Pecka (Osečina)

Pecka
Pecka;
	Panorama donjeg dela Pecke
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Kolubarski
Opština	Osečina
Stanovništvo
— 2011.	451
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 17′ 25″ S; 19° 32′ 14″ I / 44.290333° S; 19.537333° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	300 m
	Pecka Pecka na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	14207
Pozivni broj	014
Registarska oznaka	VA

Pecka je naselje u Srbiji u opštini Osečina u Kolubarskom okrugu. Prema popisu iz 2011. u Peckoj živi 451 stanovnik (prema popisu iz 2002. bio je 501 stanovnik).

U Peckoj postoji Osnovna škola „Vojvoda Mišić”, među najstarijim školama u Podgorini i Azbukovici, osnovana 1841. godine. Zatim, Dom zdravlja "Dr Herbert Kraus i Dr Cvetko Tomić", osnovan 1934. godine kao Zdravstvena zadruga, koji je svoje zvezdane trenutke dostigao 70-ih i 80-ih godina 20. veka, kao najpoznatiji i najbolji dom zdravlja u čitavoj tadašnjoj Jugoslaviji. Tu je još i Zemljoradnička zadruga „Pecka“ koja je prethodnih godina bila najveći proizvođač suve šljive u Kolubarskom okrugu.^[1]

Ovde se nalazi Crkva - spomen kosturnica Uspenja Presvete Bogorodice iz 1934. godine, u čijoj porti je bio sahranjen Vladislav Ribnikar, osnivač lista „Politika”, do prenošenja u porodičnu grobnicu na Novom groblju u Beogradu.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Profesor i antropogeograf Ljuba Pavlović, obilazeći Azbukovicu i Podgorinu u dva maha (1908-1914 i 1920-1926) zapisao je:

"Pecka je na stavama Mrčanice i Carinke s rečicom Peckom. Na stavama ovih rečica, dokle je bilo malo više šume po brdima, bile su dobre luke i ziratne zemlje; danas su znatnim delovima poplavljene šljunkovima i peskovima ili sasvim uništene. Pecka po položaju liči na štampano pismo T. Poprečna crta je ulica niz Mrčanicu, a uzdužna sa sredine pravo školi. S jedne i druge strane su kuće, kafane i radnje, dosta zbijene a ima i praznina.

Pecka je novo naselje. Do 1863. god. na Mrčanici pod Bogdanićem, bio je nekakav turski han, koji su podizali i o svom trošku održavali neki bogati Turci Sokoljani. Taj je han po izgnanju Turaka Sokoljana pripao opštini carinskoj i ova ga je srušila i na njegovom mestu podigla i dosada održala propisnu mehanu, uz koju je sudnica opštine carinske. Han je bio od velike koristi Sokolu. Putnici koji su putovali peške ili na konjima za Soko ili kuda dalje, morali su tu zastajati i odmarati se. Uz han su bile i poneke zanatlije koje bi bile od velike koristi putnicima, a to su: kovači, potkivači i ekmeščije. Svi su oni bili i u hanu i bili Turci. Tek oslobođenjem počeli su se Turci povlačiti u Soko i ređe otuda izlaziti.

U 1863. god. han su držali naši. Prvi doseljenik sa strane, koji se ovde stalno nastani, bio je Veličko Ilić, rodom iz jednog sela blizu Sofije. On je dotle bio u Valjevu, bio na zanatu bojadžijskom i kao takav doselio se, da radi svoj zanat. Ilić je vrlo dobro uspeo u svom zanatu, ali je pored bojenja držao i dućan gde je prodavao sve trgovačke artikle. On je bio onda, kad u Peckoj osim hana nije bilo nijedne kuće, on je radio i danju i noću da još koga privuče, te je i sa strane i iz susednih sela jednog po jednog uvlačio i stvorio današnju varošicu, koja se stalno širi i popunjava pridolaskom seljaka, trgovaca i zanatlija."^[2]

Period do Prvog svetskog rata[uredi | uredi izvor]

Pecka se, u drugoj polovini 19. i prvoj polovini 20. veka razvijala kao zanatski i trgovački centar okolnih sela (Bastav, Gunjaci, Carina, Skadar, Dragodol, Konjic i Lopatanj). Pecka sa okolinom tada je bila deo Azbukovačkog sreza sa sedištem u Ljuboviji. Azbukovački srez bio je deo nekadašnje Sokolske nahije. U Soko Gradu, udaljenom svega 15-tak kilometara od Pecke, Turci su se zadržali sve do 1867. godine. Sve do 50-tih godina 20. veka Pecka je bila i opština, pre Drugog svetskog rata u sastavu Azbukovačkog sreza, a nakon toga u sastavu Podgorskog sreza.

Oko škole i administrativnih zgrada vremenom se razvijalo naselje koje je postepeno dobijalo sve karakteristike urbanog naselja. Zbog toga su januara 1872. godine meštani Pecke održali zbor na kojem su izrazili želju da se Pecka proglasi varošicom. Povodom ovog zahteva, načelnik Azbukovačkog sreza se 23. jula 1873. godine pismeno obraća Načelstvu Podrinjskog okruga. Želja da se Pecka proglasi varošicom ostvarena je tek nakon tridesetak godina. Grupa viđenijih građana Pecke, posle dinastičke promene na prestolu Srbije 1903. godine, ponovo pokreće inicijativu, koja je ovoga puta bila uspešna. Ukazom NjKV kralja Petra Prvog Karađorđevića, donetim 24.decembra 1904. godine, a objavljenim 9. januara 1905. godine u "Srpskim novinama", Pecka biva proglašena varošicom, što je po tadašnjim zakonima nosilo određena prava i privilegije njenim stanovnicima. Tekst Ukaza glasi:

Mi Petar, po milosti Božijoj i volji narodnoj Kralj Srbije, na predlog našeg Ministra unutrašnjih dela, a na osnovu čl. 6 Zakona o mestima, rešili smo i rešavamo:

Da se zaselak Pecka, koji pripada selu Carini, opština Carinska, u srezu Azbukovačkom, okruga Podrinskog, po izjavljenoj želji njenih stanovnika, proglasi za varošicu pod imenom Pecka, s tim da ova nova varošica ostane i dalje u sastavu opštine Carinske, u istom srezu i okrugu.

Naš ministar unutrašnjih dela neka izvrši ovaj ukaz.

24. decembra 1904. godine u Beogradu.

Nj. k. v. Petar, kralj Srbije i ministar unutrašnjih dela, Stojan M. Protić.

Pecka u Prvom svetskom ratu[uredi | uredi izvor]

U toku Prvog svetskog rata, zbog blizine reke Drine (22 km) i važnog putnog prevoja Proslop (619 mnv.), Pecka je imala važan strateški položaj, pa je u zgradi škole u Peckoj bio je smešten štab Moravske divizije i bolnica za ranjenike sa Gučeva, Mačkovog kamena i Rožnja. Jedan od ranjenika sa Rožnja u toj bolnici bio je i Vladislav Ribnikar, osnivač lista "Politika". Ranjen je u borbama na Petrinoj steni krajem avgusta 1914. godine, a preminuo 1. septembra 1914. godine u bolnici za ranjenike smeštenoj u zgradi škole u Peckoj. Kapetan Vladislav Ribnikar sahranjen je na tadašnjem vojničkom groblju koje se nalazilo u dvorištu škole, da bi nakon Prvog svetskog rata, njegovi i posmrtni ostaci ostalih sahranjenih srpskih boraca bili premešteni u spomen kosturnicu u porti pravoslavne crkve u Peckoj. Nakon Drugog svetskog rata njegovi posmrtni ostaci premešteni su u porodičnu grobnicu u Beogradu. Danas se u porti Crkve nalazi grobni beleg sa epitafom.

Nakon povlačenja srpske vojske preko Albanije, i Pecka doživljava sudbinu sličnu ostalim delovima Srbije. Biva opustošena i razorena od strane Austrougarskog osvajača i ceo kraj skoro potpuno zamire. Privredni život praktično ne postoji, škola obustavlja rad u periodu 1915-1919. O posledicama i razmerama stradanja tokom Prvog svetskog rata govori i podatak da je u školi u Peckoj 1914. godine bilo preko 200 đaka, da bi taj broj pet godina kasnije, 1919. godine, jedva dostigao 120, i to sa đacima uzrasta od 7 do čak 18 godina, jer su morale da se nadoknade četiri propuštene godine.

Period između dva svetska rata[uredi | uredi izvor]

Nakon Prvog svetskog rata, Pecka se postepeno obnavlja. Ponovo se otvaraju zanatske, trgovinske i ugostiteljske radnje. Obnavlja se i nastava u školi. Veliku smetnju u razvoju Pecke u ovom periodu predstavljala je nerazvijena infrastruktura. Putevi su bili u veoma lošem stanju. Svi su bili makadamski ili zemljani. Glavni putni pravci (banovinski putevi) su bili: Pecka - Ljubovija preko prevoja Proslop, Pecka - Valjevo preko prevoja Iva, Pecka - Osečina preko prevoja Bogdanić i Pecka - Bela Crkva preko Rađevskih Stava. Zimi su putni pravci preko prevoja često bili neprohodni. Drugi problem su predstavljale plahovite i bujične reke i potoci na kojima je izgrađena Pecka. One su često plavile varošicu nanoseći velike materijalne štete. Poznata je poplava iz 1923. godine, kada su reke Pecka i Carinka poplavile Pecku. Posebno je zapamćena poplava iz 1926. godine, kada je mali potok Mrčanica nabujao odnevši glavne ulice i nekoliko kuća u Peckoj.

U ovim uslovima privredni život je ipak napredovao. Tako je sredinom 1920-tih godina u Peckoj bilo preko 40 zanatskih, trgovinskih i ugostiteljskih radnji. Bilo je, praktično, svih zanatlija: kovača, potkivača, sarača, opančara, ćurčija, bojadžija, abadžija, pekara, mesara, vunovlačara. Bio je i znatan broj trgovinskih i ugostiteljskih radnji, koje su se razvijale uz zanatske radnje.

I društveni život u Peckoj između dva rata se postepeno razvijao. Škola je obnovila rad 1919. godine i, vremenom, postala nosilac kulturnog razvoja i života Pecke. U ovom periodu škola je bila četvororazredna i činile su je škole u Peckoj, Gunjacima (od 1919. g.) i Dragodolu (od 1924. g.).

Godine 1923. osnovan je fudbalski klub "Ribnikar", kao jedan od prvih fudbalskih klubova u tadašnjoj Kraljevini SHS. Sa kraćim prekidima, ovaj fudbalski klub postoji do današnjeg dana. Zbog malog broja fudbalskih klubova, u to vreme su se uglavnom odigravale prijateljske utakmice. Fudbalski teren prvobitno je bio na prostoru današnjeg Doma zdravlja, na placu zvanom "Vašarište". Izgradnjom zgrade Zdravstvene zadruge, sredinom 30-tih godina 20-tog veka, fudbalski teren se seli na prostor današnje hladnjače Zemljoradniče zadruge "Pecka", koji se zvao Vučkovača. To je bila polumočvarna luka kraj plahovitog potoka Mrčanice, koja je često plavila teren.

Godine 1926. osnovano je Humanitarno prosvetno kulturno društvo "Ribnikar", u okviru kojeg se posebno isticalo Diletantsko (amatersko) pozorište, koje je izvodilo svoje predstave, kako u Peckoj, tako i u okolnim mestima. Naročito je bio zapažen nastup u Valjevu 24. januara 1931. godine. Članak o ovom nastupu objavljen je i u "Glasu Valjeva", 1. februara 1931. godine. Tadašnji predsednik društva je bio učitelj Milan Pintarić, jedan od njegovih osnivača.

Na molbu građana Pecke, od 25. aprila 1925. godine, odobreno je otvaranje Ženske zanatske škole, koja je radila dve godine. Prestala je sa radom 1927. godine zbog nedostatka sredstava, prostora i malog broja učenica.

Godine 1934. osnovana je Zdravstvena zadruga, kao začetak budućeg Doma zdravlja. Godine 1936. na placu zvanom "Vašarište", ustupljenom od strane škole u Peckoj, izgrađena je zgrada Zdravstvene zadruge u kojoj je i danas smešten Dom zdravlja i apoteka. Jedan od prvih lekara pri Zdravstvenoj zadruzi od 1938. godine bio je i dr Herbert Kraus, posleratni ministar zdravlja u vladi FNRJ i načelnik VMA. U Peckoj mu je bila prva lekarska služba, nakon odsluženja vojnog roka.

U ovom periodu Pecka je bila opština u Azbukovačkom srezu, a od 1929. godine u sastavu Drinske banovine.

Pecka u Drugom svetskom ratu[uredi | uredi izvor]

Period posle Drugog svetskog rata[uredi | uredi izvor]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Panorama Pecke
Zgrada škole
Spomenik borcima NOB-a i žrtvama rata
Spomenik dr Herbertu Krausu i dr Cvetku Tomiću
Spomen crkva i kosturnica
Spomenik ratnicima Moravske divizije II poziva u porti crkve

Demografija[uredi | uredi izvor]

U naselju Pecka, prema popisu iz 2011. godine, živi 451 stanovnik (209 muškog i 242 ženskog pola), od toga 380 punoletnih, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,3 godina (42,9 kod muškaraca i 41,7 kod žena). U naselju ima 156 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,89.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2011. godine), a u poslednjem popisu zabeležen je pad broja stanovnika za 10% u odnosu na prethodni popis.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. i 21. veka

Demografija^[3]
Godina	Stanovnika
1948.	214
1953.	216
1961.	276
1971.	285
1981.	429
1991.	469	464
2002.	501	504
2011.	451

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[4]

Srbi	499	99,60%
Muslimani	1	0,19%
nepoznato	0	0,0%

Stanovništvo prema polu i starosti^[5]


	m	ž
?	0	0
80+	2	3
75—79	5	8
70—74	11	11
65—69	7	16
60—64	9	14
55—59	6	10
50—54	14	16
45—49	30	16
40—44	27	22
35—39	20	31
30—34	10	16
25—29	10	18
20—24	16	15
15—19	26	33
10—14	16	21
5—9	12	19
0—4	4	7
Prosek :	38,2	37,3

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	58	61	81	100	150	145	160

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	28	29	32	48	11	12	0	0	0	0	3,13

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena
Muški	193	51	130	10	2
Ženski	229	63	129	31	6
UKUPNO	422	114	259	41	8

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	114	31	0	0	24
Ženski	90	28	0	0	16
UKUPNO	204	59	0	0	40
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	1	4	15	3	6
Ženski	0	0	13	3	2
UKUPNO	1	4	28	6	8
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	1	8	9	8
Ženski	0	2	2	8	14
UKUPNO	0	3	10	17	22
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	3	0	0	1
Ženski	2	0	0	0
UKUPNO	5	0	0	1

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Zadrugarski pelcer iz Pecke („Politika“, 7. novembar 2012), Pristupljeno 23. 4. 2013.
^ Ljuba Pavlović - Sokolska nahija, 1930
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] Zadrugarski pelcer iz Pecke („Politika“, 7. novembar 2012), Pristupljeno 23. 4. 2013.

[2] Ljuba Pavlović - Sokolska nahija, 1930

[3] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[4] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[5] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]