Dobojsko-bijeljinska regija
Dobojsko-bijeljinska regija se nalazi u sjevernom i sjeveroistočnom dijelu Republike Srpske.
Na istoku, rijekom Drinom, graniči se sa Srbijom. Sa Srbijom regija graniči i na sjeveroistoku, a tu granicu čini rijeka Sava. Sava je na sjeveru granična rijeka i sa Hrvatskom. Na sjeveru je i međuentitetska granica sa Posavskim kantonom Federacije Bosne i Hercegovine koga čine dvije opštine, Odžak i Orašje. Na zapadu regija graniči sa Banjalučkom regijom, a na jugoistoku sa Istočnosarajevsko-zvorničkom regijom Republike Srpske. Južna granica je entitetska granica sa Federacijom Bosne i Hercegovine. Regija nema teritorijalnu cjelovitost. Sastoji se iz dvije manje regije, Dobojske i Bijeljinske, koje su međusobno odvojene Brčko Distriktom. Geografski položaj regije je povoljan, naročito saobraćajni. Regija je najbliža saobraćajna veza između pojedinih dijelova Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Srbije. Na njenoj teritoriji se ukrštaju željeznički i drumski pravci sjever-jug i zapad-istok (tranzitni položaj).
Reljef[uredi | uredi izvor]
Veći dio regije se nalazi u Panonskoj reljefnoj oblasti Republike Srpske. Aluvijalne ravni (Posavina, Semberija) i niske, ostrvske planine (Majevica, Vučijak, Trebovac) su glavno obilježje ove regije.
- Posavina, naziv za uski pojas niskog zemljišta uz rijeku Savu. Povoljno je iskorišćena u poljoprivredne svrhe.
- Semberija, velika aluvijalna ravan (makroplavina) nastala u području ušća Drine u rijeku Savu. Sa juga je ograničena Majevicom. Karakteriše je veoma plodno zemljište.
- Majevica, niska (najviši vrh Stolice, 916 metara) planina koja se manjim dijelom nalazi na prostoru Bijeljinske regije. Razvođe je između slivova Save, Drine i Bosne. Bogata je šumom i u podnožju mrkim ugljem (rudnik Ugljevik).
- Trebovac, planina u sjeveroistočnoj Bosni i Hercegovini smještena između Gradačca, Doboja i Modriče. Najviši vrh je Vis (692 metara). Na ovom prostoru se nalaze i zaštićena stabla lipe i javora. Koristi se i kao sportski, rekreativni i planinski turizam.
- Vučijak, planina koja se nalazi u sjevernoj Bosni i Hercegovini između Save, Bosne i Ukrine, kod Modriče. To je tipična ostrvska planina poput Motajice i Prosare.
- U središnjem dijelu regije, u Obodu Panonske nizije, su rudne i flišne planine Ozren i Borja.
- Ozren, planina između rijeka Bosne i Spreče. Najviši vrh je Velika Ostravica sa 918 metara nadmorske visine. Dobro je pošumljena.
- Borja, planina između rijeka Velike i Male Usore. Najviši vrh, Velika Runjevica, visok je 1078 metara. Borja je bogata šumom i izvorima mineralnih voda u podnožju (banja „Vrućica“ kod Teslića).
Manji, jugozapadni dio Dobojske regije pripada Planinsko-kotlinskoj reljefnoj oblasti Republike Srpske. To su sjeverni dijelovi planine Vlašić i planina Očauš sa visinom do 1400 metara.
Klima i biljni svijet[uredi | uredi izvor]
Kontinentalna klima je karakteristična za Posavinu i Semberiju. Ljeta su duga, topla i suva, a zime hladne. Kada padne, snijeg se zadržava dugo, što povoljno utiče na ozime poljoprivredne kulture. U većem dijelu regije klima je umjereno-kontinentalna. Ona je karakteristična u Peripanonskom obodu i dolinama rijeka u južnom dijelu regije. Jasno su izražena sva četiri godišnja doba sa umjereno toplim ljetima i umjereno hladnim zimama. Količina padavina je oko 1000 milimetara. Samo najviši planinski predjeli regije, planine Očuaš, Borja i Vlašić imaju planinsku klimu. Što se tiče prirodne slike pejzaža, ona je izmijenjena stalnim uništavanjem šuma, širenjem obradivog zemljišta, te podizanjem naselja i izgradnjom puteva. Prirodna vegetacija u Panonskoj niziji, stepa, u potpunosti je nestala i na njenom mjestu su oranice. Brdoviti i planinski dijelovi regije su bogati listopadnom šumom (hrast, grab, bukva), rjeđe četinarskom šumom i velikim bogatstvom gljiva.
Vode i prirodna bogatstva[uredi | uredi izvor]
Rijeke Dobojsko-bijeljinske regije su Crnomorskog sliva. Najveća rijeka je Sava. Njene najveće pritoke su Ukrina, Bosna i Drina. Pritoke Bosne su Usora i Spreča. Zbog djelimično neuređenih korita, rijeke ove regije često se izlivaju iz korita i nanose velike štete stanovništvu.
- Sava, rijeka u sjevernoj Bosni i Hercegovini i najveća rijeka u čitavoj zemlji. To je mirna rijeka pogodna za ribolov i rekreaciju, te raspolažu značajnim hidroenergetskim potencijalom. Uliva se u Dunav.
- Drina, rijeka koja obuhvata istočni dio Republike Srpske. Pravac njenog toka je od juga ka sjeveru. Najljepši i najduži kanjon (24 km) je od Žepe do Klotijevca. Na Drini su izgrađene tri hidroelektrane: Višegrad, Bajina Bašta i Zvornik.
- Bosna, centralna rijeka u Bosni i Hercegovini. Ova rijeka rijetko plavi okolno zemljište, osim nizvodno od Modriče, gdje se češće izliva. Dolina rijeke Bosne je najnaseljenija oblast Bosne i Hercegovine kao i industrijski centar države.
- Ukrina, desna pritoka Save. Nastaje od Velike i Male Ukrine. Ispred ušća u Savu gradi makroplavinu Ivanjsko polje. Duga je 120 km. To je najduža domaća rijeka, jer čitavim svojim tokom teče kroz Republiku Srpsku.
Stari mlin na rijeci Ukrini - Usora, lijeva pritoka Bosne u koju se uliva kod Doboja. Izvire na planini Borji i duga je 80 km.
- Spreča, desna pritoka Bosne u koju se uliva isto kod Doboja. Izvor joj je veoma blizu Drini, ali zbog nagiba reljefa otiče prema zapadu i Bosni. Duga je 137 km. Dijelom toka čini entitetsku granicu.
Jezera, prirodnih i vještačkih, u ovoj regiji nema. Izuzetak je Mezgrajsko jezero, vještačkog porijekla, koje služi za snadbijevanje TE Ugljevik.
Na brojnim rasjedima, karakterističnim za ovu regiju, na dodiru Panonske nizije i Planinske oblasti, javljaju se izvori mineralnih i termalnih voda. Na nekim od njih izgrađene su banje: „Vrućica“ kod Teslića i „Dvorovi“ kod Bijeljine. Što se ove regije tiče, velika bogatstva su i nalazišta uglja. Kod Ugljevika se eksploatiše mrki ugalj, a u Stanarima kod Doboja ugalj lignit.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Površina Dobojsko-bijeljinske regije je 4.426 km². Na tom prostoru je, prema preliminarnim rezultatima popisa iz 2013. godine, živjelo 385.112 stanovnika. Gustina naseljenosti je 87 stanovnika na kilometar kvadratni. Ovo je najgušće naseljena regije Republike Srpske, Neravnomjeran raspored stanovništva je, kao i u ostalim regijama Republike Srpske, jedan od najvećih demografskih problema. Koncentracija stanovništva je najviše vezana za veće gradske centre (Bijeljina, Doboj) dok se istovremeno seoski (ruralni) dijelovi regije napuštaju i prazne. Povećanje broja stanovnika u gradovima regije je rezultat migracija u toku i posle građanskog rata u Bosni i Hercegovini. Veliki broj izbjeglog srpskog stanovništva sa teritorije Federacije Bosne i Hercegovine se stalno naselio u ovoj regiji kao i dio izbjeglog stanovništva iz Hrvatske. Dobojsko-bijeljinska regija se sastoji od 14 opština. U Bijeljinskoj regiji (istočni dio) su 3 opštine, a u Dobojskoj regiji (zapadni dio) je 11 opština. Status grada imaju Doboj i Bijeljina.
Doboj je grad na lijevoj obali Bosne. Ima izuzetno povoljan geografski položaj. Zbog toga se razvio u važan saobraćajni čvor željezničkog i drumskog saobraćaja u okviru Bosne i Hercegovine i Republike Srpske. Bijeljina je drugi grad u Republici Srpskoj po broju stanovnika (45.000). Ima izuzetno povoljan geografski položaj u središtu Semberije. Raskrsnica puteva je između Srbije, Hrvatske, Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske. Iz tog razloga se razvio u značajan trgovački, ali i saobraćajni i industrijski centar.
| Stepen privredne razvijenosti | Opštine |
|---|---|
| Razvijene opštine | Bijeljina, Teslić, Derventa, Modriča, Ugljevik |
| Srednje razvijene opštine | Brod, Doboj, Stanari |
| Nerazvijene opštine | Donji Žabar, Pelagićevo, Petrovo, Šamac |
| Izrazito nerazvijene opštine | Vukosavlje, Lopare |
Privreda[uredi | uredi izvor]
Poljoprivreda[uredi | uredi izvor]
Poljoprivreda je najvažnija privredna grana regije. Obradivo, plodno zemljište, voda i povoljna klima su prirodni faktori koji povoljno utiču na ovu djelatnost. Duga tradicija i povoljan položaj su takođe preduslovi intenzivne poljoprivrede. Najvažnija grana poljoprivrede u regiji je zemljoradnja. Semberija, ali i ostali dijelovi regije su ,, žitnica“ Republike Srpske. Kukuruz i pšenica su najvažnije kulture ali se uzgaja i industrijsko bilje (suncokret, duvan), krmno bilje (lucerka) i povrće (kupus, paprika, paradajz). Uzgoj voća je vezan za ostrvske planine i niže planinske predjele. Stočarstvo se bazira na stajskom uzgoju svinja i goveda.
Industrija[uredi | uredi izvor]
Industrija, prije svega prehrambena, ima dobru osnovu za razvoj na bazi domaćih poljoprivrednih sirovina. Prerada mlijeka i mesa, te voća i povrća imaju dugu tradiciju. Hemijska industrija regije je značajno razvijena. Rafinerija nafte u Brodu i rafinerija motornih ulja u Modriči su jedina takva postrojenja u Bosni i Hercegovini. I ove, ali i druge industrijske grane imaju poteškoće u svom razvoju. Na njih negativno utiču određeni društveni faktori i usporavaju razvoj industrije.
Rudarstvo i energetika[uredi | uredi izvor]
Rudarstvo i energetika ove regije su usko povezane privredne djelatnosti. Na bazi značajnih rezervi uglja u Ugljeviku i Stanarima izgrađene su termoelektrane.
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Saobraćaj regije se zasniva na dobrom geografskom položaju. Željeznička pruga od Šamca preko Doboja i Sarajeva povezuje ovu regiju sa lukom Ploče u Hrvatskoj. Ova pruga je, na sjeveru, veza sa Hrvatskom i sa državama srednje Evrope. Poprečni pravac od Novog Grada preko Doboja i Zvornika povezuje regiju sa Srbijom. Oba pravca imaju i međunarodni značaj.
Turizam[uredi | uredi izvor]
Turizam je sve značajnija grana privrede u Dobojsko-bijeljinskoj regiji. Banja „Vrućica“ kod Teslića i banja „Dvorovi“ kod Bijeljine su važni centri lječilišnog i rekreacionog turizma. Banja „Vrućica“ je najopremljenija i najposjećenija banja u Republici Srpskoj. Njene termomineralne izvore su koristili i Rimljani. Sve značajniji vid turizma u Republici Srpskoj je i etno-turizam. Najveće etno-selo u Republici Srpskoj, Stanišići izgrađeno je kod Bijeljine. Čitav kompleks drvenih kućica, ugostiteljski objekti, manastir Svetog Nikole, sportski tereni i brojni drugi sadržaji, privlače i domaće i strane turiste. Turističku ponudu regije upotpunjuju vjerski (manastir Ozren) i gradski turizam (stari grad, tvrđava Gradina u Doboju).
Izvori[uredi | uredi izvor]
- Geografija za 9. razred osnovne škole; Zavod za udžbenike i nastavna sredstva; Banja Luka; 2016.
- Veb sajt "Dinarskogorje"