Vojne parade JNA

Svečani defile pripadnika JNA na platou ispred Savezne skupštine u Beogradu, povodom Dana pobede nad fašizmom, 9. maja 1975. godine.

Vojne parade Jugoslovenske narodne armije održavane su najviše u periodu od 1945. do 1960. godine i to najčešće - 1. maja za Dan rada ili 9. maja za Dan pobede nad fašizmom. Pored ovih centralnih parada, koje su najčešće održavane u Beogradu, parade su održavane i u glavnim gradovima ostalih republika, kao i u drugim mestima, najčešće za godišnjicu oslobođenja mesta ili posle završetaka manevara. Prema Pravilu službe JNA, vojne parade su održvavane po naređenju Vrhovnog komandanta.

Prve vojne parade održane su 1. maja 1945. godine u Beogradu, Kragujevcu, Novom Sadu, Nišu, Splitu i Sarajevu. U toku 1946. i 1947. godine parade su održavane u svim većim garnizonima povodom Dana pobede (9. maj), Dana republike (29. novembar) i Dana armije (22. decembar). U periodu od 1948. do 1957. godine održavane su samo parade povodom 1. maja Dana rada i to u Beogradu i glavnim gradovima ostalih republika. Godine 1958. i 1959. parade nisu održane, a od 1960. do 1965. godine održavane su samo u Beogradu povodom 1. maja.

Godine 1965. iz ekonomskih razloga parade su ukinute i određeno je da se one održavaju svake pete godine povodom - 9. maja Dana pobede. Od 1965. do 1985. godine održane su svega četiri parade:

• 1970. godine u Beogradu, povodom 25. godišnjice Pobede nad fašizmom;
• 1971. godine u Karlovcu, povodom završetka manevra „Sloboda 71“;
• 1972. godine svečani defile Jugoslovenske ratne mornarice, povodom završetka združene taktičke vežbe „Podgora 72“;
• 1975. godine u Beogradu, povodom 30. godišnjice Pobede nad fašizmom i
• 1985. godine u Beogradu, povodom 40. godišnjice Pobede nad fašizmom.

Parade povodom proslave Praznika rada 1. maja nazivane su i „Prvomajske parade“ i pored pripadnika Jugoslovenske narodne armije u njima su učestvovale političke, omladinske, sportske i društvene organizacije, kao i preduzeća, ustanove, delegacije republika i pokrajina i dr. Pored ovih održavane su i vanredne vojne parade u čast stranih državnika, koji su dolazili u posetu Jugoslaviji. Ove parade održavane su između 1954. i 1956. godine u čast - etiopijskog cara Hajla Selasija, predsednika Turske Dželala Bajara, predsednika Vlade Kraljevine Burme U Nua, predsednika Vlade Indije Nehrua, grčkog kralja Pavla i predsednika Egipta Nasera.

Parade u Narodnooslobodilačkoj borbi

Vojne parade su održalavi i pripadnici Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije tokom Narodnooslobodilačke borbe, od 1941. do 1945. godine. One su tada izvođene kao smotre jedinica ili defilei i njima su obeležavani značajni događaji. Poznatije parade u Narodnooslobodilačkom ratu su bile:

• proslava 24. godišnjice Oktobarske revolucije u oslobođenom Užicu, 7. novembra 1941. godine;
• proslava 1. maja u oslobođenoj Korenici, 1942. godine uz učešće pitomaca Druge klase Oficirske škole pri Glavnom štabu NOV i PO Hrvatske;
• predaja ratnih zastava proletrskim brigadama - Drugoj proleterskoj brigadi 17. oktobra 1942. u oslobođenom Drvaru i Prvoj proleterskoj brigadi 7. novembra 1942. godine u Bosanskom Petrovcu (posle primanja zastave brigada je paradnim maršom prešla kroz grad);
• smotra Četvrte krajiške divizije 7. januara 1943. godine u Srpskim Jasenicama, kod Bosanske Krupe;
• smotra 26. dalmatinske divizije na ostrvu Visu u leto 1944. godine;

Prva smotra jedinica u oslobođenom Beogradu održana je na Banjici prilikom dolaska maršala Tita, 27. oktobra 1944. godine. Tada su bile postrojene jedinice Prvog proleterskog korpusa koje su pozdravile svog Vrhovnog komandanta, a potom posle završene smotre i održanog govora izvršile defile.

Spisak većih vojnih parada JNA

Spisak većih vojnih parada Jugoslovenske narodne armije
datum održavanja	povod	mesto održavanja	komandant
1. maj 1945.	proslava Praznika rada	Beograd - Terazije	general-major Branko Obradović
napomena	* Na paradi je učestvovalo oko 1.500 vojnika iz svih rodova Kopnene vojske, mornarice i pitomci Vojne akademije. * Istog dana održane su parade i u Kragujevcu, Novom Sadu, Nišu, Splitu i Sarajevu.
20. oktobar 1945.	proslava godišnjice oslobođenja Beograda	Beograd - Terazije	general-major Pavle Jakšić, nhj
1. maj 1946.	proslava Praznika rada	Beograd - Terazije	general-lajtant Velimir Terzić, nhj
napomena	* Istog dana održane su parade u svim većim garnizonima JA.
19. oktobar 1946.	proslava godišnjice oslobođenja Beograda	Beograd - Terazije	general-major Pavle Jakšić, nhj
napomena	* Paradi je prisustvovala i delegacija NR Poljske, koja se nalazila u poseti Jugoslaviji.
1. maj 1947.	proslava Praznika rada	Beograd - Terazije	general-major Milan Kuprešanin, nhj
1. maj 1948.	proslava Praznika rada	Beograd - Terazije	general-major Miloje Milojević, nhj
1. maj 1949.	proslava Praznika rada	Beograd - Terazije	general-lajtant Ljubo Vučković, nhj
1. maj 1950.	proslava Praznika rada	Beograd - Terazije	general-lajtant Veljko Kovačević, nhj
napomena	* na paradi je prikazano prvih pet tenkova domaće proizvodnje.
1. maj 1951.	proslava Praznika rada	Beograd	general-major Radivoje Jovanović, nhj
1. maj 1952.	proslava Praznika rada	Beograd	general-major Franjo Herljević, nhj
napomena	* Na paradi je prvi put prikazano naoružanje dobijeno iz SAD.
1. maj 1953.	proslava Praznika rada	Beograd	general-major Rado Pehaček, nhj
napomena	* Na paradi je učestvovalo oko 7.000 vojnika - pripadnika Kopnene vojske, mornarice, pitomaca Vojne akademije iz Sarajeva, uz učešće konjice, motorizovanih jedinica, 30 borbenih aviona i čete milicije.
1. maj 1954.	proslava Praznika rada	Beograd - plato ispred Savezne skupštine	general-major Boško Đuričković, nhj
napomena	* Na paradi je učestvovalo 8.000 vojnika i 82 borbena aviona.
1. maj 1955.	proslava Praznika rada	Beograd - plato ispred Savezne skupštine	general-major Ratko Sofijanić, nhj
1. maj 1956.	proslava Praznika rada	Beograd - plato ispred Savezne skupštine	general-major Marko Peričin, nhj
1. maj 1957.	proslava Praznika rada	Beograd - plato ispred Savezne skupštine	general-major Sreto Savić
napomena	* Na paradi je učestvovalo 7.500 vojnika.
1. maj 1960.	proslava Praznika rada	Beograd - plato ispred Savezne skupštine	general-pukovnik Josip Skočilić, nhj
1. maj 1961.	proslava Praznika rada i 20-o godišnjice ustanka	Beograd - plato ispred Savezne skupštine	general-potpukovnik Miloje Milojević, nhj
napomena	* Istog dana su održane i parade u svim glavnim gradovima ostalih republika.
1. maj 1962.	proslava Praznika rada	Beograd - plato ispred Savezne skupštine	general-major Ilija Radaković
napomena	* Na paradi je učestvovalo 6.500 vojnika i 24 borbena aviona.
1. maj 1963.	proslava Praznika rada	Beograd - plato ispred Savezne skupštine	general-major Đuro Dulić, nhj
napomena	* Na paradi je učestvovalo 6.500 vojnika, 24 borbena aviona i 12 helikoptera.
1. maj 1964.	proslava Praznika rada	Beograd - plato ispred Savezne skupštine	general-potpukovnik Petar Matić, nhj
napomena	* Na paradi je učestvovalo 6.000 vojnika i 50 borbenih aviona. * Prvi put su prikazani avioni marke MiG-21 i tenkovi T-55.
9. maj 1965.	proslava Dana pobede	Beograd - plato ispred Savezne skupštine	general-major Dimitrije Pisković, nhj
9. maj 1970.	proslava Dana pobede	Beograd - plato ispred Savezne skupštine	general-pukovnik Mirko Jovanović, nhj
napomena	* Na paradi je učestvovalo 8.363 pripadnika JNA, TO i milicije, uz učešće 557 borbenih vozila, 60 aviona i 18 helikoptera.
9. maj 1975.	proslava Dana pobede	Beograd - plato ispred Savezne skupštine	general-pukovnik Đoko Jovanić, nhj
napomena	* Na paradi je učestvovalo 11.000 pripadnika JNA, TO i milicije, uz učešće 760 artiljerijskih oružja, 113 borbenih i 506 neborbenih vozila. * Na paradi su prvi put učestvovali i pripadnici Civilne zaštite.
9. maj 1985.	proslava Dana pobede	Beograd - plato ispred Savezne skupštine	general-potpukovnik Zdravko Dimić
napomena	* Na paradi je učestvovalo 6.690 pripadnika JNA, TO i milicije i Civilne zaštite. * Ovo je bila poslednja vojna parada u SFRJ (vidi Parada 85).

Literatura

• Vojna enciklopedija (knjiga šesta). Beograd 1973. godina.
• Ilija Nikezić „Monografija o Saveznom sekreterijatu za narodnu odbranu SFRJ“ (knjiga prva). Beograd 1990. godina.