Sivert
| Sivert | |
|---|---|
.jpg) Prikaz pozadinskog zračenja u hotelu u Narahi u Japanu, pokazuje stepen doze u mikrosivertima na sat, pet godina nakon katastrofe u Fukušimi. | |
| Informacije o jedinici | |
| Sistem | Izvedene jedinice SI sistema |
| Jedinica | Efekat jonizujućeg zračenja na zdravlje (Ekvivalentna doza) |
| Simbol | Sv |
| Imenovan po | Rolf Maksimilijan Sivert |
| Jedinična pretvaranja | |
| 1 Sv u ... | ... je jednak sa ... |
| Osnovne jedinice SI sistema | m2⋅s−2 |
| Energija apsorbovana masom | J⋅kg−1 |
| CGS jedinice (izvan SI) | 100 rem |
Sivert (eng. sievert; simbol: Sv[note 1]) je SI izvedena jedinica ekvivalentne doze radijacije, i kao takva je zavisna od bioloških efekata radijacije, nasuprot fizičkim aspektima, koje karakteše apsorbovana doza, koja se meri u grejima. Sivert je važan u dozimetriji i zaštiti od zračenja, a ime je dobio po Rolfu Maksimilijanu Sivertu, švedskom medicinskom fizičaru poznatom po radu na merenju doze zračenja i istraživanju bioloških efekata zračenja.[1]
Severt se koristi za količine doze zračenja kao što su ekvivalentna doza i efektivna doza, koje predstavljaju rizik od spoljnog zračenja iz izvora van tela, i predana doza koja predstavlja rizik od unutrašnjeg zračenja usled udisanja ili unosa radioaktivnih supstanci. Sivert je namenjen predstavljanju stohastičkog zdravstvenog rizika, koji se za procenu doze zračenja definiše kao verovatnoća raka izazvanog zračenjem i genetskog oštećenja. Jedan sivert nosi sa sobom 5,5% šanse da se eventualno razvije fatalni rak na osnovu linearnog modela bez praga.[2][3]
Da bi se omogućilo razmatranje stohastičkog zdravstvenog rizika, izvršeni su proračuni za pretvaranje apsorbovane fizičke količine u ekvivalentnu dozu i efektivnu dozu, čiji detalji zavise od vrste zračenja i biološkog konteksta. Za primenu u zaštiti od zračenja i dozimetrijskoj proceni, Međunarodna komisija za radiološku zaštitu (ICRP) i Međunarodna komisija za radijacione jedinice i merenja (ICRU) objavile su preporuke i podatke koji se koriste za njihovo izračunavanje. Oni su pod stalnim razmatranjem, a preporučene promene se objavljuju u formalnim „Izveštajima“ tih tela.
Konvencionalno, sivert se ne koristi za velike doze zračenja koje proizvode determinističke efekte, što je težina akutnog oštećenja tkiva koje će se sigurno dogoditi, kao što je sindrom akutnog zračenja; ovi efekti se upoređuju sa fizičkom količinom apsorbovane doze merene jedinicom grej (Gy).[4]
Jedan sivert je jednak 100 rem. Rem je starija merna jedinica koja nije deo SI.
Definicija[uredi | uredi izvor]
CIPM definicija siverta[uredi | uredi izvor]
SI definicija koju daje Međunarodni komitet za tegove i mere (CIPM) navodi:
„Količinski ekvivalent doze H je proizvod apsorbovane doze D jonizujućeg zračenja i bezdimenzionalnog faktora Q (faktor kvaliteta) definisanog kao funkcija linearnog prenosa energije od strane ICRU“
- H = Q × D[5]
Vrednost Q nije dalje definisana od strane CIPM, ali zahteva upotrebu relevantnih preporuka CIPM da bi se obezbedila ova vrednost.
CIPM takođe navodi da „da bi se izbegla opasnost od zabune između apsorbovane doze D i doznog ekvivalenta H, trebalo bi koristiti zasebna imena za odgovarajuće jedinice, odnosno naziv grej koristiti umesto džula po kilogramu za jedinicu apsorbovane doze D i naziv sivert umesto džula po kilogramu za jedinicu doze ekvivalentne H".[5]
Ukratko:
Grej – quantity D - apsorbovana doza
- 1 Gy = 1 džul/kilogram – fizikčka količina. 1 Gy je depozit džula energije zračenja po kilogramu materije ili tkiva.
Sivert – quantity H - dozni ekvivalent
- 1 Sv = 1 džul/kilogram – biološki efekat. Sivert predstavlja ekvivalentni biološki efekat deponovanja džula energije zračenja u kilogramu ljudskog tkiva. Ekvivalencija apsorbovane doze označava se sa Q.
ICRP definicija siverta[uredi | uredi izvor]
ICRP definicija siverta je:[6]
- "Sivert je posebno ime za SI jedinicu ekvivalentne doze, efektivne doze i operativne dozne. Jedinica je džul po kilogramu."
Sivert se koristi za brojne dozne količine koje su opisane u ovom članku i deo su međunarodnog sistema radiološke zaštite koji su osmislili i definisali ICRP i ICRU.
Doze jonizujućeg zračenja[uredi | uredi izvor]
Doze jonizujućeg zračenja označavaju količinu predane energije jonizujućeg zračenja određenoj masi materije. Naime, jonizujući zrak prolazeći kroz materiju se sudara s atomima i predaje im svoju energiju, što za posledicu ima jonizaciju atoma, odnosno molekula.
Apsorbovana doza[uredi | uredi izvor]
Apsorbovana doza (skraćeno doza; D) je količina energije jonizujućeg zračenja koju apsorbuje materija na koju zračenje deluje. Apsorbovana doza se označava u Gy (grej; Gy = J/kg). jedan grej (Gy) predstavlja 1 J (džul) energije koju je jonizujuće zračenje predalo 1 kilogramu (kg) materije. Učinci zavise ponajviše od apsorbovane energije i osobina materije koja je energiju apsorbovala. Radi poznavanja istorije i proučavanja starije literature valja navesti da je pre uvođenja SI jedinica, jedinica za apsorbovanu dozu bila rad (engl. Radiation Absorbed Dose). Pri tome 1 Gy = 100 rad. Stoga je rad 100 puta manja jedinica od Gy. Apsorbovana doza se može meriti na više načina, mada se u praksi ne meri, nego se podatak o apsorbovanoj dozi dobija poznavanjem ili određivanjem ekspozicije.[7]
Ekspozicija[uredi | uredi izvor]
Ekspozicija je zbir električnih naboja svih jona istog naboja stvorenih u jedinici mase tvari pri prolasku rendgenskih ili gama zraka. Skraćenica za ekspoziciju je X, a jedinica za ekspoziciju je C/kg (kulon po kilogramu). C/kg je ona količina rendgenskih ili gama zračenja koja će u kg materije (vazduhu) stvoriti jone ukupnog naboja od 1 kulona. Jedinica ekspozicije izvan SI sistema je rendgen (R); 1C/kg = 3867 R.
Brzina ekspozije je ekspozicija po jedinici vremena i izražava se kao (C/kg)/s = C/(kgs).
Ekvivalentna doza ili dozni ekvivalent[uredi | uredi izvor]
Kako apsorbovana doza, u različitim uslovima, ne izražava dovoljno precizno težinu štetnih učinaka zračenja na organizam, uveden je pojam ekvivalentne doze (ekvivalentan - jednakomeran, istog značaja). Ekvivalentna doza ili dozni ekvivalent (H, eng. RBE – Relative Biological Effectiveness) je jednaka umnošku apsorbovane doze (D), faktora kvaliteta (Q), i proizvoda ostalih činioca (N). Jedinica za ekvivalentnu dozu je Sv (sivert), Sv = J/kg).
Dakle:
- H = D x Q x N
gde je: H - ekvivalentna doza ili dozni ekvivalent u Sv (sivert; Sv = J/kg), D - apsorbovana doza Gy (grej; Gy = J/kg), Q - faktor kvaliteta je faktor kojim je potrebno pomnožiti apsorbovanu dozu (D) kako bi izrazila šteta nanesena ozračenim jedinkama bilo kojom vrstom jonizujućeg zračenja. Q zavisi od linearnog prenosa energije (LPE) pojedinih vrsta zraka, N - proizvod svih ostalih modifikacijskih činioca, za sada se uzima N = 1.
Potrebno je spomenuti staru jedinicu za dozni ekvivalent. To je bio rem (eng. Rentgen Equivalent for Men). 1Sv = 100 rem ili rem je sto puta manja jedinica od Sv.[8]
Okvirno, male doze zračenja su do 0,2 Gy gama zračenja. Kada se radi o učincima malih doza jonizacionog zračenja, nije dovoljno poznavati samo D, nego treba znati o kojoj vrsti jonizacionog zračenja se radi. Naime, učinci neće biti isti ako je D isto, a različito je jonizaciono zračenje, jer je različit linearni prenos energije, te je različito Q.
Faktor kvaliteta Q[uredi | uredi izvor]
Ako neka čestica preda 3,5 MeV pri 1 mikrometar pređenog puta, onda će njen faktor kvaliteta biti 1. Ako se više energije predaje, Q će biti veći i obrnuto.
- Q =1 (LPE = 5,6 x 10-7 J/m)
Efektivni faktor kvaliteta (G) za pojedine vrste zračenje iznosi:
- rendgensko zračenje, gama-zračenje, beta-čestice, elektroni, pozitroni: G = 1
- Fotoni, sve energije : Q = 1
- Elektroni i muoni, sve energije : Q = 1
- Neutroni
- energija < 10 keV : Q = 5
- 10 keV < energija < 100 keV : Q = 10
- 100 keV < energija < 2 MeV : Q = 20
- 2 MeV < energija < 20 MeV : Q = 10
- energija > 20 MeV : Q = 5
- Protoni, energija > 2 MeV : Q = 5
- Alfa čestice i ostale čestice atomskog jezgra : Q = 20
Ako se u jedan organizam unise radionuklid, gama-čestice doze 1 Gy, a u drugi organizam unese radionuklid alfa-čestice iste doze (1 Gy) učinci će biti veći (oko 10 puta) kod životinje koja je apsorbovala 1 Gy alfa čestice.
Ekvivalentna doza[uredi | uredi izvor]
Ekvivalentna doza za tkivo se računa tako što se apsorbovana doza množi sa faktorom kvaliteta Q, koji zavisi od tipa radijacije, i sa drugim faktorom N, koji zavisi od svih ostalih bitnih faktora. N zavisi od toga koji deo tela je izložen radijaciji, od vremena i zapremine nad kojom se doza proširila, čak i od vrste bića. Faktor kvaliteta i N faktor stvaraju faktor teženja radijacije, rW.
Kako bi se izbegli rizici zabune između apsorbovane i ekvivalentne doze, moraju da se koriste odgovarajuće jedinice, naime grej umesto džula po kilogramu za apsorbovanu dozu i sivert umesto džula po kilogramu za ekvivalentnu dozu.
1 Sv je jednak sa 100 rema. Ako su Q i N jednaki 1, onda 1 Sv ≈ 107.185 R.
Milisivert (mSv) se često koristi da izmeri evektivnu dozu u dijagnostičkim medicinskim procedurama (npr. Iks-zraci, nuklearna radijacija, tomografija). Stopa efektivne doze prirodne radijacije varira značajno od mesta do mesta, ali je normalno oko 3,5 mSv/godina.
Za ekvivalentnu dozu celog tela, 1 Sv izaziva promene u krvi, 2-5 Sv izaziva mučninu, gubitak kose, unutrašnje krvarenje i u dosta slučajeva izaziva smrt. Više od 6 Sv za manje od dva meseca dovodi do smrti u više od 80% slučajeva, a preko 4 Sv najverovatnije izazva smrt.
Kolektivna doza kojoj je stanovništvo izloženo se meri u „men-sivertima“ (man.Sv).
Efektivna ekvivalentna doza[uredi | uredi izvor]
Efektivna ekvivalentna doza – EED (H = Σ Wt Ht) se odnosi za pojedina tkiva. Ht je srednja ekvivalentna doza u tkivu t. Svato tkivo ima svoju ekvivalentnu dozu. Wt je težinski faktor, odnosno faktor rizika za tkivo t. Wt predstavlja udeo štetnosti stohastičkih učinaka koja se razvija u tkivu t, a u odnosu na celi organizam.
Zračenje uz odmah vidljive učinke izaziva i kasne učinke koji se mogu iskazati i više godina nakon prestanka zračenja. To su stohastički učinci (eng. stochastic – koji se ne mogu predvideti) - kasne promene nastale kao posledica zračenja; karcinomi, leukemija, genetske promene. Pri tome se ne radi o velikim dozama zračenja koje mogu izazvati vidljiva oštećenja, već o malim dozama.
Kada je ozračeno celo telo onda je rizik (štetnost) od stohastičkih učinaka 1 (100%). Faktor rizika – težinski faktor za pojedine delove tela (ICRP 1977.):
- celo telo: Wt =1
- jajnik, testis: Wt = 0,25 (25%)
- koštana srž: Wt = 0,12 (12%)
- površina kostiju: Wt = 0,03 (3%)
- štitna žlezda: Wt = 0,03 (3%)
- grudi: Wt = 0,15 (15%)
- pluća: Wt = 0,12 (12%)
- ostala tkiva: Wt = 0,30 (30%)
Na primer ako celo telo (sva tkiva) budu kontaminirana zračenjem intenziteta 1 Sv, rizik od stohastičkih učinaka će biti 1 (100%). A, ako se čovek pijući mleko kontaminirao s jodom-131 i ako je samo štitna žlezda primila dozu od i 1 Sv šteta (opasnost od štete) će biti takva kao da je celi organizam primio dozu od 0,03 Sv. Tu se dozu dobija tako što se dozu kontaminacije štitnjače pomnoži s težinskim faktorom.
Za svaki organizam je potrebno izračunati ekvivalentnu dozu. Ekvivalentna doza potpunije pokazuje kolika je stvarna opasnost od šteta koje zračenje izaziva (ekvivalentna doza = doza zračenja x faktor kvaliteta zračenja).
Ekvivalentna doza se odnosi samo na spoljašnje zračenje. ICRP (engl. International Commission for Radioactivity Protection) preporuke za granice ekvivalentnih doza na godinu:
- profesionalno ozračenje: 50 mSv
- ozračenje pojedinca: 5 mSv
- ozračenje stanovništva: 1 mSv
Efektivna ekvivalentna doza je veća jer se radionuklidi unose u organizam hranom, vodom, vazduhom i ugrađuju se u telo. Neki radionuklidi se ugrade u kosti, neki u pluća; svaki deo tela je ozračen, ali ne jednako. Postoji pravilnik o zaštiti od jonizacionog zračenja koji je donijela ICRP.
Primeri ekvivalentnih doza[uredi | uredi izvor]
Jednodnevne ekvivalentne doze[uredi | uredi izvor]
Simptomi ekvivalentnih doza primljenih u jednom danu:[9]
- 0 do 0,25 Sv: nema simptoma;
- 0,25 do 1 Sv: neki ljudi osete mučninu i gubitak apetita; nastaju ostećenja koštane srži, limfnih čvorova i slezene;
- 1 do 3 Sv: srednja do teška mučnina, gubitak apetita, zaraze (infekcije); teža ostećenja koštane srži, limfnih čvorova i slezene; oporavak nije siguran
- 3 do 6 Sv: teška mučnina, gubitak apetita, unutarnja krvarenja, zaraze (infekcije), prolivi, ljuštenje kože, sterilnost i smrt ako se ne leči;
- 6 do 10 Sv: svi gornji simptomi i dodatno ostećenje centralnog živčanog sistema; najverojatnija smrt;
- iznad 10 Sv: oduzetost (paraliza) i smrt
Primeri jednostrukih ekvivalentnih doza[uredi | uredi izvor]
- zubna radiografija: 0,005 mSv[10]
- prosečna ekvivaletna doza unutar 16 km udaljenosti od nesreće na ostrvu Tri milje: 0,08 mSv za vreme nesreće[11]
- mamografija – jednostruko izlaganje (srednja ekvivalentna doza): 2 mSv[12]
- mamografija – celokupno izlaganje (s promjnjivom ekvivalentnom dozom): 2 mSv
- Kompjuterizovana tomografija mozga ili CT mozga: 0,8 do 5 mSv[13]
- računrska tomografija prsnog koša ili CT prsnog koša: 6 do 18 mSv
- rendgensko proučavanje probavnih organa: 14 mSv
- preporuka Međunarodnog saveta za radiološku zaštitu (engl. International Commission on Radiological Protection) kao granica za dobrovoljno sudelovanje u nuklearnim nesrećama: 500 mSv[14]
- preporuka Međunarodnog saveta za radiološku zaštitu (engl. International Commission on Radiological Protection) kao granica prilikom spašavanja preživelih i teško nastradalih: 1000 mSv = 1 Sv
Jednosatna ekvivalentna doza[uredi | uredi izvor]
Primeri ekvivalentnih doza primljenih u jednom satu:
- prosečna pojedinačna ekvivalentna doza zbog pozadinskog zračenja: 0,23 μSv/h (0,00023mSv/h);
- ekvivalentna doza na dan 25. maja 2011. godine, za vreme nesreće na nuklearnoj elektrani Fukušima I: 1,6 μSv/h (14 mSv/godinu); te isti dan u Tokiju: 0,062 μSv/h (0,54 mSv/godinu)
- najveća zabeležena ekvivalentna doza za vreme nesreće u nuklearnoj elektrani Fukušima I: 266 Sv/h (u okruženju nuklearnog reaktora I na dan 3. jula 2011.)[15]
- najveća zabeležena ekvivalentna doza u Finskoj za vreme Černobiljske nesreće: 5 µSv/h[16]
- merenja nakon nesreće na nuklearnoj elektrani Fukušima I: veća od 10 Sv/h (unutar ventilacionog otvora između nuklearnog reaktora I i II (merni instrument je mogao meriti samo do 10 Sv/h !)[17]
Godišnja ekvivalentna doza[uredi | uredi izvor]
Primeri ekvivalentnih doza primljenih u jednoj godini:
- najveća dozvoljena ekvivalentna doza za javnost stvorena bilo kakvom ljudskom aktivnošću: 1 mSv/godinu[18]
- ekvivalentna doza za stanovanje u blizini nuklearnih elektrana: 0,0001–0,01 mSv/godinu[19][20]
- ekvivalentna doza za stanovanje u blizini termoelektrana na ugljen: 0,0003 mSv/godinu
- ekvivalentna doza kod spavanja (8 sati) u blizini druge osobe: 0,02 mSv/godinu
- ekvivalentna doza zbog kosmičkog zračenja (iz atmosfere) na nivou mora: 0,24 mSv/godinu
- ekvivalentna doza zbog kosmičkog zračenja (s površine Zemlje): 0,28 mSv/godinu
- ekvivalentna doza zbog prirodne radioaktivnosti (kalijum-40, ugljenik-14) ljudskog tela: 0,40 mSv/godinu
- ekvivalentna doza u blizini zgrade Kongresa SAĐa (granit): 0,85 mSv/godinu[21]
- prosečna pojedinačna ekvivalentna doza zbog pozadinskog zračenja: 2 mSv/godinu (1,5 mSv/godinu u Australiji, 3 mSv/godinu u SAD)
- ekvivalentna doza zbog atmosferskog uticaja (uglavnom radon): 2 mSv/godinu[22]
- ukupna ekvivalentna doza u SAD: 6,2 mSv/godinu[23]
- let avionom na liniji Njujork-Tokio (za posadu): 9 mSv/godinu
- trenutna prosečna ekvivalentna doza za radnike u nuklearnim elektranama: 20 mSv/godinu
- prosečna ekvivalentna doza zbog pozadinskog zračenja u nekim delovima Irana, Indije i Evrope: 50 mSv/godinu
- ekvivalentna doza zbog pušenja 30 cigareta na dan: 60 do 160 mSv/godinu[24]
- prosečna ekvivalentna doza u gradu Ramsaru (Iran): 260 mSv/godinu.
Neki primeri ekvivalentne doze[uredi | uredi izvor]
- merilo za iseljenje iz opasnog područja nakon Černobilske nesreće: 350 mSv/čoveku;
- trenutna prosečna ekvivalentna doza za radnike u nuklearnim elektranama je 20 mSv/godinu, u proseku za 5 godina, ali najveća dopuštena ekvivalentna doza je 50 mSv u jednoj godini;[25]
- granična ekvivalentna doza u blizini rudnika uranijuma i nuklearnih elektrana je obično 1 mSv/godinu;
- granična ekvivalentna doza za radnike za vreme nesreće u nuklearnoj elektrani Fukušima I: 250 mSv[26]
N vrednosti[uredi | uredi izvor]
Evo nekih N vrednosti za organe i tkiva:
- Gonade: N = 0,20
- Koštana srž, debelo crevo, pluća, želudac: N = 0,12
- Bešika, mozak, grudi, bubreg, jetra, mišići, jednjak, gušterača, tanko crevo, slezina, štitna žlezda, materica: N = 0,05
- Površina kostiju, koža: N = 0,01
I za ostale organizme, u vezi sa ljudima:
- Virusi, bakterije, protozoe: N ≈ 0,03 – 0,0003
- Insekti: N ≈ 0,1 – 0,002
- Mekušci: N ≈ 0,06 – 0,006
- Biljke: N ≈ 2 – 0,02
- Ribe: N ≈ 0,75 – 0,03
- Vodozemci: N ≈ 0,4 – 0,14
- Gmizavci: N ≈ 1 – 0,075
- Ptice: N ≈ 0,6 – 0,15
- Ljudi: N = 1
Količine jonizujućeg zračenja[uredi | uredi izvor]
Sledeća tabela prikazuje količine zračenja u SI i ne-SI jedinicama:
| Količina | Jedinica | Simbol | Derivacija | Godina | SI ekvivalent |
|---|---|---|---|---|---|
| Aktivnost (A) | bekerel | Bq | s−1 | 1974 | SI jedinica |
| kiri | Ci | 3,7 × 1010 s−1 | 1953 | 3,7×1010 Bq | |
| raderford | Rd | 106 s−1 | 1946 | 1.000.000 Bq | |
| Izlaganje (X) | kulon po kilogramu | C/kg | C⋅kg−1 vazduha | 1974 | SI jedinica |
| rontgen | R | esu / 0,001293 g vazduha | 1928 | 2.58 × 10−4 C/kg | |
| Absorbovana doza (D) | grej | Gy | J⋅kg−1 | 1974 | SI jedinica |
| erg po gramu | erg/g | erg⋅g−1 | 1950 | 1.0 × 10−4 Gy | |
| rad | rad | 100 erg⋅g−1 | 1953 | 0,010 Gy | |
| Ekvivalentna doza (H) | sivert | Sv | J⋅kg−1 × WR | 1977 | SI jedinica |
| rendgenski ekvivalent ljudi | rem | 100 erg⋅g−1 x WR | 1971 | 0,010 Sv | |
| Efektivna doza (E) | sivert | Sv | J⋅kg−1 × WR x WT | 1977 | SI jedinica |
| rendgenski ekvivalent ljudi | rem | 100 erg⋅g−1 x WR x WT | 1971 | 0,010 Sv |
Iako Komisija za nuklearnu regulaciju Sjedinjenih Država dozvoljava upotrebu jedinica kiri, rad i rem zajedno sa SI jedinicama,[27] evropske direktive o jedinicama mere zahtevale su da se njihova upotreba u „javne zdravstvene ... svrhe” ukine do 31. decembra 1985.[28]
Rem ekvivalencija[uredi | uredi izvor]
Starija jedinica za ekvivalent doze je rem,[29] koja se još uvek koristi u Sjedinjenim Državama. Jedan sivert je jednak 100 rem:
| 100,0000 rem | = | 100.000,0 mrem | = | 1 Sv | = | 1,000000 Sv | = | 1000,000 mSv | = | 1.000.000 µSv |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1,0000 rem | = | 1000,0 mrem | = | 1 rem | = | 0,010000 Sv | = | 10,000 mSv | = | 10000 µSv |
| 0,1000 rem | = | 100,0 mrem | = | 1 mSv | = | 0,001000 Sv | = | 1,000 mSv | = | 1000 µSv |
| 0,0010 rem | = | 1,0 mrem | = | 1 mrem | = | 0,000010 Sv | = | 0,010 mSv | = | 10 µSv |
| 0,0001 rem | = | 0,1 mrem | = | 1 µSv | = | 0,000001 Sv | = | 0,001 mSv | = | 1 µSv |
Istorija[uredi | uredi izvor]
Ekvivalentna doza se pre računala prema izrazu:
- H = D x Q x N
gde je: H - ekvivalentna doza ili dozni ekvivalent u Sv (sivert; Sv = J/kg), D - apsorbovana doza Gy (grej; Gy = J/kg), Q - faktor kvaliteta je faktor kojim se treba pomnožiti apsorbovanu doza (D) kako bi se saznalo kolika je šteta nanesena ozračenim jedinkama bilo kojom vrstom jonizujućeg zračenja. Q zavisi od linearnog prenosu energije (LPE) pojedinih vrsta zraka, N - proizvod svih ostalih modifikacijskih činioca, za sada se uzima N = 1.
U današnje vreme je taj izraz pojednostavljen:[30]
- .
Težinski faktor (ponekad se naziva i faktor kvaliteta) se određuje zavisno od vrste radioaktivnog zračenja i energetskom području zračenja:
gde je:
- HT - ekvivalentna doza apsorbovana nekim tkivom T
- DT,R - apsorbirana doza u tkivu T zbog vrste radijacije R
- WR - težinski faktor koji se određuje na osnovu sldeće tablice
| Vrsta radijacije i nivo energije | WR | |
|---|---|---|
| elektroni, mioni, fotoni (svi nivoi energija) | 1 | |
| protoni i naelektrisani pioni | 2 | |
| alfa-čestice, fisioni fragmenti, teški joni | 20 | |
| neutroni (kao funkcija linijskog prenosa energije L u keV/μm) |
L < 10 | 1 |
| 10 ≤ L ≤ 100 | 0,32·L − 2.2 | |
| L > 100 | 300 / koren (L) | |
Tako bi na primer apsorbovana doza od 1 Gy zbog alfa-čestica bila jednaka kao ekvivalentna doza od 20 Sv. Najveća vrednost se dobije 30 Sv, zbog delovanja neutrona sa L = 100 keV/μm.
Napomene[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Sekiya M, Yamasaki M (2016). „Rolf Maximilian Sievert (1896–1966): father of radiation protection”. Radiol Phys Technol. 9: 1—5.
- ^ ICRP (2007). „The 2007 Recommendations of the International Commission on Radiological Protection”. Annals of the ICRP. ICRP publication 103. 37 (2–4). ISBN 978-0-7020-3048-2. Pristupljeno 17. 5. 2012.
- ^ The ICRP says, "In the low dose range, below about 100 mSv, it is scientifically plausible to assume that the incidence of cancer or heritable effects will rise in direct proportion to an increase in the equivalent dose in the relevant organs and tissues." ICRP publication 103 paragraph 64
- ^ ICRP report 103 para 104 and 105
- ^ a b CIPM, 2002: Recommendation 2, BIPM, 2000
- ^ ICRP publication 103 - Glossary.
- ^ [1] Arhivirano 2012-11-25 na sajtu Wayback Machine "Jedinica radioaktivnosti", www.radiobiologija.vef.unizg.hr, 2011.
- ^ "Radiation: Risks and Realities" [2] Arhivirano 2008-07-25 na sajtu Wayback Machine, publisher=U.S. Environmental Protection Agency, 2011., author=Office of Air and Radiation
- ^ [3] "Nuclear Energy: the Good, the Bad, and the Debatable", publisher=National Institutes of Health
- ^ "Computed Tomography — an Increasing Source of Radiation Exposure", 2007., Brenner David J., Hall Eric J., journal=New England Journal of Medicine
- ^ [4] Arhivirano 2012-04-29 na sajtu Wayback Machine 2011., "What Happened and What Didn't in the TMI-2 Accident", publisher=American Nuclear Society
- ^ [5] Arhivirano 2011-09-28 na sajtu Wayback Machine "Radiation Benefit of Digital Mammogram Not Clear", publisher=Breastcancer.org
- ^ Van Unnik J.G., Broerse J.J., Geleijns J., Jansen J.T., Zoetelief J., Zweers D.: "Survey of CT techniques and absorbed dose in various Dutch hospitals", journal=The British journal of radiology, 1997.
- ^ International Commission on Radiological Protection: "1990 Recommendations of the International Commission on Radiological Protection - ICRP Publication 60", 1991.
- ^ [6] Arhivirano 2011-04-08 na sajtu Wayback Machine "State of the reactor, Fukushima No. 1 nuclear power plant, Mar 15, 2011 (Tuesday) - 03 July 2011 (Sun)]", atmc.jp/plant.
- ^ [7] Arhivirano 2011-08-17 na sajtu Wayback Machine www.stuk.fi
- ^ [8] www.abc.net.au
- ^ [9] Arhivirano 2011-08-30 na sajtu Wayback Machine "Radiation and Safety", publisher=International Atomic Energy Agency, 2011.
- ^ [10] Arhivirano 2008-07-25 na sajtu Wayback Machine "Radiation Risks and Realities", publisher=EPA
- ^ [11] "Everyday exposures to radiation", publisher=PBS
- ^ [12] Arhivirano 2011-04-09 na sajtu Wayback Machine "Radiation at FUSRAP Sites"
- ^ [13] "Radiation fears after Japan blast", publisher=BBC, 2011.
- ^ [14] "Radiation Exposure: The Facts vs. Fiction", publisher= University of Iowa Hospitals & Clinics
- ^ [15] Arhivirano 2013-06-13 na sajtu Wayback Machine www.ors.od.nih.gov
- ^ [16] Arhivirano 2011-03-03 na sajtu Wayback Machine "Nuclear Radiation and Health Effects, 2010., World nuclear Association.
- ^ [17] "Last Defense at Troubled Reactors: 50 Japanese Workers", publisher=The New York Times, Keith Bradsher, Hiroko Tabuchi, 2011.
- ^ 10 CFR 20.1004. US Nuclear Regulatory Commission. 2009.
- ^ The Council of the European Communities (1979-12-21). „Council Directive 80/181/EEC of 20 December 1979 on the approximation of the laws of the Member States relating to Unit of measurement and on the repeal of Directive 71/354/EEC”. Pristupljeno 19. 5. 2012.
- ^ Office of Air and Radiation; Office of Radiation and Indoor Air (maj 2007). „Radiation: Risks and Realities” (PDF). U.S. Environmental Protection Agency. str. 2. Pristupljeno 19. 3. 2011.
- ^ [18] ,2011. "The 2007 Recommendations", publisher=International Commission on Radiological Protection
Literatura[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Comité international des poids et mesures (CIPM) 1984, Recommendation 1 (PV, 52, 31 and Metrologia, 1985, 21, 90)
- Abdeljelil Bakri, Neil Heather, Jorge Hendrichs, and Ian Ferris; Fifty Years of Radiation Biology in Entomology: Lessons Learned from IDIDAS Архивирано на сајту Wayback Machine (1. јун 2016), Annals of the Entomological Society of America, 98(1): 1-12 (2005)
- E Richard Cohen; Tom Cvitas; Jeremy G Frey; Bertil Holstrom; John W Jost, ur. (2007). Quantities, Units and Symbols in Physical Chemistry (PDF). International Union of Pure and Applied Chemistry (3. izd.). Royal Society of Chemistry; 3rd edition. ISBN 0854044337.
- International Union of Pure and Applied Chemistry (1993). Quantities, Units and Symbols in Physical Chemistry, 2nd edition, Oxford: Blackwell Science. ISBN 0-632-03583-8. Electronic version.
- Glover, Paul. „Millisieverts and Radiation”. Sixty Symbols. Brady Haran for the University of Nottingham.
- Eurados - The European radiation dosimetry group
| Osnovne jedinice |  | |
|---|---|---|
| Izvedene jedinice | ||
| Ostale prihvaćene jedinice | ||
| Vidi još | ||
