Zorka Karađorđević

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Zorka Karađorđević
Kneginja Zorka
Lični podaci
Datum rođenja(1864-12-23)23. decembar 1864.
Mesto rođenjaCetinje, Knjaževina Crna Gora
Datum smrti16. mart 1890.(1890-03-16) (25 god.)
Mesto smrtiCetinje, Knjaževina Crna Gora
GrobOplenac
Porodica
SupružnikPetar I Karađorđević
PotomstvoAleksandar I Karađorđević, Jelena Karađorđević, Đorđe P. Karađorđević
RoditeljiNikola I Petrović Njegoš
Milena Petrović Njegoš
DinastijaPetrovići Njegoši
Karađorđevići

Ljubica-Zorka Karađorđević (devojačko Petrović Njegoš; 1864 — 1890) je bila najstarija ćerka crnogorskog knjaza, kasnije kralja Nikole I Petrovića Njegoša i supruga Petra I Karađorđevića (bio je kralj Srbije, od 1903. do 1918. i kralj Srba, Hrvata i Slovenaca od 1918. do 1921. godine.).

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođena je u subotu 12. (po novom 24.) decembra[1] 1864. godine na Cetinju. Na krštenju na dan Svetog Save dobila je ime Ljubica, kum je bio srpski knez Mihailo Obrenović koga je u Cetinju na krštenju zastupao državni savetnik Đorđe Đoša Milovanović (1813—1885).[2][3][4] Radi uspostavljanja dobrosusedskih odnosa Srbije i Crne gore i ostvarenja narodnog jedinstvo, da Ljubica-Zorka kako se kneginja nazva na krštenju-bude simbol ljubavi i Zore novog vremena. Bila je prvo od ukupno dvanaestoro dece crnogorskog kneza Nikole I Petrovića i kneginje Milene.

Svoje detinjstvo, provodi na Cetinju do 11 godine, gde su je učili cetinjski učitelji i Švajcarkinja, gospođa Najkom. Kneginju Zorku su 1875 poslali u Rusiju da u Smoljnskom Institutu (gde su se vaspitavale devojke iz najuglednijih porodica ruske aristokratije) nastavi svoje školovanje. Po završetku školovanja vraća se na Cetinje. Početkom 1883. na Cetinje dolazi knez Petar Karađorđević. Namera mu je bila da se na Cetinju oženi, zbliži sa Crnogorcima i da se tu doseli i živi sa porodicom. Zaprosio je mladu i lepu kneginju. Dolazak Petra Karađorđevića na Cetinje i njegova veridba s kneginjom Zorkom Petrović-Njegoš nije bila po volji protivnicima ovih dveju dinastija ali je zato taj čin s radošću prihvatio srpski i crnogorski narod koji je u krvnom srodstvu gledao potvrdu za buduću zajednicu. U Cetinjskom manastiru 30. jula 1883. godine obavljeno je venčanje. Kneginje Zorke (19 godina) i Petra Karađorđevića (39 godina). Svadbeno veselje, kao i prethodna veridba, priređena je po narodnoj tradiciji, s mnogobrojnim gostima koji su jedva mogli da se smeste na mali prostor Cetinja.

Pozivnica na venčanje kneza Petra Karađorđevića i knjeginje Zorke Petrović

Knez Petar i kneginja Zorka otputovali su na dan venčanja, po podne, za Pariz, na svadbeni put. Po povratku s puta, kneževski par se nastanio na Cetinju. Tu u cetinjskom miru podizali su decu .[5] Kneginja Zorka je Petru I Karađorđeviću rodila petoro dece:

  • Jelenu, rođena 23. oktobra (4. novembra) 1884. godine. Bila je supruga velikog kneza Ivana Konstantinoviča – koja je s decom 1917. godine srećno izbegla sudbinu carske porodice zahvaljujući svojoj hrabrosti i snalažljivosti kao i pomoći srpskog poslanika u Sankt Peterburgu g. Miroslava Spalajkovića, dok je njen suprug kao najbliži rođak carske porodice Romanov streljan. Umrla 1962.
  • Milenu, rođena 26. aprila 1886, umrla kao dete 22. decembra 1887.
  • Đorđa, rođen 27. avgusta (8. septembra) 1887, a koji je jedini živeo i umro u otadžbini, u Srbiji. 1909 odustao od svog prava na kraljevstvo u korist svog mlađeg brata Aleksandra. Umro 1972.
  • Aleksandra, rođen 4. decembra (16. decembra) 1888, nazivan viteški kralj Aleksandar Ujedinitelj. Bio je drugi kralj Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1921—1929), a kasnije i Kraljevine Jugoslavije (1929—1934. Grupa zaverenika ga je ubila u Marselju, 1934.
  • Andriju, rođen i umro 1890. godine.

Karađorđevići su živeli na Cetinju a onda je cetinjska rezidencija postajala sve tešnja. Karađorđevići su odlučili da sagrade novu na barskoj obali. Nazvana je Topolica, po Petrovom rodnom mestu Topola u Srbiji i ista se nalazi na barskoj rivi. Na dva visoka jarbola, u uglovima dvorišta, vijorile su se Srpska i Crnogorska zastava.

Ulica kneginje Zorke

Glavna preokupacija kneginje Zorke za života bila je da njen suprug postane kralj Srbije, te je stalno bila trudna u nameri da pretendentu na srpski presto ostavi što više potomaka. Umrla je 4/16. marta 1890. godine, ubrzo posle porođaja i rođenja poslednjeg sina Andreje, koji je takođe preminuo nekoliko dana posle svoje majke. U želji da pomogne svojoj supruzi, Petar I pozvao je lekare iz Beča, ali nesretnoj kneginji nije bilo pomoći. Umrla je sa rečima: „Biće kralj!“[traži se izvor], misleći na Petra Karađorđevića, što se i ostvarilo 13 godina kasnije nakon Majskog prevrata. Sahranjena je na Cetinju, kod manastira Sveti Petar, ali kada je izgrađena Oplenac Zadužbina kralja Petra I, preneta je 15. marta 1912. godine [6]. Iako je kratko živela kneginja Zorka je ostavila veliki trag u istoriji kao spona Srbije i Crne Gore i kao majka jugoslovenskog kralja Aleksandra I Karađorđevića.

Trinaest godina posle njene smrti, njen otac, Nikola I, čestitao je 6. juna 1903. godine svome zetu Petru Karađorđeviću dolazak na presto Srbije ovom depešom: ”Naše jednomišljenje i krvna veza koja nas spaja jemstvo je Srpstvu za večito i nerazdjeljivo bratstvo Srbije i Crne Gore. To će bratstvo ostati na vijekove svijetlo, sveto, nepomućeno i spasavajuće za naš narod. Za to se bratstvo za prestolom Višnjega mole duše naših srpskih mučenika; tome bratstvu i slozi srpskoj bdiće i anđeoska duša moje Zorke, tvoje supruge, čija krv i ljubav vezaće navijek tvoje i moje sinove”. [7]

Preneta na Oplenac 15. marta 1912.[uredi | uredi izvor]

U Zadužbinu kralja Petra I na Oplencu preneta je 15. marta 1912. Ljubica (Zorka) Karađorđević.[8]

Porodično stablo[uredi | uredi izvor]

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8. Stanko Petrović-Njegoš
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4. Mirko Petrović
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9. Krstinja Vrbica
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Nikola I Petrović
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
10. Drago Martinović
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5. Anastasija Martinović
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
11. Stana Martinović
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Zorka Karađorđević
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
12. Stevan Perkov Vukotić
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6. Petar Vukotić
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
13. Stanja Milić
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. Milena Petrović Njegoš
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
14. Tadija Vojvodić
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7. Jelena Vojvodić
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
15. Milica Pavićević
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Porodica[uredi | uredi izvor]

Supružnik[uredi | uredi izvor]

ime slika datum rođenja datum smrti
Kralj Petar I
29. jun 1844. 16. avgust 1921.

Deca[uredi | uredi izvor]

ime slika datum rođenja datum smrti supružnik
Princeza Jelena
4. novembar 1884. 16. oktobar 1962. Princ Ivan Konstantinovič
Princeza Milena 14/26. april 1886. 10/22. decembar 1887.[9] umrla u detinjstvu
Princ Đorđe
27. avgust 1887. 17. oktobar 1972. Radmila Radonjić
Kralj Aleksandar I
16. decembar 1888. 9. oktobar 1934. Kraljica Marija
Princ Andrija 25. februar/9. mart 1890. 19/31. mart 1890.[9]

Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]

Špiro Bocarić - Kneginja Zorka, Narodni muzej u Nišu, 1883.

Mnogi pesnici su opevali bitne trenutke njenog života: rođenje, krštenje, venčanje, bolest, smrt i prenos mošti.

Jovan Sundečić napisao je pesmu u čast rođenja kneginjice Zorke[10].

Crnogorski godišnjak "Orlić" za 1866. godinu donosi pesmu o krštenju kneginje Ljubice, "Preradosnom prilikom krštenja Kneževne Ljubice Zorke Petrović Njegoš na dan svetoga Save srbskoga 1865." čiji je autor takođe Jovan Sundečić.

Slavi Srbstvo danas slavu Svetitelja narodnoga, Slavi svetog otca Savu Božjim čudom ugodnika Slavi divnog ugodnika Svog u Boga zastupnika. Al Srbine ispenji se Na vrhove Crnoj Gori, I očima uvjeri se Pa svud kazuj, pričaj, zbori, Kako slavi slave ravne Nije od dobi bilo davne, ... A ti srbski sveti Savo, Svoj s nebesa rod naziri... J. Sundečić

Sačuvana je u potpunosti duža pesma u desetercu "Ženidba Knjaza Petra Karađorđevića sa Knjeginjicom Ljubicom-Zorkom“ čiji je autor bio Đuro Petrović.

Smatra se da je pesmu „Razbolje se zorna Zorka“ napisao sam knez Nikola.

Jovan Sundečić napisao je i tužbalicu „Čemer suzu“ povodom smrti kneginje Zorke

Prilikom prenosa posmrtnih ostataka na Oplenac 1912. godine, Cetinjski vjesnik je 14. marta 1912. godine njoj u čast objavio pesmu "Umrloj vili" od Radoja Roganovića [11].

“Tužbalicu”, koju je objavila “Prosvjeta” 7. 3. 1890. godine, napisao je Filip Kovačević.

Jovan Lipovac, ispevao je pesmu "Na grobu njezine svjetlosti Kneginje Zorke" povodom polugodišnjeg pomena

Prvi spomenik ženi u Srbiji podignut je kneginji Zorki 3. juna 1926. godine. Spomenik, rad vajara Stamenka Đurđevića, podiglo je Društvo „Kneginja Zorka“. Spomenik se nalazio na Velikom Kalemegdanu. Nakon Drugog svetskog rata spomenik je uklonjen i verovatno uništen. Ostao je sačuvan gipsani predložak prve verzije koji se čuva u Istorijskom muzeju Srbije.

Predstava „Šćeri moja“ u režiji Ane Vukotić po tekstu Maje Todorović, koji je dobio treću nagradu na konkursu Crnogorskog narodnog pozorišta za savremeni domaći dramski tekst i govori o životu kneginje Zorke, postavljena je na Velikoj sceni Crnogorskog narodnog pozorišta u maju 2016. godine. Po rečima same autorke „Iako su junaci drame „Šćeri moja“ istorijske ličnosti, ovo nije istorijska drama. Istorijska građa je samo polazišna tačka za bavljenje aktuelnim temama, a to je prije svega pitanje položaja žene i odnosa prema ženskom djetetu.“

Ulica[uredi | uredi izvor]

"Zorina" ulica je jedna od najmanjih beogradskih ulica na periferiji opštine Čukarica[12]. Zorina ulica postoji i u Vrčinu, Kanjiži i Lugavčini[13]. Kneginja Zorka dobila je ulicu na Vračaru koju je narod zvao Zorina ulica. Posle Drugog svetskog rata ime ulice je preimenovano u ulicu Ivana Milutinovića. Nakon 50 godina vraćeno je ime "Kneginje Zorke". Ulica "Kneginje Zorke" postoji u Beogradu u opštinama Vračar i Kaluđerica, u Šapcu i Topoli.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ "Srbske novine", 15. (27.) dec. 1864
  2. ^ Kosta N. Hristić: „Zapisi starog Beograđanina“, Nolit. . Београд. 1989. pp. 403-404. ISBN 978-86-19-01637-7. 
  3. ^ "Politika", 6. jan. 1924, str. 13
  4. ^ "Novine srpske", 23. feb. 1865
  5. ^ Zorka Karađorđević / Vojislava Latković, Podgorica : Kulturno-prosvjetna zajednica, 2001 (Kragujevac : Inter print)
  6. ^ Cetinjski vjesnik,Jedna tužna svečanost, broj 20, ukucati br. str. 79, 83, 85. Cetinje. 1912. Arhivirano iz originala 06. 08. 2016. g. Pristupljeno 26. 05. 2016. 
  7. ^ Spomenica Društva "Knjeginja Zorka" : sa izveštajem o desetogodišnjem radu glavnog odbora i svih pododbora : [1924-1934], Beograd : Štamparska radionica Ministarstva vojske i mornarice, 1934
  8. ^ „Crna Gora[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 28. 06. 2017. g. Pristupljeno 13. 07. 2017.  Sukob URL—vikiveza (pomoć)
  9. ^ a b Cetinjski vjesnik, Jedna tužna svečanost, broj 22, ukucati br. str. 85. Cetinje. 1912. Arhivirano iz originala 06. 08. 2016. g. Pristupljeno 29. 07. 2016. 
  10. ^ „Rođenje kneginjice Zorke”. Plava zvijezda. Pristupljeno 28. 12. 2016. 
  11. ^ Cetinjski vjesnik, Umrloj vili, broj 22, ukucati br. str. 86. Cetinje. 1912. Arhivirano iz originala 21. 04. 2016. g. Pristupljeno 26. 05. 2016. 
  12. ^ Sekulić, Nada (2014). „Rodni aspekti javnog gradskog prostora (na primeru analize naziva beogradskih ulica)” (PDF). Sociologija: 125—144. doi:10.2298/SOC1402125S. Pristupljeno 8. 1. 2017. 
  13. ^ „Plan plus”. Plan plus. Pristupljeno 14. 1. 2017. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Zorka Karađorđević na Vikimedijinoj ostavi.


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Зорка_Карађорђевић&oldid=27490819”