Dvadeseta krajiška kozarska udarna brigada
| Dvadeseta krajiška udarna brigada | |
|---|---|
.svg) Jugoslovenska partizanska zastava | |
| Postojanje | 12. oktobar 1944.[1] Mesto formiranja: Kozara |
| Formacija | 3 bataljona[1] |
| Jačina | 1.624 borca (oktobar 1944).[1] |
| Deo | NOVJ |
| Angažovanje | Oslobođenje Zagreba 1945. |
| Odlikovanja | Orden zasluga za narod[1] |
Dvadeseta krajiška NO udarna brigada bila je jedinica NOVJ aktivna od oktobra 1944. do kraja rata.[1]
Uvod[uredi | uredi izvor]
Razvoj NOB[uredi | uredi izvor]
Teritorijalna ograničenost i vezanost partizanskih odreda za svoj kraj onemogućavala je prenošenje borbenih dejstava u druge oblasti i izbegavanje koncentričnih udara nadmoćnog neprijatelja za vreme njegovih ofanziva. Za dalje širenje ustanka u Jugoslaviji i njegovo prerastanje u opštenarodni oslobodilački rat, pri postojanju jakih okupacionih i kvislinških snaga, bile su potrebne stalne, pokretne jedinice sposobne za manevar na bilo kojem terenu.[2]
Statut proleterskih NO brigada[uredi | uredi izvor]
Pionirsku ulogu u stvaranju regularne narodnooslobodilačke armije imala je 1. proleterska NO udarna brigada. Ona je formirana 21. decembra 1941. na osnovu stečenih iskustava iz dotadašnje oružane borbe, nakon pada Užičke republike u jesen 1941, što je formulisano Statutom proleterskih narodnooslobodilačkih brigada koji je propisao Vrhovni štab NOVJ i koji je važio za sve brigade NOVJ. Formacija je predviđala: štab, koji čine komandant i politički komesar i njihovi zamenici; najmanje 4 udarna bataljona jačine do 300 boraca, formiranih u 3-4 udarne čete; prateću četu sa onoliko mitraljeskih vodova (od po 2 oruđa) koliko je bataljona u brigadi, 1 vodom lakih i 1 vodom teških minobacača; artiljerijske jedinice koje se mogu sastojati iz pojedinih oruđa i baterija (4 oruđa), pa sve do diviziona; motorizovane jedinice koje se formiraju po mogućnosti; komoru i sanitet. Uz štab brigade, pored konjičkog, pionirskog i voda za vezu, Statut je predviđao i kulturne ekipe za kulturno prosvetni i politički rad u jedinicama i među narodom na terenu. Propisana je crvena zastava sa srpom i čekićem u gornjem desnom uglu, petokrakom zvezdom u sredini i izvezenim imenom jedinice.[2]
Od partizanskih odreda ka brigadama[uredi | uredi izvor]
Od posebne važnosti bilo je naređenje Vrhovnog štaba da se u okviru partizanskih odreda stvaraju udarne čete i bataljoni, kao prelazni oblik od odreda ka brigadi. Pri formiranju brigada, te udarne jedinice obično su ulazile u njihov sastav. Počasni naziv udarna davan je samo onim brigadama koje su se posebno istakle u borbi. U 1941. formirana je jedna brigada (1. proleterska); u 1942. formirano je ukupno 37 brigada; u 1943. 76 brigada (rasformirano 13 brigada); u 1944. 130 brigada (rasformirano 13), a u 1945. još 16. novih brigada (rasformirano 13). Na kraju rata bilo je ukupno 220 brigada, od kojih 14 proleterskih.[2]
Značaj brigada u NOR[uredi | uredi izvor]
Jačina, sastav, oprema i naoružanje brigada bili su različiti u raznim periodima NOR i raznim krajevima gde su brigade vodile borbu. Tako je prosečna jačina brigada u 1942. i 1943. bila 800 boraca, a u 1944. oko 950 boraca, s tim što su brigade u Sloveniji i Makedoniji bile brojno slabije (500-600 boraca). Naoružanje brigada bilo je lako pešadijsko, sa mitraljezima i minobacačima; naoružavane su od plena iz borbi sa neprijateljem, delom iz sopstvenih radionica, a tek od 1943. neke su naoružane i iz savezničke pomoći.[2]
Po Titu, brigade su bile operativne jedinice sa strategijskim zadacima; brigade su bile sposobne i za partizansko i za frontalno ratovanje (naročito nakon formiranja divizija i korpusa NOVJ), a bile su i komunističke političke škole, rasadnici kadrova za nove jedinice NOVJ, i uporišta KPJ i NOP.[2]
Formiranje[uredi | uredi izvor]
Dvadeseta krajiška (Kozarska) udarna brigada formirana je 12. oktobra 1944. od Kozarskog, Timarskog i Lijevčanskog NOP odreda i Kozaračkog NOP bataljona koji su sačinjavali Kozarsku grupu NOP odreda. Imala je 3 bataljona sa 1.624 borca. Do kraja rata bila je u sastavu 39. krajiške divizije NOVJ i dejstvovala je, uglavnom, na području Kozare.[1]
Ratni put brigade[uredi | uredi izvor]
1944[uredi | uredi izvor]
Brigada je napadala neprijateljske kolone i manja uporišta duž komunikacija koje okružuju Kozaru i štitila je stanovništvo Kozare od čestih ispada ustaških i nemačkih delova iz utvrđenih garnizona koji su palili i pljačkali sela, vodeći protiv njih borbe kod Dubrave, Leskovca, Dobrljina i Donje Topole.[1]
1945[uredi | uredi izvor]
U završnim operacijama Brigada je učestvovala u borbama za oslobođenje Bosanske Gradiške (23-24. aprila), Bosanskog Novog i Dvora na Uni (27. aprila-1. maja); ušla je u Zagreb 8. maja i nastavila gonjenje neprijatelja prema Celju 10-14. maja, gde je dočekala kraj rata.[1]
Odlikovanja[uredi | uredi izvor]
Za ratne zasluge Brigada je odlikovana Ordenom zasluga za narod.[1]
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Gažević, Nikola, ur. (1974). Vojna enciklopedija (tom 6). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 573.
- Gažević, Nikola, ur. (1974). Vojna enciklopedija (tom 4). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 686.
- Gažević, Nikola, ur. (1974). Vojna enciklopedija (tom 2). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 28.
