hanjča sa 108,5 m dubine, u Podlaskom vojvodstvu.
Vidi još:
Obala[uredi | uredi izvor]
Deo obale Baltičko mora koji pripada Poljskoj dug je 528 km. Prostire se od mesta Svinoujšće na ostrvima Usedom i Volin na zapadu, do mesta Krinica Morska na Vislanskoj prevlaci na istoku. Poljska morska obala je velikim delom ravna i peščana, i nju su oblikovale morske struje i stalni zapadni vetrovi. Tu postoje mnoge litice, peščane dine i prevlake, a za kopno su karakteristične bare i jezera. Primer je Lebsko jezero u Slovinskom nacionalnom parku. Najpoznatije prevlake su poluostrvo Hel i Vislanska prevlaka. Najveće poljsko ostrvo je Volin. Najveći lučki gradovi su Gdinja, Gdanjsk, Ščećin i Svinojušće. Poznata letovališta su: Sopot, Kolobžeg, Leba, Vladislavovo i poluostrvo Hel.
Prostorno planiranje[uredi | uredi izvor]
Šume pokrivaju 28% površina. Preko polovine teritorije se koristi za poljoprivredu, od čega najviše za ratarstvo. Stočarstvo je zastupljeno u brdsko-planinskim područjima. Preko 1% ukupne površine (3.145 km²) otpada na 23 nacionalna parka. Po ovome Poljska zauzima prvo mesto u Evropi. Većina poljskih nacionalnih parkova nalazi se na jugu zemlje. Pored njih, zaštićene su i oblasti reka, jezera i močvara u centralnom delu zemlje, kao i obale na severu.
Flora i fauna[uredi | uredi izvor]
U Poljskoj žive neke životinje koje su izumrle u ostatku Evrope, kao što su: bizoni u prašumi Bjalovježa, mrki medvedi u Bjalovježi, Tatrama i Karpatima, vukovi i risovi u šumskim područjima, losovi na severu Poljske, dabrovi u Mazuriji i Pomorju. U šumama se susreću jeleni i divlje svinje. Na istoku Poljske postoje nedirnute prastare šume, od kojih je najpoznatija Bjalovježa. Velika šumska područja postoje i na planinama, u Mazuriji, Pomorju i donjoj Šleskoj.
Poljska je najvažnije područje za razmnožavanje evropskih ptica selica. Četvrtina svih ptica koje leti stignu u Evropu, izleže ptiće u Poljskoj, najviše u obalskim predelima i zaštićenim močvarama reka Bebža, Narev i Varta. U Mazuriji ima sela gde živi više roda nego ljudi.
Klima[uredi | uredi izvor]
Klima Poljske je umerena, koja prelazi u kontinentalnu što se više ide na istok i jugoistok. Leta su umereno topla sa srednjim temperaturama između 16 i 19 °C. Zime su hladne sa srednjim temperaturama od 0 °C na severozapadu, do −5 °C na jugoistoku. Padavina ima tokom čitave godine, pri čemu su na istoku zime sušnije od leta.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Mapa Poljske (jezik: engleski)