26. dalmatinska divizija NOVJ

**Dvadeset šesta dalmatinska divizija NOVJ**
Dvadeset šesta dalmatinska divizija NOVJ
	Članovi štaba 26. divizije na planini Biokovo decembra 1943. godine
Postojanje	8. oktobar 1943.
Formacija	. Jedanaesta dalmatinska brigada NOVJ; Dvanaesta dalmatinska brigada NOVJ; Trinaesta dalmatinska brigada NOVJ (do januara 1944); Prva dalmatinska brigada NOVJ (od januara 1944); Treća prekomorska brigada NOVJ (od marta 1944);
Jačina	. 10. oktobra 1943. 3.769 boraca; 31. decembra 1943. 3.521 borac; 31. avgusta 1944. 8.670 boraca; 30. novembra 1944. 8.504 boraca; 31. decembra 1944. 9.156 boraca; 28. februara 1944. 10.567 boraca; 31. marta 1945. 10.914 boraca; 30. aprila 1945. 11.423 boraca;
Deo	Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije
Angažovanje	Operacija Herbstgeviter; Desant 26. divizije na Korčulu; Oslobođenje Brača 1944.; Bitka na Vukovom klancu; Oslobađanje Dalmacije 1944.; Kninska operacija 1944.; Mostarska operacija; Ličko-primorska operacija; Tršćanska operacija
Odlikovanja	novembra 1944. proglašena udarnom
Komandanti
Komandant	. Niko Martinović (8. oktobar 1943 — 24. decembar 1943); Božo Božović (24. decembar 1943. - maj 1945);
Politički komesar	Vojin Popović

Dvadeset šesta dalmatinska divizija NOVJ formirana je 8. oktobra 1943. U njen sastav su ušle Jedanaesta (biokovska), Dvanaesta i Trinaesta (južnodalmatinska) sa oko 3.800 boraca. U januaru 1944. u sastav divizije je umesto Trinaeste ušla Prva dalmatinska brigada. U martu 1944. u sastav divizije ušla je i Treća prekomorska brigada NOVJ.

Od osnivanja, pa do kraja rata, divizija je bila u sastavu Osmog dalmatinskog korpusa. Operativno područje 26. divizije zahvatalo je južnu Dalmaciju, Pelješac i ostrvski arhipelag: Hvar, Brač, Vis, Korčulu i manja ostrva. Usled karaktera svog operativnog područja divizija je bila upućena na blisku saradnju sa snagama Mornarice NOVJ.

Operativno područje divizije spadalo je u zonu nemačkog 5. SS korpus Druge oklopne armije. Teritoriju 26. divizije posedala je 118. lovačka divizija, a u akcijama su učestvovali i delovi 7. SS i 369. legionarske divizije.

Od oktobra do decembra 1943. divizija je bila angažovana u teškim borbama za odbranu slobodne teritorije u Podbiokovlju, na Pelješcu i na Korčuli. Na Korčuli je tokom operacije Herstgeviter 24. decembra 1943. poginuo prvi komandant 26. divizije narodni heroj Niko Martinović.

Od januara 1944. 26. divizija je zadužena za odbranu Visa. Pošto je doneta odluka o odsudnoj odbrani, Vis je uz pomoć Saveznika pretvoren u pravu tvrđavu. Ovim su Nemci odvraćeni od desanta na Vis.

Sa Visa divizija je izvodila prepade na Hvar, Brač, Korčulu i na obalu. Posebno je uspešan bio desant na Korčulu i Mljet aprila 1944. U nekim akcijama učestvovali su saveznička mornarica i odredi savezničke 2. specijalne brigade (engl. 2nd Special Service Brigade) (Hvar marta, Šolta maja, Brač juna 1944).

Tokom septembra 1944. počela je ofanziva NOVJ za oslobeđenje Dalmacije, u kojoj je učesvovala i 26 divizija. 8. septembra divizija je oslobodila Hvar. Značajan uspeh postigla je prilikom oslobađanja Brača, gde je uništen jedan ojačani bataljon 118. divizije.

26. divizija prva je divizija NOVJ koja je popunjena u punu ratnu formaciju. U avgustu 1944. njene brigade brojale su 2.000-2.400 boraca, a u sastavu divizije bilo je ukupno 8.670 boraca. Od 8. oktobra 1944. pod njenom taktičkom i disciplinskom komandom bila je i Prva tenkovska brigada NOVJ.

26. divizija i Prva tenkovska brigada iskrcale su se sredinom oktobra na kopno u južnoj Dalmaciji. Time je nemačka i ustaška posada u Dubrovniku dovedena u težak položaj. Prilikom izvlačenja, jedna kolona 369. divizije uništena je od strane delova 26. divizije NOVJ u bici na Vukovom klancu.

Nakon koncentrisanja ostalih snaga Osmog korpusa pokrenuta je Kninska operacija, kojom je likvidirana osnovna uporišna tačka na desnom krilu nemačke „zelene linije“ fronta u Jugoslaviji i uništena 264. divizija.

Od 20. marta 1945. divizija je u sastavu 4. armije učestvovala u Ličko-primorskoj i Tršćanskoj operaciji protiv nemačkog 15. i 97. brdskog korpusa, koji su u ovim operacijama uništeni.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Vojna enciklopedija, Beograd 1975.
Anić, Nikola (2004). POVIJEST OSMOG KORPUSA NARODNOOSLOBODILAČKE VOJSKE HRVATSKE 1943-1945. Zagreb: Dom i svijet.