Saveznička invazija Italije
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Saveznička invazija Italije | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Deo Italijanskog fronta | |||||
 Američki vojnici i oprema se iskrcavaju pod paljbom tokom invazije kod Salerna | |||||
| |||||
| Sukobljene strane | |||||
 Ujedinjeno Kraljevstvo SAD Kanada |
 Nemačka Italija(do 8. septembra) | ||||
| Komandanti i vođe | |||||
Harold Aleksander Bernard Montgomeri Mark Klark |
Albert Keselring Hajnrih fon Fitinghof | ||||
Saveznička invazija Italije je predstavljala iskrcavanje vojske zapadnih Saveznika u kontinentalnoj Italiji koja je počela 3. septembra 1943. Invaziju je izvršila 15. armijska grupa generala Harolda Aleksandera (koja je obuhvatala Petu američku armiju general-pukovnika Marka Klarka i Osmu britansku armiju generala Bernarda Montgomerija. Ova operacija je usledila nekon uspešne invazije Sicilije dva meseca ranije.
Glavne invazione snage su se iskcrale u Salernu (operacija Avalanč) ~ operacija „Lavina“ na zapadu Apeninskog poluostrva, dok su dve pomoćne operacije izvršene u Kalabriji (operacija Bejtaun) i Tarantu (operacija Slapstik).
Iskrcavanje Saveznika kod Salerna imalo je za cilj da se ovlada Napuljem čija je luka mogla, zbog velikog kapaciteta, da zadovolji u znatnoj meri potrebe snabdevanja Italijanskog fronta. U ovoj desantnoj operaciji učestvovalo je preko 600 brodova od čega je bilo 230 ratnih. Tokom celog trajanje ove operacije more je bilo mirno, a vreme veoma povoljno. Može se reći da se glavna bitka za Italiju odigrala kod Salerna.
Saveznički plan[uredi | uredi izvor]
Zadatak iskrcavanja bio je poveren američkoj 5. armiji pod komandom general-lajtnanta Marka Klarka u čijem je sastavu bio američki 6. korpus od dve divizije i 10. britasnkog korpusa od tri divizije. Britanske jedinice trebalo je da se iskrcaju na sektoru severno od reke Selea pa do oko tri km južno od Salerna, a američke od reke Selea do Agropolija. Na poluostrvu Sorento planirano je da se iskrcaju jurišne jedinice Rendžeri i da u sadejstvu sa trupama koje bi iskočile padobranima unište nemačke baterije koje su mogle sa boka odlično da gađaju čitavu zonu iskrcavanja.
Planirano je bilo da konvoji pođu iz severnih luka Sicilije, Palerma i Terminija kao i iz luka severne Afrike, Orana, Alžira, Bizerte i Tripolija, sa desantnim sredstvima, transportnim brodovima, neposrednim osiguranjem i brodovima za artiljerijsku podršku koji bi formirali dve grupe prema području svog iskrcavanja. Avijacijsku podršku sačinjavalo je pet eskortnih nosača aviona, nekoliko krstarica i razarača, a neposrednu zaštitiu činilo je pet bojnih brodova i izvestan broj lakih krstarica i razarača, ali su kasnije, tokom same operacije, bila povučena četiri bojna broda radi sprovođenja italijanske flote na Maltu.
Istog dana kada je bio izvršen desant kod Salerna počelo je iskrcavanje u Tarantu britanske 1. vazdušno-desantne divizije od oko 8000 ljudi.
Nemačke pripreme[uredi | uredi izvor]
Nemačka je koristila ostatke onih elemenata u Italiji i koji su još bili spremni da se bore i uključila ih je u svoje planove za odbranu Italije. Velikom brzinom su bile sprovedene odbambene mere, pripremani su položaji a za borbu je su bio spreman i čitav niz manjih brodova koje su Nemci uspeli da zarobe.
Desant[uredi | uredi izvor]
8. septembra u zoru isplovio je konvoj sa Sicilije koji se oko 15:00 časova sastao sa konvojem koji je plovio iz severne Afrike. Konvoj sa Sicilije bio je otkriven još u 14:00 časova i nemačka avijacija je od tada vršila česte napade i uznemiravanja nanevši konvoju izvesne gubitke. U 21:00 čas konvoj je uplovio u Salernski zaliv o odmah, po mesečini, otpočeo pripreme za iskrcavanje. Grupe minolovaca preduzeli su čišćenje planiranih plovnih kanala do zone za sidrenje. Pošto su nemačke jedinice već otkrile celu ovu ekspediciju, koncentrisali su dosta jaku avijaciju i preduzeli su snažna bombardovanja iz vazduha koja, zahvaljujući veoma jakoj protivvazdušnoj odbrani, nisu imala neki veći učinak ~ bio je potopljen samo jedan LCT brod.
9. septembra u 01:00 čas, pošto je zašao Mesec, brodovi su se približili obali na oko 10 kilometara, a oko 01:30 časova transportni brodovi su spustili u more desantne čamce koji su krenuli na jurišnu liniju na oko 3,5 kilometara od obale. Tada je saveznička avijacija žestoko bombardovala severno ~ britanasko ~ područje iskrcavanja, a oko 03:00 časova otvorili su vatru i brodovi podrške, na šta je nemačka artiljerija uzvratila. Baš tada je stigao izveštaj o primirju sa Italijom, ali to nije imalo nikakav uticaj na otpor nemačke odbrane. Na južnom ~ američkom ~ sektoru nije bilo vršeno bombardovanje, jer se težilo iznenadnom jurišu. Oko 03:00 časova jurišne jedinice Rendžeri su se iskrcali na poluostrvo Sorento gde su uništile nemačke baterije. Pod zaštitom brodske artiljerije Saveznikci su oko 04:00 časova poslali desantne brodove na obalu i počeli glavno iskrcavanje. Pri prilaženju samoj obali neki desantni su naišli na mine koje minolovci nisu uspeli da ukone zbog suviše plitke vode i mulja. Nemci su desantna sredstva držali pod konstantnom bliskom artiljerijskom i mitraljeskom vatrom. Na obali su bile dobro raspoređene baterije i mitraljezi bile su podignute prepreke. Nemci su pružali veoma jak otpor, a uskoro su se pojavili i tenkovi, tako da je širenje mostobrana bilo znatno usporeno i ograničeno. Odbrana obale bila je dobro organizovana, a naročito je u tom pogledu dobro iskorišćeno vreme od momenta uočavanja konvoja do njegovog iskrcavanja. Iskrcane trupe bile su usmeravane određenim pravcima koji su bili pod veoma jakom nemačkom vatrom.
Nakon svanuća nemačka avijacija je izvršila snažno bombardovanje iskrcanih trupa, a jake tenkovske grupe preduzele su protivnapade. Od trenutka iskrcavanja Nemci su u toku 24 časa izvršili pet jakih protivnapada, tako da su samo uz velike žrtve i krajnje napore uspeli da održe i učvrste mostobran.
Sledećeg dana, 10. septembra, kao pojačanje iskrcanim trupama bila je upućena 45. američka divizija da bi pomogla odbranu mostobrana. Tokom noći 11. na 12. septembra nemačke trupe preduzimali su jake proitvnapade ne bi li savezničke trupe bacili u more. Veoma teška borba vodila se puna dva dana sa krajnje promenljivom srećom u kojoj su Saveznici imali teške gubitke.
Veoma teška borba za mostobran nastavila se i tokom 14. i 15. septembra; Nemci su napadali nadmoćnim tenkovskim snagama, i mostobran je spasen samo zahvaljujući energičnoj intervenciji savezničke flote ~ dva bojna broda, pet krstarica i 27 razarača, avijacije i iskrcanim pojačanjima. Saveznička flota je sa bliskih odstojanja vršila strahovita granatiranja po nemačkim trupama i tenkovima, a avijacija je formirala čitav vatreni kišobran, tako da je ovo spasilo savezničke snage i omogućilo im da se i dalje održe pred nadmoćnim nemačkim snagama. Položaj američke 5. armije bio je olakšan kada je 17. septembra britanska 8. armija ugrozila južni bok nemačkih snaga pred mostobranom američke 5. armije kada su se ove savezničke armije i sjedinile.
Tokom noći između 17. i 18. septembra Nemci su bili prmoani na odstupanje na srednjem i istočnom delu kako bi ispravili front u visini Napulja i izbegli opasnost da im desant kod Salerna ugrozi odstupnicu i pozadinu. Na položajima koje su zaposeli između Napulja i Jadranskog mora, Nemci su zadržavali Saveznike i onemogućavali im da zauzmu Napulj sve do 10. oktobra.
Tek 3. oktobra američka 5. armija je ušla u Napulj i zauzela potpuno razorenu luku.
Zaključak[uredi | uredi izvor]
A) Iako su imali veliku nadmoć u avijaciji Saveznici prilikom desanta kod Salerna nisu primenili ozbiljnije mere na obezbeđivanju tajnosti ukrcavanja i plovidbe desanta, nego su dozvolili Nemcima da prate desant još od 14:00 časova 8. septembra. Rano otkrivanje desanta omogućilo je Vrhovnoj komandi Vermahta da upotpuni svoje pripreme za odbijanje desanta. Takođe je potrebno istaći da je desant plovio ka obali po mesečini i veoma dugo se zadržao ispred mesta iskrcavanja ~ stigao je 8. septembtra u 21:00 čas, a počeo je iskrcavanje tek 9. septembra u 03:00 časova ~ čime su mesta iskrcavanja oktrivena čak šest časova pre početka iskrcavanja.
B) Brodovi sa desantom nalazili su se na suviše velikom rastojanju od obale, tako da su jurišna desantna sredstva veći deo puta bila pod žestoko nemačkom vatrom sa obale. Usled toga je došlo do gubitaka desantnih brodova još pre pre iskrcavanja desantna, što se negativno odrazilo na moral iskrcanih trupa.
V) Organizacija razminiranja bila je prilično slaba, jer su, iako u manjem broju, mine kod obale ostale neuklonjene što je prouzrokovalo dodatni gubitak desantnih sredstava.
G) Izviđanje obale na kojoj je trebalo izvršiti iskrcavanje je takođe bilo dosta slabo, čak i pored nadmoći savezničke avijacije, tako da su iskrcane trupe nailazile na neraščišćene prepreke koje su ih primoravale da se kreću pravcima na kojima su bile dosta izložene nemačkom vatrom.
D) Demostrativni desant na severnom delu sektora nije postigao očekivani rezultat usled toga što je po rasporedu brodova pred obalom saveznička namera bila jasna Nemcima još i pre samog iskrcavanja.
Đ) Održavanju i spašavanju desanta izuzetno puno je doprinela efikasna podrška jakih savezničkih pomorskih snaga, tako da su samo zahvaljujući zalaganju flote i brodske avijacije odbijeni svi nemački protivnapadi. Do 26. septembar26. septembra saveznički brodovi su radi pružanja artiljerijske podrške iskrcanim trupama ispalili preko 1000000 kilograma granata. Usled udaljenosti aerodroma na Siciliji, saveznička avijacija nije mogla efikasno da obezbeđuje samo područje desanta.
E) Iskrcvanje američke 5. armije kod Salerna, njena borba za održanje mostobrana i krajnji uspeh desantne operacije znatno su bili olakšani energičnim dejstvom britanske 8. armije koja je svojim napredovanjem ugrozila nemački južno bok nemačkog rasporeda ispred mostobrana i time vezala deo nemačkih snaga. A sa druge strane, uspešan desant kod Salerna ugrozio je i bok i pozadinu nemačke glavnine snaga, što je znatno uticalo na odluku da se povuku liniju fronta u visini Napulja.
Gubici Saveznika u Italiji iznosili su do 23. oktobra kod američke 5. armija ukupno oko 8000 britanskih i oko 6000 američkih poginulih, ranjenih i nestalih vojnika, dok je do istog datuma britanska 8. armija izgubila svega oko 1000 ljudi.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Boris Karpov, Obalska odbrana, Vojnoizdavački zavod JNA, "Vojno Delo", Beograd 1957. godine
- Prikril, Boris (1952). Ratne flote i pomorske bitke. Beograd: Tehnička knjiga.
- Vilijam. L. Širer, Uspon i pad Trećeg rajha - istorija nacističke Nemačke, IK Filip Višnjić, Beograd 2015. godine
- Bericht van de Tweede Wereldoorlog ~ Drugi svetski rat, Druga knjiga, Iskrcavanje kod Salerna i Taranta - Umreti za Napulj, 261 strana, IRO Narodna knjiga, Beograd 1980.g.