Gorličko-tarnovska ofanziva

Ofanziva Gorlice-Tarnov
Deo Prvog svetskog rata
Gorlice-Tarnovski prodor i rusko povlačenje
Vreme 1. maj – 18. septembar 1915. Mesto južno od Krakova, područje Gorlica i Tarnova, Austrougarska (današnja Poljska) Ishod pobeda Centralnih sila
Sukobljene strane
Ruska Imperija	Nemačko carstvo Austrougarska
Komandanti i vođe
D. R. Radko-Dmitriev	August fon Makensen
Jačina
3. armija	nemačka 11. armija austr.-ug. 4. armija
Žrtve i gubici
240.000	90.000

Ofanziva Gorlice-Tarnov u Prvom svetskom ratu započela je kao manja nemačka ofanziva, da bi popustio ruski pritisak na austrougarsku vojsku na jugu Istočnog fronta. Rezultat ofanzive je bio potpuni kolaps ruskih linija i veliko povlačenje ruske vojske. Rusi su izgubili Poljsku i Galiciju.

Pozadina

U početnim fazama rata na istočnom frontu nemačka vojska je ostvarila seriju čudesnih akcija protiv dve ruske armije, protiv kojih se borila. U bici kod Tanenberga je opkolila i uništila rusku 2. armiju krajem avgusta 1914. U Prvoj bici na Mazurskim jezerima nemačka vojska pod vodstvom Paula fon Hindenburga i Eriha Ludendorfa je zamalo uništila rusku 1. armiju, koja se spasila begom preko granice. Krajem septembra uništen je veći deo ruske dve armije, a ruska vojska je izbačena sa tla Nemačke.

Na jugu stvari su stajale drugačije. Austrougarska vojska je i tu započela ofanzivu krajem avgusta i potisnula je Ruse dovoljno daleko od granice u današnje predele središnje Poljske. Rusi su izveli kontranapad krajem septembra i potisnuli su preko granice neprijateljsku vojsku i zauzeli su veliki deo Galicije. Rusi su posle toga započeli opsadu Pšemisla. Nemci su došli da pomognu stvarajući 9. armiju. Nemci su napali u bici na Visli. Iako su u početku bili uspešni, vratili su se na početne položaje. Rusi su se spremali za invaziju Šleske. Kada su čuli za tu opasnost Nemci su prekomandovali 9. armiju na sever i izvršili veliki pritisak na rusko desno krilo, što se razvilo u bitku kod Lođa početkom novembra 1914. Nemci nisu uspeli da okruže ruske jedinice, pa se bitka završila neodlučeno sa ruskim povlačenjem do blizu Varšave. Zima je sprečavala ratne operacije nekoliko sledećih meseci.

Druga bitka kod Mazurskih jezera

Na početku 1915. Paul fon Hindenburg i Erih Ludendorf su brzo izveli veliki manevar i na sever su premestili vozovima 9. armiju. Na taj način su 9, 8. i novoformirana 10. bile na liniji predratnih pruskih granica sa Rusijom, a da Rusi nisu bili svesni tog velikog manevra čitave jedne armije.

U februaru 1915. su Nemci započeli napad zvan Druga bitka kod Mazurskih jezera, u kojoj su uništili jedan deo ruske 10. armije. Iako akcija nije bila uspešna kako se očekivalo, ozbiljno je ugrozila rusku vojsku u Poljskoj, koja se suočavala sa mogućnošću da bude odsečena u slučaju da se nemačke snage iz krajnjih delova istočne Pruske pokrenu prema jugu.

Prodor

Austrougarska pešadija na istočnom frontu

Načelnik nemačkog generalštaba Erih fon Falkenhajn se odlučio za veliku ofanzivu u Gorlice-Tarlov području, jugoistočno od Krakova. U aprilu 1915. nemačka 11. armija sa 10 pešadijskih divizija pod komandom Augusta fon Makenzena prebačena je sa zapadnog fronta. Trebalo je da bude u sadejstvu sa austrijskom 4. armijom (8 pešadijskih i jedna konjička divizija) pod komandom nadvojvode Jozefa Ferdinanda. Trebalo je da izvrše napad na sektor gde se nalazila ruska 3. armija (18 i po pešadijskih i 5 i po konjičkih divizija) pod komandom generala Radko-Dmitrieva.

August fon Makenzen je komandovao celom operacijom, i nemačkom i austrijskom vojskom. Ofanziva je započela 1. maja nakon teške artiljerijske pripreme. Rusi su nespremno dočekali celi napad. Makenzen je na 35 kilometara fronta, koji je određen za proboj skoncentrisao 10 pešadijskih i jednu konjičku diviziju, odnosno 126.000 vojnika, 457 lakih topova, 159 teških topova i 96 minobacača. Rusi su na istom frontu imali 5 ruskih divizija sa 60.000 vojnika, 141 lakih topova i 4 teška topa. Ruska odbrana je brzo razbijena, a linija se raspala. Zarobljeno je 140.000 vojnika iz 3. armije, a treća armija je gotovo prestala postojati. Rusi su bili prisiljeni da se povlače. Nemačka i Austrougarska su povratile Galiciju od Rusa. Posebno je značajno bilo ponovno osvajanje Pšemisla 3. juna 1915. Front se stabilizovao oko 1. juna. Prodor je na najdubljem mestu bio i do 160 kilometara.

Posle 1. juna, a pre 13. jula celi južni deo se pomakao za još 160 kilometara do reke Bug, pa je samo mali deo Poljske ostao u ruskim rukama. Tada je Varšava još uvek bila u ruskim rukama. Nemci su napredovali 150 kilometara za dve nedelje. Rusi su u pozadini uspevali da nanesu negde i teške gubitke Nemcima, kao na reci San i Dnjestar. Međutim Rusi nisu imali dovoljno resursa da zaustave Nemce. Nemci su osvojili Lavov 22. juna 1915. Između 23. i 27. juna prešli su Dnjestar.

Bitka se nastavila

Tipičan ruski rov u pozadini u Poljskoj 1915.

Četiri nove nemačke armije su bile stvorene, što je bitno pomeralo ravnotežu snaga u nemačku korist, tako da se 9 ruskih armija suočavalo sa 13. armija centralnih sila. Pod pritiskom kajzera Erih fon Falkenhajn je popustio i dopustio da se nastavi ofanziva onako kako su to tražili Paul fon Hindenburg i Erih Ludendorf. Armije Nemačke i Austrougarske započele su 13. jula 1915. ofanzivu na celom frontu. Rusi su bili brojčano slabiji, a zbog prethodnih akcija još uvek van ravnoteže. Južni kraj ruske linije se raspao i počeo se kretati istočno. Još je bilo opasnije da u isto vreme nemačka 10. i Nimenova armija vrše pritisak na krajnjem severnom kraju, a to ponovo stvara mogućnost okruženja cele ruske vojske.

Novi napadi nemačke 8, 10. i 12. armije iz Pruske prema jugu izazvali su kolaps i toga fronta, tako da se celi severni deo ruskih linija pomerio do linije sever-jug na otprilike prijašnjoj predratnoj istočnoj pruskoj granici. Kada su Nemci dobili značajna pojačanja osvojili su Brest-Litovsk 25. avgusta 1915. Brest-Litovsk se nalazio 190 kilometara istočno od Varšave. Kako su se Rusi povlačili tako je Varšava ostala izolovana. Osvojena je 4.-5. avgusta. Hindenburgove snage su 19. septembra zauzele Vilnjus. Tada je nemačko napredovanje konačno bilo zaustavljeno zbog lošeg vremena. Nova linija fronta je bila 290 kilometara istočno od Varšave.

Ishod

Rusi su morali da napuste Galiciju, izgubili su Poljsku i deo Litvanije. Imali su jako velike gubitke. Car Nikolaj II je 8. septembra 1915. lično preuzeo komandu nad vojskom. Iako su Rusi doživeli težak poraz povlačenje vojske se odvijalo u dobrom redu, tako da Rusija nije bila izbačena iz rata. S druge strane da bi održavali veliku ofanzivu Nemci su morali da dovlače vojsku sa Zapadnog fronta smanjujući svoje šanse u sukobu sa Francuzima i Britancima.