Mileta Radojković
| Mileta Radojković | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1778. |
| Mesto rođenja | Đunis, Osmansko carstvo |
| Datum smrti | 26. septembar 1852. (73/74 god.) |
| Mesto smrti | Donji Katun, Kneževina Srbija |
| Državljanstvo | Kneževina Srbija |
| Religija | pravoslavni hrišćanin |
| Profesija | knez, sudija, oficir, političar i trgovac |
| Politička karijera | |
| Čin | general |
Mileta Radojković (Đunis, 1778 — Donji Katun, 26. septembar 1852) je bio učesnik Prvog i Drugog srpskog ustanka, a bio je prvi i najznačajniji knez Jagodinske nahije[1] i veliki serdar Rasinski, kao i počasni član Društva srpske slovesnosti. Miletu Radojkovića je otac kao malog doveo u Donji Katun i kao dete je odrastao i živeo u Donjem Katunu. Preci Radojkovića su u Đunisu doseljeni sa Kosova.[2]
Biografija
[uredi | uredi izvor]Za kneza Jagodinske nahije je postavljen na skupštini održanoj 19. decembra 1815. godine i na ovom mestu je ostao sve do 1830. godine[1].
U ovom periodu bio je i član Kragujevačkog opšte narodnog suda i Beogradskog narodnog suda. Kada je u oktobru 1823. godine Knez Miloš Obrenović osnovao najvažniji sud u zemlji — „Obščenarodni sud” u Kragujevcu, Mileta Radojković je postavljen za jednog od članova ovog suda. U ovom sudu se nalazio do Đurđevdana 1825. godine kada je premešten u Beogradski narodni sud. U Beogradskom opštenarodnom sudu se nalazio sve do jula 1826. godine kada je ponovo postao član Opštenarodnog suda. Poznato je da je i 1830. godine bio član ovog suda.[1]
Mileta je 1826. godine, zajedno sa Tomom Vučić Perišićem imao najveće zasluge u gušenju Đakove bune. Tada je Mileta vodio konjicu, a Toma pešadiju.[3]
Knez Miloš Obrenović je 1826. godine zakupio sve skele u Srbiji od Turaka, veće je zadržao za sebe, a manje izdao pod zakup. Mileta Radojković je od 1826. do 1830. godine upravljao skelom u Obrežu — najprometnijom skelom u Jagodinskoj nahiji.[1]
Miloš Obrenović je u leto 1830. godine nagovorio Jagodince da optuže Miletu za brojne nepravde koje im je navodno učinio. Takođe je dao instrukcije i nekim ženama i devojkama u Jagodini da optuže Miletu za preljubu. Na završetku suđenja Miloš je dao oprost knezu Mileti. Ovo suđenje je Miloš pokrenuo da pokaže Mileti i ostalim knezovima da je on „pravi gospodar Srbije“. Od tada je Mileta prestao da podržava Obrenovića i postao njegov protivnik.[3]
Kada je Kneževina Srbija 1834. godine podeljena na serdarstva, Mileta je postavljen za velikog kneza Rasinskog serdarstva, jednog od 5 serdarstava na koje je podeljena tadašnja Srbija[4].[5]
Mileta Radojković je 1835. godine predvodio najveću bunu protiv Kneza Miloša Obrenovića koja je poznata kao Miletina buna. Pobunjenici su ustali sa namerom da ustavom ograniče kneževu vlast. Knez je bio primoran da u Kragujevcu, tadašnjoj prestonici Srbije, donese Sretenjski ustav, kojim su kneževa prava ograničena i delimično preneta na Državni savet. Sretenjskim ustavom Mileta je postavljen za jednog od pet ministara u Srbiji — ministra vojnog („Popečitelj vojeni djela“) i samim tim postao član Državnog saveta, koji je imao ulogu vlade Kneževine Srbije[6]. Međutim Miloš je ubrzo razrešio sve ministre koje je postavio Sretenjskim ustavom, tako da je Mileta smenjen već 16. marta iste godine[6].
Kada je u Kneževini Srbiji 1838. godine ponovo donet ustav („Turski ustav“), Miloš Obrenović je imenovao sedamnaest članova Sovjeta i Velikog Suda među kojima je bio i Mileta Radojković[6].
Od 11. juna 1842. godine je postao počasan član Društva srpske slovesnosti.[7]
Tokom Prvog srpskog ustanka kao nahijski knez Mileta je u Svojnovu obnovio manastir Svetog Nikole Mirlikijskog. On je od ostataka porušenog manastira izgradio današnju crkvu i današnji stari istočni konak.[8]
Mileta Radojković je umro 26. septembra 1852. godine. Sahranjen je u Varvarinu pored crkve Svete Bogorodice.
Po njemu je ulica u Beogradu u opštini Stari grad dobila ime — Knez Miletina ulica, a takođe i jedna ulica u Jagodini nosi njegovo ime.
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v g Popović, Ljubodrag. Zoran Marković, ur. Jagodinska nahija, knjiga prva 1815 —1823 (PDF). Jagodina: Istorijski arhiv Jagodina. 86-902609-5-1. Arhivirano iz originala (PDF) 27. 9. 2013. g. Pristupljeno 12. 7. 2012.
- ^ Srpska Kraljevska akademija, "Naselja Srpskih Zemalja" knjiga 3. Dr. Stanoje. M. Mijatović: "Temnić"
- ^ a b Kalabić, Radovan. Avram Petronijević (1791-1852). Fond Slobodan Jovanović. Arhivirano iz originala 12. 5. 2014. g. Pristupljeno 24. 7. 2012. Nepoznati parametar
|origdate=ignorisan [|orig-year=se preporučuje] (pomoć) - ^ Petković, Đorđe. POKUŠAJ RAZJAŠNjENjA KONTRAVERZI U SAVREMENOJ LITERATURI O ISTORIJSKIM LIČNOSTIMA POMORAVLjA S POČETKA XIX VEKA (PDF). Paraćin: Istorijski arhiv Jagodina. str. 5. Pristupljeno 24. 7. 2012.[mrtva veza]
- ^ Istorija Kragijevca na sajtu www.zastavinsoliter.com Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. maj 2012), Pristupljeno 13. 4. 2013.
- ^ a b v „SRBIJA 1813-1858 - drugi deo“, na sajtu www.srpskadijaspora.info Danijel Spasojević, Istorijski arhiv Niš: „Sto sedamdeset godina od donošenja prvog srpskog ustava“ (članak o donošenju ustava i razlozima za njegovo donošenje) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. novembar 2011), Pristupljeno 13. 4. 2013.
- ^ Mileta RADOJKOVIĆ, na sajtu SANU[mrtva veza], Pristupljeno 13. 4. 2013.
- ^ „ Manastir Svetog Nikole Mirlikijskog, Svojnovo“ na sajtu Eparhije kruševačke[mrtva veza], Pristupljeno 13. 4. 2013.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Kalabić, Radovan. Avram Petronijević (1791-1852). Fond Slobodan Jovanović. Arhivirano iz originala 12. 5. 2014. g. Pristupljeno 24. 7. 2012. Nepoznati parametar
|origdate=ignorisan [|orig-year=se preporučuje] (pomoć) - Popović, Ljubodrag. Zoran Marković, ur. Jagodinska nahija, knjiga prva 1815 —1823 (PDF). Jagodina: Istorijski arhiv Jagodina. 86-902609-5-1. Arhivirano iz originala (PDF) 27. 9. 2013. g. Pristupljeno 12. 7. 2012.
- Petković, Đorđe. POKUŠAJ RAZJAŠNjENjA KONTRAVERZI U SAVREMENOJ LITERATURI O ISTORIJSKIM LIČNOSTIMA POMORAVLjA S POČETKA XIX VEKA (PDF). Paraćin: Istorijski arhiv Jagodina. str. 5. Pristupljeno 24. 7. 2012.[mrtva veza]
