Lebet
Lebet | |
|---|---|
 Zaseoci Lebeta pod snegom | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Pčinjski |
| Opština | Vladičin Han |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 102 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 46′ 22″ S; 22° 11′ 29″ I / 42.772833° S; 22.191333° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 1165 m |
.svg)  Lebet Lebet na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 017 |
| Registarska oznaka | VR |
Lebet je naselje u Srbiji u opštini Vladičin Han u Pčinjskom okrugu. Prema popisu iz 2002. imao je 102 stanovnika (prema popisu iz 1991. 135 stanovnika).
Položaj[uredi | uredi izvor]
Lebet leži na desnoj obali Lebetske reke, koja se naziva i Malom rekom, na bregovima koji se kao snop penju do Lebetskog rida, planinske kose Čemernika. Lebetska reka se uliva u Golemu reku, koja odatle dobija naziv Mutnica. Njegova naselja su razmeštena u zaseoke, prema rodovima koji su ih formirali, na nadmorskoj visini od 800 do 1.000 metara.
Tip[uredi | uredi izvor]
Lebet je selo zbijenog tipa. Krajevi naselja zovu se po rodovima, na primer: Belinci, Petrinci itd. Ukupno je u selu 1961. godine bilo 60 domova.
Zemlje i šume[uredi | uredi izvor]
Pojedini krajevi atara nose ove nazive: Prisoje, Ilijin Paprat, Reka, Drum, Raskrsje, Jezero, Kitka, Lanište, Margitina Ogradnja, Golema Livda, Turska Padina, Piovi, Vada, Samak i Samokov.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Po sadašnjem stanovništvu Lebet je relativno mlado mesto. Osnovano je pre oko 150 godina. Tada je ovde došao predak današnjeg roda Mitinci. On je zemlju Lebeta zatekao obraslo u šumi. Odmah iza njega naselili su se preci današnjih rodova Belinci, Petrinci, Veselci i Momčilovci. Govori se da su preci pomenutih najstarijih rodova ovde dolazili „da prave ćumur za vignjeve“. Ovo selo tada je potpadalo pod Vranje. Stanovnici Lebeta ranije su imali istu nošnju kao seljaci Crnotravci. Zbog toga se oni računaju u Šopove, dok su stanovnici susednog sela Mrkovice i svih drugih nižih naselja po nošnji spadaju u Dervence ili Moravce.
Za vreme Drugog svetskog rata, na dan Svetog Save, 1943. godine, bugarski okupator je u selu zapalio 16 kuća i streljao osam muškaraca. Spaljene kuće brzo su obnovljene uz novčanu pomoć državne vlasti.[1]
Naselje Lebet koristi crkvu Svetog Jovana u Mačkatici, a seoska zavetna slava je Velika Gospojina, 28. avgusta.
Stanovnici Lebeta ranije su imali crnotravsku nošnju, ali su vremenom, posle Drugog svetskog rata, poprimili način odevanja Dervenaca, odnosno Moravaca, stanovnika Grdeličke klisure. No, do danas su zadržali crnotravski govor.
I Lebeđani su, poput Crnotravaca, posle Prvog svetskog rata uglavnom išli u pečalbu kao građevinari. Danas je i kod njih izumrlo stočarstvo koje je između dva rata, uz zemljorljdnju, bilo razvijeno. U selu je posle 1971. godine počela nagla migracija prema većim gradovima, ali četvororazredna osnovna škola još opstaje sa nekoliko učenika. Između dva rata Lebeđani su se selili na Kosovo i Metohiju i u okolinu Leskovca – Dubovo i Lapotince.
Potes Sirovanov Rid, sada pod njivama, smešten je od severno ispod uzvišenja Kitka. Tamo je živeo srpski rod Sirovinci. Za vreme Turaka oni su se iselili u niže selo — Boćevac. U toku 19. veka, do 1878. godine u Lebetu, kao i u okolnim selima, radilo se na preradi gvozdene rude. To se radilo na potesu Samokov u dolini Male i Lebetske Reke. Kada su radili „maljevi u samokovu zemlja se tresla na sat daljine“. Iz tog doba potiče ime potesa Turska Padina. Nalazi se pored pomenutog Sirovanskog Rida. Ruda, koja se prerađivala u Samokovu, donošena je sa Čemernika. To se vršilo volujskim kolima preko potesa zvanog Drum. Za potrebe rudarstva u 19. veku mnogo su nastradale šume svuda u ataru Lebeta. Tada je ovde „sve postalo garinje“. Današnja šuma obnovljena je „otkako su otišli Turci“. Preko potesa voda tekla je „u korubama“ voda iz Mlačiške Reke do mesta Piovi. Ataru Lebeta ranije je pripadao i potes Bukov Lebet. Za vreme Turaka, kako se kazuje, na njemu je ubijen neki Turčin. Krvninu za ubijenog Turčina („pet kesa, svaka po 100 groša“) platili su stanovnici većeg sela Mačkatice. Od tada pomenuti potes pripada tom selu.
Iseljenici[uredi | uredi izvor]
Pomenuto je da se stari rod: -Sirovinci odselio u niže selo Boćevac. Tamo danas ima 12 kuća.
U novije vreme iz ovog sela nije bilo većeg iseljavanja stanovništva. Znaju se samo 6 iseljenih domaćinstava; tri su odseljena u Metohiju a ostali u okolinu Leskovca, dva u selo Lapotnicu i jedna u selo Dubovo. Skoro se iselilo i nekoliko muškaraca koji su se školovali za lekare (2), oficire (3) i tehničare. [2]
Poreklo stanovništva[uredi | uredi izvor]
Selo je osnovano oko 1800. godine. Najpre su ga zaselili preci današnjeg roda Mitinci, došavši iz sela Kostreševci, kod Klisure na putu ka graničnom prelazu Strezimirovci, i veći deo Lebeta vodi poreklo od njih. Oni danas drže središnji deo sela i slave Svetog Arhangela Mihaila. Potom su došli preci rodova Belinci, pa Petrinci, Veselci i Momčilovci, svi slave Svetog Nikolu. Veselci (Veselinovići) su došli iz Klisure i s Drajinci, ispod Vlasinskog jezera na putu ka graničnom prelazu Strezimirovci, , a Belinci (Belići), od kojih vode poreklo Petrinci (Petrovići), iz mesta Palja. Poslednji, pred oslobođenje od Turaka, naselili su se Paunovci, koji su najpre živeli na mestu zvanom Jerenica, u Mlačištu, ponevši od mlačištanskog zaseoka Paunovci naziv i slavu Sveti Arhangel Mihailo. Mahalu Paunovci u Lebetu zovu i Jerenci ili Strumini, po Strumi, ženi koja je poslednja napustila staru postojbinu. Inače, oni su tamo bili došli iz prokupačkog kraja.
Stari naziv sela, u vreme Turaka, bio je Plavi Lebed, a između dva rata Lebed.
Rudarstvo[uredi | uredi izvor]
Starinci ovih rodova bavili su se uglavnom proizvodnjom ćumura u takozvanim pećima „žežnicama“, a priraštaj sela je bivao sve veći kako je u 19. veku teklo iskopavanje i prerada gvozdene rude na obroncima Čemernika. Na mestu zvanom Smokov, gde se Lebetska reka uliva u Golemu reku, bila je najveća topionica i prerada gvozdene rude u Vranjskom vilajetu. Obližnji rudnik, Mrkova Poljana, i Samokov, ispod naselja Mrkovica (ranije Guzevje), bili su pašin posed. Zabeleženo je da kada su radili maljevi u tom samokovu, “zemlja se tresla na daljini od sat hoda”. Za vreme prerade rude, bile su posečene sve stoletne bukove šume da bi se za topionicu proizveo kvalitetan ugalj. Vađenje i topljenje rude je presaahlo dve godine po oslobođenju od Turaka, negde oko 1880. godine, jer su bile posečene sve šume i zatvoreni površinski kopovi.
Demografija[uredi | uredi izvor]
U naselju Lebet živi 90 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 45,4 godina (41,5 kod muškaraca i 49,8 kod žena). U naselju ima 34 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,00.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 1 | 0 | ||
| 80+ | 1 | 2 | ||
| 75—79 | 2 | 3 | ||
| 70—74 | 4 | 3 | ||
| 65—69 | 3 | 3 | ||
| 60—64 | 4 | 11 | ||
| 55—59 | 4 | 4 | ||
| 50—54 | 1 | 3 | ||
| 45—49 | 2 | 1 | ||
| 40—44 | 5 | 4 | ||
| 35—39 | 4 | 0 | ||
| 30—34 | 6 | 3 | ||
| 25—29 | 7 | 2 | ||
| 20—24 | 3 | 2 | ||
| 15—19 | 2 | 2 | ||
| 10—14 | 1 | 0 | ||
| 5—9 | 3 | 1 | ||
| 0—4 | 2 | 3 | ||
| Prosek : | 41,5 | 49,8 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 49 | 19 | 26 | 4 | 0 | 0 |
| Ženski | 43 | 7 | 25 | 10 | 1 | 0 |
| UKUPNO | 92 | 26 | 51 | 14 | 1 | 0 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 15 | 4 | 0 | 0 | 0 |
| Ženski | 5 | 3 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 20 | 7 | 0 | 0 | 0 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 0 | 2 | 3 | 1 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 0 | 2 | 3 | 1 | 0 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 2 | 0 |
| UKUPNO | 0 | 0 | 1 | 3 | 0 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 3 | |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 0 | 0 | 0 | 3 | |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Dr. J. F. Trifunovski, Grdelička Klisura, Leskovac, 1964, pp. 124–126 strana
- ^ Poreklo prezimena, selo Lebet (Vladičin Han) - Poreklo
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Jovan F. Trifunovski, Grdelička klisura, Leskovac, 1964,
- Radmila Tričković: Leskovac u XVIII veku, Leskovački zbornik XI, 1971.
- Aleksandar Stojanovski: Vranjski kadiluk u XVI veku, Narodni muzej u Vranju, 1985.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
- Satelitska mapa (Wikimapia)
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)
