Opsada Bejruta

Opsada Bejruta
Deo Izraelske invazije Libana 1982.
Stadion u Bejrutu koji je PLO koristio za snabdevanje municijom.
Vreme 14. jun - 21. avgust 1982. Mesto Bejrut, Liban Ishod Prekid opsade, povlačenje PLO-a
Sukobljene strane
PLO	Izrael
Komandanti i vođe
Jaser Arafat	Arijel Šaron
Jačina
15.000	30.000
Žrtve i gubici
1000 mrtvih, 6000 zarobljenih	368 vojnika

Opsada Bejruta se dogodila tokom leta 1982, kao odgovor na napade PLO-a na Izrael iz Libana. Završava se povlačenjem Palestinaca i izraelskim prepuštanjem teritorija koji su zauzeli tokom opsade.

Pozadina

Dugi period političkih napetosti u Libanu kulminisao je u martu 1975. izbijanjem građanskog rata. Središnja vlast je prestala da funkcioniše, a zemlja je podeljena na područja pod nadzorom različitih hrišćanskih, sunitskih i šijitskih milicija te Druza i boraca PLO-a, zapletenih u mrežu savezništava i međusobnih neprijateljstava. Podela nije zaobišla ni glavni grad Bejrut koji je podeljen na istočni deo pod nadzorom hrišćanskih milicija i na zapadni deo grada koji je bio pod nadzorom muslimanskih snaga, dok je poslovno središte grada postalo ničija zemlja. U razmerno kratkom razdoblju Bejrut je od sredozemnog grada, kulturnog i privrednog središta regije, bio pretvoren u poprište teških borbi. U junu 1976. na poziv libanskog predsednika Franueha u rat na strani hrišćanskih milicija ušla je Sirija. Dvadeset hiljada sirijskih vojnika prelazi granicu, zaposeda dolinu Bekaa, napada muslimanske milicije i PLO te do jeseni preuzima nadzor nad polovinom zemlje. Dobri odnosi hrišćanskih falangista i Sirije trajali su do leta 1978, da bi se nakon napada na familiju bivšeg predsednika Franueha, iza kojeg su stajali falangisti, Sirija okrenula protiv hrišćanskih milicija. Osim Sirije, pomoć hrišćanskim milicijama pružao je i Izrael, koji je falangistima slao oružje i provodio pomorsku blokadu libanske obale. U martu 1978. izraelska je vojska prvi put prodrla na jug Libana, uništila palestinske baze i poterala gerilce PLO-a prema severu. Izrael se povukao iz Libana u junu 1978.

Početkom osamdesetih godina u Izraelu je na vlasti bio desno orijentisani Likud Menahema Begina, koji je zagovarao politiku čvrste ruke prema arapskim susedima. Koristeći kao povod palestinski pokušaj atentata na izraelskog ambasadora u Ujedinjenom Kraljevstvu, Izrael je bombardovao uporišta PLO-a u Libanu te 6. juna 1982. preduzeo novu kopnenu invaziju juga Libana. U operaciji pod nazivom Mir za Galileju izraelske vojne kolone napredovale su prema severu uništavajući palestinska uporišta. Izraelska invazija 1982. godine u pogledu angažiranih snaga bila je znatno opsežnija od prve invazije 1978. te su već peti dan od početka invazije Izraelci nadzirali trećinu libanske teritorije. Brzi prodor izraelskih oklopnih snaga kombinovan helikopterskim i amfibijskim desantima u pozadini izraelsku je vojsku već sredinom juna doveo do vrata glavnog libanskog grada Bejruta, gde je u njegovom zapadnom delu ostalo u okruženju nekoliko hiljada palestinskih boraca i sirijskih vojnika.

Opsada

Izraelske snage su 13. juna 1982. stigle do Bejruta i zauzele istočno predgrađe Baabdu. Od 14. juna počele su borbe za zauzimanje uzvisina iznad grada, koje su potrajale do 26. juna. Osvajanje visova iznad Bejruta omogućilo je Izraelcima vizuelni nadzor nad celim gradom i istovremeno preseklo veze opkoljenih Palestinaca u zapadnom Bejrutu sa savezničkim snagama u dolini Bekaa i ostatku Libana. Konačno se 1. jula zapadni deo grada našao u potpunom okruženju izraelskih snaga, koje opkoljenu teritoriju bombarduju artiljerijskom vatrom. Opkoljena teritorija je s dve strane bila zatvorena morem, dok je liniju koja se protezala od rubova aerodroma na jugu do luke na severu grada stezala izraelska vojska. Izraelci su zatvorili struju i vodu opkoljenom području, da bi na pritisak međunarodne javnosti 7. jula opskrba ipak bila obnovljena. Procenjuje se da je tokom borbi u zapadnom Bejrutu ostalo zatočeno između 350 i 500 hiljada civila. Iako većina stanovnika zapadnog Bejruta nije bila oduševljena palestinskom vojnom prisustvu, njihov stav prema Izraelu generalno se može oceniti kao neutralan te izraelska vojska tokom borbi od njih nije mogla očekivati direktnu podršku.

Izraelska je vojska 13. jula izvela probni napad na bejrutski aerodrom, koji je bio odbijen uz nekoliko uništenih oklopnih vozila. Naime, Izraelci nisu bili pripremljeni za urbano ratovanje jer je većina izraelskih jedinica pred Bejrutom bila oklopna ili mehanizirana, s malim brojem klasičnih pešadijskih jedinica. Direktni napad na grad u pravilu je implicirao i velike izraelske vojne žrtve, koje bi izraelska javnost i birači teško prihvatili. Osim toga, izraelsko je vodstvo bilo svesno da vojno zaposedanje glavnoga grada jedne arapske države nosi i krupne političke posljedice, a protezanje opsade na dugo razdoblje će doneti palestinskom pitanju neželjenu pažnju u inostranstvu. Izraelska vojska je kontinuirano držala zapadni Bejrut pod snažnom vazdušnom, pomorskom i artiljerijskom vatrom. U više navrata pokušani su atentati na palestinske funkcionere preciznim bombardovanjem iz vazduha. Tako su u više navrata Jaser Arafat i nekoliko njegovih najbližih saradnika bili mete izraelskih bombi, koje su izbegli za samo nekoliko minuta. Iako je PLO pretrpio velike žrtve tokom opsade i bio u znatnoj meri oslabljen napadima, politička šteta u međunarodnoj zajednici nanesena Izraelu bila je daleko veća od dobitka koju je ostvario opsadom Bejruta. Izraelske granate su ubile velik broj civila koji nisu imali veze s PLO-om, zbog čega je Tel Aviv trpio velike kritike u inostranstvu.

Kratko primirje koje je trajalo između 13. i 21. jula obje su strane iskoristile za konsolidaciju. Izraelska vojska je posebno snažno bombardovala Bejrut između 4. i 12. avgusta, kada je grad bio doslovno u plamenu. Artiljerijski napadi su bili uvertira u dugo očekivani masovni izraelski napad koji je počeo 4. avgusta i koji je na četiri mesta probio palestinsku odbranu. Najuspešniji izraelski prodor bio je na jugu grada, gde je zapretio da ugrozi i samo sedište PLO-a. Nakon početnog uspeha izraelska je vojska zastala samo da bi 9. avgusta obnovila napade koji su kulminirali 12. avgusta snažnim vazdušnim i artiljerijskim udarima, koji su i među bejrutskim civilima odneli više stotina života.

Istovremeno s trajanjem borbi, uz američko posredovanje počeli su pregovori između predstavnika PLO-a i izraelske strane u kojima je odlučujuću posredničku ulogu igrao posebni izaslanik SAD, Filip Habib. Vođa PLO-a Arafat odbijao je odstupiti, preteći borbom do posljednjeg čoveka i pretvaranjem Bejruta u novi Staljingrad. Naposletku je 12. avgusta, u jeku najtežih izraelskih napada, Arafat pristao povući PLO iz Bejruta u zamenu za prekid borbi, pod uslovom da u zemlji budu razmeštene međunarodne mirovne snage koje treba da zaštitite Palestince koji ostaju u Libanu. Važan korak ka postizanju trajnog primirja bilo je pristajanje Sirije i Tunisa da prihvate borce PLO-a.

Dana 21. avgusta 1982. u Liban je stiglo prvih 350 francuskih vojnika iz međunarodnog vojnog kontingenta, a sledećih dana je stigao i ostatak međunarodnih snaga. Palestinsko povlačenje iz zapadnog Bejruta bilo je završeno 1. septembra te je oko 10.600 palestinskih gerilaca i 3600 sirijskih vojnika bilo evakuirano iz grada u Tunis i Siriju, a Jaser Arafat odlazi u izgnanstvo u Tunis. No, nekoliko hiljada gerilaca PLO-a koji su držali položaje na drugim delovima zemlje ipak je ostalo u Libanu pod zaštitom sirijske vojske na području doline Bekaa. Nakon što je povlačenje PLO-a iz Bejruta dovršeno, međunarodne snage su se 10. septembra počele razmještati iz središta Bejruta u baze na ivicama grada.

Posledice

Izraelska opsada Bejruta je i u vojnom i u političkom smislu bila uspeh. Iako PLO nije bio vojno uništen, njegova evakuacija je znatno oslabila pritisak na Izrael i prekogranične upade. Dana 26. septembra 1982. počelo je i izraelsko povlačenje iz Bejruta, da bi se 1985. izraelska vojska povukla na jug Libana, a u potpunosti se povukla iz zemlje tek 2000. godine. Međutim, libanski građanski rat još uvek je bio daleko od završetka - 14. septembra 1982. ubijen je libanski predsjednik Bašir Gemauel, a dva dana kasnije neslavno je propala i preuzeta obaveza međunarodne zajednice da zaštiti palestinske civile u bejrutskim izbjegličkim kampovima. Naime, u palestinske logore Sabra i Šatila, koje su izraelske snage držale u okruženju, pušteno je 300 naoružanih falangista pod zapovedanjem bliskog Gemauelovog saradnika Eliea Hobeike sa zadatkom hvatanja preostalih boraca PLO-a, za koje se pretpostavljalo da se kriju među izbjeglicama. Međutim, falangisti su počinili masovne egzekucije palestinskih civila u kojima je tokom dva dana ubijeno više od hiljadu Palestinaca. Međunarodni vojni kontingent poslan u leto 1982. takođe nije bio pošteđen napada. Nakon što je u aprilu 1983. u samoubilačkom napadu uništena američka ambasada u Bejrutu, u oktobru iste godine simultano su napadnuti glavni štabovi američkih i francuskih snaga u Bejrutu, pri čemu je ubijeno gotovo tri stotine vojnika. Serija terorističkih napada na međunarodne ciljeve direktno je vodila i do povlačenja američkih, britanskih i italijanskih vojnika iz Libana u februaru 1984, iza kojih je nekoliko meseci kasnije usledilo i francusko povlačenje. Libanski građanski rat nastavio se sledećih šest godina i tek je potpisivanje sporazuma u saudijskom gradu Taifu u oktobru 1989. označilo završetak rata.

Spoljašnje veze

Napomena: Ovaj tekst ili jedan njegov deo je preuzet sa veb sajta hrvatskog časopisa Hrvatski vojnik. Vidi dozvolu.

• http://www.globalsecurity.org/military/library/policy/army/fm/3-06/appa.htm