Korisnik:R109 Slavko/pesak

Na teritoriji Republike Srbije, nalazi se veliki broj industrijski razvijenih opština i gradova. Kroz istoriju, gradovi su se razvijali na različite načine, kao trgovački i saobraćajni ili kao rudarski i industrijski centri, u zavisnosti od geografskog položaja, prirodnih resursa itd. Još od srednjeg veka, regionalni centri su postajali gradovi u kojima su bila velika rudna nalazišta, naročito zlata i srebra. Neki od tih gradova su i dan danas ostali važni rudarski centri, a razvojem industrije i nauke, kao i povećanjem potreba za novim mineralnim sirovinama, počeli su se razvijati i drugi gradovi. Neki od najznačajnijih rudarskih gradova u Srbiji su: Lazarevac, Kostolac, Bor, Majdanpek, Kosovska Mitrovica (Trepča), Gornji Milanovac itd.

Istorija

Razvoj rudarstva u Srbiji

Rudarstvo u našim krajevima je veoma staro. Njegovi počeci idu nekoliko hiljada godina unazad. Tragove drevnog rudarstva nalazimo, iako dosta retko, na našim nalazištima žive, gvožđa, bakra i zlata. Sem drevnog, kod nas ima i veoma mnogo tragova rimskog rudarstva koje je cvetalo po svim rudonosnim oblastima na prostorima Srbije. Ovi tragovi se ogledaju prvenstveno u starim dokumentima iz doba Rima, kao i u arheološkim nalazištima širom zemlje. Mnogo više se zna o rudarstvu srednjeg veka. O njegovoj veličini svedoče nam ne samo ostaci starih rudarskih i topioničarskih basena već i raznovrsne beleške koje očito govore o tome, da je za vreme srednjega veka u Srbiji cvetalo ne samo obimno već i tehnički napredno rudarstvo, naprednije nego u mnogim, u ono vreme čuvenim državama Evrope.

Srednjovekovni rudarski gradovi

Intenzivno se rudarilo u srednjevekovnoj srpskoj i bosanskoj državi na prostoru Novog Brda, Janjeva, Trepče, Kopaonika, Rogozne, Rudnika, Kratova, Srebrnice, Kreševa, Fojnice itd. Bogata rudišta srebronosnog olova i bakra u Srbiji, Srednjoj Bosni i Makedoniji dala su povoda da se na njima obrazuju velika naselja, pravi gradovi, centri ondašnje trgovine u srpskoj, odnosno bosanskoj državi. U ovim, čisto rudarskim naseljima i gradovima, boravili su duže ili kraće vreme srpski i bosanski srednjovekovni vladari, zatim feudalne velmože, mletački, dubrovački i grčki kapitalisti, saski purgari i šarenoliko stanovništvo sastavljeno od Srba, Grka, Arbanasa, Sasa, đenovljana, mlečana, splićana, dubrovčana, kotorana, barana...

Lazarevac

Lazarevac je gradsko naselje koje administrativno čini jednu od 17 opština grada Beograda. Prema popisu iz 2011. godine bilo je 26.006 stanovnika.

Zgrada skupštine opštine Lazarevac.

Istorija

Lazarevac kao naselje ima veoma dugu istoriju. Prema nalazištima, otkriveno je da je bio naseljen i u praistoriji, ali nema tačnih podataka o tome ko ga je naseljavao, niti koji je tačan naziv grada bio.

Praistorija

Teritorija ove oblasti bila je naseljena Tračanima još u praistorijsko doba. Prirodna plodnost zemljišta privlačila je ljude da se na njemu nastane. Paleolitski nalazi otkriveni su na više mesta. Na mnogim njivama u Arapovcu i Mirosaljcima nađena je keramika vinčanskog tipa. Na ostatke praistorijskih groblja u ovome kraju govore o životu u ovim krajevima i pre dolaska Slovena.

Turski period

Kada su Turci od 1438. godine poveli ofanzivu protiv Srbije i Ugarske, ova oblast se našla u veoma teškom položaju. Prodirući od Kruševca prema severu turska vojska je pustošila ove oblasti. Naročito su bila velika pustošenja pre i posle pada Srbije 1459. godine. Uoči Berlinskog kongresa, kada je Srbija sticala nezavisnost, Lazarevca još nije bilo.

Ubrzani razvoj u 20. veku

Po nekim podacima Lazarevac je dobio ime po najstarijoj kafani u ovom kraju, koja se zvala “Knez Lazar”, a po drugim, proglašen je za varošicu na Lazarevu subotu, pa je po tome dobio ime Lazarevac. Proglašavanjem za seosko mesto Lazarevac se razvija kao upravno i privredno središte ove oblasti i naglo napreduje. Jama “Kolubara” koja je otvorena 1938. godine i čiji je kapacitet proizvodnje bio vrlo mali od oko 1300 tona mesečno, a rad u jami primitivan bez ikakve mehanizacije i zaštitnih sredstava za radnike. Jama je proizvodila sve do 1934. godine kada je rad obustavljen zbog akcija NDB. U to vreme proizvodnja je dostizala do 5000 tona mesečno. Posle oslobođenja, jama je renovirana, kapacitet jame je povećan, tako da 1947. godine dostiže 10.000 tona mesečno. Industrijalizacijom i intenzivnom eksploatacijom uglja u decenijama posle Drugog svetskog rata Lazarevac i okolina iz temelja menjaju lik i postaju sredina od bitnog značaja za svakodnevni život i razvoj čitave Srbije. Privreda Lazarevca i okoline je raznovrsna i veoma razvijena. Plodnost je uticala na veličinu i gustinu naseljenosti. Najgušća naselja su u plodnim dolinama Peštana, Turije i Kolubare. Oblast je vrlo bogata ugljem (lignitom), čije su naslage debljine od oko 70 m. U blizini Lazarevca nalazi se čuveni rudnik “Kolubara” sa termoelektranom u Velikim Crljenima kao i sušionicom uglja i toplanom u Vreocima.U blizini Lazarevca je važna saobraćajna raskrsnica Lajkovac

Rudarski basen Kolubara

Bilansne rezerve uglja se cene oko 22 milijarde tona. Od toga na rezerve pojedinih vrsta uglja otpadaju sledeće količine u % :

• kameni ugalj 1%
• mrki ugalj 9%
• lignit 90%

Rudarski basen “Kolubara” leži oko 50 km jugozapadno od Beograda i proteze se donjim tokom reke Kolubare od Lajkovca do njenog ušća u Savu. Ukupna površina ovog basena se procenjuje na oko 1500 km. tj. smatra se da ugljene naslage u ovom basenu imaju navedeno prostranstvo. Basen je tokom reke podeljen na dva dela: istočni i zapadni. Istočni deo je skoro potpuno istražen i u ovom delu basena nalazi se skoro 1.0 mijarde tona lignita, čija se eksploatacija vrši površinskim otkopavanjem. Ukupne količine u celom basenu procenjuju se na oko 3 milijarde tona. Kvalitet lignita koji se eksploatiše u ovom basenu spada u red nisko kvalitetnih goriva sa visokim sadržajem vode i pepela. Basen je u tom smislu i razvijen i danas spada u red najvećih proizvođača uglja u jugoistočnoj Evropi, i učestvuje sa oko 35% u ukupnoj proizvodnji uglja na prostoru bivše Jugoslavije. Rudarski basen “Kolubara” se sastoji iz više pogona, i to „Polje A“, a zatim „Polje B”, tri jamska pogona, „Polje D“ i Tamnava.

Termoelektrana Kolubara

Crkva Svetog Dimitrija u Lazarevcu (noću).

Termoelektrana “Kolubara” podignuta je na bogatim naslagama kolubarskog ugljenog basena. Prva elektrana u ovom basenu podignuta je 1937. godine u selu Vreoci, sa snagom od 14MW koja je snabdevala dalekovodima 60kV Beograd i Kragujevac.Dnevno troši oko 4500 tona otpadnog uglja koji se dobija tokom separacije i sušenja. Elektrana je vezana za sistem dalekovoda 110kV. Danas je moderno opremljena, tako da proizvodi oko 1,5 milijarde KWh na godišnjem nivou. Njeno učešće u proizvodnji elektroenergije u Srbiji je malo, ali jako bitno jer napaja Rudarski basen Kolubara, kao i bitne 110kV dalekovode koji napajaju deo Beograda, dalekovod za napajanje termoelektrane Nikola Tesla A, dalekovod za Aranđelovac...

Demografski podaci

U naselju Lazarevac živi 18.392 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 36,6 godina (36,0 kod muškaraca i 37,3 kod žena). U naselju ima 7.668 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,07. Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Kultura

Na teritoriji centra grada postoje tri škole. Najstarija škola je „Vojislav Voka Savić“, a tu su i: OŠ „Dule Karaklajić” i OŠ „Knez Lazar”. Pored osnovnih, tu su i Srednja tehnička škola sa ekonomskim smerom i gimnazija. Na teritoriji opštine Lazarevac nalazi se više kulturno-umetničkih društava, kao i gradska biblioteka „Dimitrije Tucović”. Od veoma velikog značaja za istoriju opštine je i spomen-crkva sa kosturnicom palim borcima Kolubarske bitke.

Gornji Milanovac

Gronji Milanovac je grad u Srbiji u Moravičkom okrugu. Prvobitan naziv grada je bio Despotovac koji je kasnije, po nalogu Miloša Obrenovića promenjen u Gornji Milanovac. Prema popisu iz 2011. godine, grad ima 24 216 stanovnika.

Istorija

Pošta Gornji Milanovac

Gornji Milanovac je osnovan 1853. godine. Smešten je u dolini reke Despotovice, po kojoj je nekada nosio naziv Despotovac. Spada među najmlađe gradove u Srbiji.

Osnivanje grada

Grad je osnovan na prostoru koje je nosilo naziv Divlje polje, odnosno, na zahtev načelnika Rudničkog okruga Mladena M. Žujovića, grad je iz sela Brusnica izmešten na teritoriju Divljeg polja koje je pripadalo tom selu. Grad je osnovan 1853. godine, naredbom kneza Aleksandra Karađorđevića i dobio je ime Despotovac. Kasnijim Ukazom Miloša Obrenovića dobija naziv Gornji Milanovac u čast svome bratu vojvodi Milanu Obrenoviću.

Privreda i razvoj

Industrija

Prvi značajan industrijski pomak predstavljao je početak rada prve štamparije 1890. godine, čime se razvila izdavačka delatnost i pojavili se listovi kao što su „Takovo“, „Rudničanin“, „Rudnička samouprava“... Godine 1922. izgrađena je pruga koja je povezivala Čačak sa Beogradom i samim tim dolazi i do razvoja Milanovca. Nakon Drugog svjetskog rata, Gornji Milanovac se ubrzano počeo razvijati. Nakon kratkog vremenskog perioda postao je jedan od najjrazvijenih privrednih gradova u Srbiji. Industrijske zone u gradu su podeljene na dva dela. U industrijskoj zoni koja se nalazi na samom ulazu u grad, nalaze se neke od najvećih fabrika: PIK Takovo, Metalac, FAD, Tipoplastika...

Rudarstvo

Veoma značajnu ulogu za razvoj Gornjeg Milanovca imao je rudnik Rudnik. Ovaj rudnik je dobio ime po istoimenoj planini. Polimetalično ležište rudnika (olovo, bakar, cink) sastavljeno je od velikog broja rudnih tela (preko 90). Površina rudnika zauzima površinu od oko 3.5km po dužini i 1.5km po širini. Za otkopavanje rudnika koristi se isključivo frontalna metoda otkopavanja odozgo na dole sa otvorenim otkopima. Ovom medotom, od 1953.godine, pa sve do danas otkopano je preko 12 miliona tona rude. Otvaranje rudnika, veoma je doprinelo razvoju grada, jer je izradom saobraćajnica za transport rude grad povezan sa svim delovima Srbije. Otkopavanjem rude, javila se i potreba za njenom preradom, pa su u okolini otvorene i mnoge fabrike za preradu ruda metala.

Demografske karakteristike

U naselju Gornji Milanovac živi 18869 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 36,8 godina (35,9 kod muškaraca i 37,6 kod žena). U naselju ima 7786 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,08. Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima, a u poslednjih nekoliko popisa primećen je porast u broju stanovnika.

Godina popisa	Broj stanovnika	Prosečna starost kod muškaraca	Prosečna starost kod žena
1862.	775	Nema podataka	Nema podataka
1865.	876	Nema podataka	Nema podataka
1887.	1.333	Nema podataka	Nema podataka
1900.	2.836	Nema podataka	Nema podataka
1948.	2.697	Nema podataka	Nema podataka
1953.	3.402	Nema podataka	Nema podataka
1961.	4.492	Nema podataka	nema podataka
1971.	10.972	36.0	36.8
1981.	17.791	36.3	37.0
1991.	22.070	35.8	37.2
2002.	23.982	36.0	37.5
2011.	24.216	35.9	37.6

Kultura i znamenitosti

Srezojevci, Gornji Milanovac, Srbija

Budući da sam grad ima dugu istoriju, veoma je bogat kulturnim i istorijskim spomenicima. Na teritoriji grada nalaze se četiri osnovne škole, kao i tri srednje. Grad poseduje i biblioteku koja datira još iz 1857. godine. Mnoge zgrade, kao što su narodna biblioteka, crkva i gimnazija „Takovski ustanak” predstavljaju kulturne spomenike od najvišeg značaja koji datiraju još iz perioda vladavine Miloša Obrenovića.

Spomenici

• Crkva Svete Trojice
• Zgrada okružnog načelstva
• Kuća narodnog heroja Dragana Jevtića
• Biblioteka „Braća Nastasijević”

Škole

• OŠ „Desanka Maksimović” Gornji Milanovac
• OŠ „Kralj Aleksandar I” Gornji Milanovac
• OŠ „Momčilo Nastasijević” Gornji Milanovac
• OŠ „Sveti Sava” Gornji Milanovac