Rafuna
Rafuna | |
|---|---|
 | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Jablanički |
| Opština | Lebane |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 76 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 51′ 35″ S; 21° 42′ 13″ I / 42.859666° S; 21.7035° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 658 m |
.svg)  Rafuna Rafuna na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 016 |
| Registarska oznaka | LB |
Rafuna je naselje u Srbiji u opštini Lebane u Jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 76 stanovnika (prema popisu iz 2002. bio je 131 stanovnik).
Prema pričanju starih predaka, naziv potiče od imena jednog Arnautina Malić Rafune, verovatno starešine sela. Pre dolaska Arnauta, naselje je nosilo naziv Tumarce.
U njenom ataru nalazi se manastir Svetog Pantelejmona.
Klima[uredi | uredi izvor]
Naselje se nalazi na području gde najviše uticaja ima umereno kontinentalna klima. Obzirom na planinski položaj klima poprima i odlike subplaninske.
Najhladniji mesec je januar sa srednjom temperaturom od -0, -3 °C, a najtopliji je jul sa 20 °C. U vegetativnom periodu, srednja temperatura vazduha iznosi 17 °C za ravničarski deo opštine, a oko 30 °C brdsko – planinski deo. Zima u nekim godinama traje čitavih 6 meseci, pa se događa da se na severnim padinama snega bude i do Uskrsa u Milošajskim bukvama.
Od zavisnosti od godišnjih doba, oblačnost je različita. Magle ima tokom cele godine, a najviše u novembru i decembru, prosečno oko 10% a u toku godine od ukupnih broja dana u godini. Vetrovi duvaju najčešće iz severnog pravca, posebno u zimskoj sezoni. U proleće duva južni vetar – razvigorac.
Priroda[uredi | uredi izvor]
Biljni svet[uredi | uredi izvor]
Nekada je ovaj prostor bio prekriven gustim šumama i ostalim rastinjem. Sve površine su bile državne. Jedan deo, gotovo polovina naselja, pokrivene šumskim parcelama koji su krčene radi podizanja kući i stvaranja obradivih površina. Intenzivno krčenje šuma nastaje od 1912. godine pa sve do kraja Drugog svetskog rata. Šume su zastupljene uglavnom na severnim padinama i na ne planinskim zemljištima.
Najrasprostranjenije vrste šuma su hrastove i bukove šume. Pored bukve i hrasta, u selu ima: lipe, vrbe, novozasađenih topola, bagrema, bora, zova. Vrba pokriva gotovo celi tok potoka, dok leski pokriva severne strane potočića.
Od voćaka rasprostranjeno je: orah, leska, kupina, šumska jagoda, trešnje, dren, kleka, šimšir. Po šumama i u njihovoj neposrednoj blizini raste i kukurek, paprat i njegove vrste: navala i konjski rep, divlja jagoda, divlja ruža, ljubičica, ljutić, jaglika, šumski karanfil, razne vrste mahovine, gljiva (Jestiva: vrganj, jajčare, šampinjoni i lisičara. (Otrovna: panterka, zelena pupavka i muhara.) Među biljkama ima i lekovitih vrsta: majčina dušica, vrnilova trava (gorski čaj), kantarion kamilica, divlja nana.
Životinjski svet[uredi | uredi izvor]
Postoji raznovrstan životinjski svet. Od divljih životinja nastanjene su: zec, koji je najzastupljeniji, lisica, divlja svinja, vuk, srna, jelen, lasica, kuna, veverica, tvor, puh, poljski miš, jazavac, jež, kornjača, puž sa kućicom i puž golać.
Od gmizavca, nastanjeni su: zmija šarka i zmija poskok (otrovnice), beluška, slepić, smuk, daždevnjak, razne vrste glista.
Od insekata ima raznih vrsta skakavaca, leptira, osa, muva, mrava.
Zbog kaskadnih prepreka u vodotoku Rafunskog potoka, rečna riba je uspela da, uz potok dođe do Lekine vodenice (Lesje) u Šilovačkom rataru. Od vodozemaca, nastanjene su: krastava žaba, zelena žaba, i dr.
Od ptica, u ataru naselja stanuju stalno: vrabac, drozd, čvorak, kos, sojka, detlić, slavuj, orao, soko, čavka, vrana, jarebica, golub, prepelica, sova i senica.
Privreda[uredi | uredi izvor]
Od naseljavanja pa sve do danas glavna privredna delatnost stanovništva je poljoprivreda. U okviru delatnosti, stanovništvo se danas bavi: stočarstvom, ratarstvom, voćarstvom, povrtarstvom, a ranije se bavilo vinogradarstvom i vodeničarstvom.
Stočarstvo[uredi | uredi izvor]
Stočarstvo je zastupljeno još od doseljavanja. Doseljenici su sa sobom poveli i po koje grlo krupne ili sitne stoke. Stoka im je bila potrebna za vuču, proizvodnju hrane ( mesa, mleka,jaja), izradu obuće i odevnih predmeta.
Od mleka su proizvodili kajmak, maslac i sir. Radi dobijanja maslaca mleko se tretira, to jest bucka pomoću bučke (bučke). Maslac se danas ne proizvodi pa je potreba za korišćenje bučke prestala.
Ratarstvo[uredi | uredi izvor]
Za stanovnike naselja, obrada zemlje oranjem i gajenjem žitarica, osnov su opstanka na ovom prostoru. Zato su sva domaćinstva odmah po doseljenju počela da uzgajaju žitarske kulture stalno uvećavajući obradive površine. Od ratarskih kultura gaji se: kukuruz, pšenica, ječam, raž i ovas. Pšenica se manje gajila. Ovas se gajio za ishranu stoke.
Ječam zbog najranijeg sazrevanja služio je za spremanje prvog hleba dok ne stigne pšenica, a i za ishranu stoke.
Radi sortiranja semena za setvu, pšenica iz ambara, tretirana je pomoću trjera ili reseta i na taj način su izdvajana čista zrna za žetvu.
Izvesno vreme je od raži spreman napitak u mesto kafe.
U ovom periodu obrada zemlje vršena je isključivo zapregom goveđom ili konjskom, uz upotrebi ralica ili drljača.
Od šezdesetih godina prošlog veka, hleb se za ljudsku ishranu spremao od pšeničnog brašna. Ječam, raž i ovas se danas više ne gaje.
Za održavanje zasejanih kultura koriste se savremena sredstva zaštite i prihrane.
Obrađuju se samo rodne površine. Najveći deo tih površina obrađuju se traktorima, ali još uvek konjskom ili goveđom zapregom. Za sejanje, gde je moguće, koriste se sejalice, za tanjiranje – tanjirače, za žetvu – kombajni.
Tamo gde nije moguće korišćenje ove mehanizacije oranje se vrši ralicama, priprema za setvu – drljačama, setva ručno, pokrivanje - drljačama, žetva kosačicom ili ručno, a vršidba – vršalicom.
Kukuruz se sadi ručno, okopava ručno uz prethodno obrađivanje kopačicom, frezom i kultivatorom .
Zatim se bere ručno i posle brzo skida sa klipa ručno ili ručnom krunjačom.
Voćarstvo[uredi | uredi izvor]
Voćarstvo ima značajnu ulogu u životu meštana. Svako domaćinstvo posebnu pažnju posvećuje voćarstvu. Voćarstvo im je izvor potrebnih namernica za upotrebu u toku godine, ali i izvor novčanih prihoda. Gaji se sledeće voće: šljiva, kruška, trešnja, višnja, jabuka, orah, dunja, dud, leska, jagoda, malina, kupina.
Svako domaćinstvo, na svom imanju ima po jedno ili više stabla domaćeg oraha. U drugoj polovini prošlog veka veliki broj stabla je uništen prodajom kao tehničko drvo. Plod oraha se koristi za potrebe domaćinstva i prodaju na pijaci. Leska raste kao diblja ne gaji se posebno. Postoje pokušaji zasađivanje manjih parcela, ali za sada bez većeg uspeha u gajenju.
Dud je rastao u prvoj polovini prošlog veka kada je gajena buba. Danas ima preostalih stabala kojima se ne poklanja nikakva pažnja.
Voćarske kulture su gajene zbog proizvodnje rakije. Rakija se proizvodila, a i danas se proizvodi na tradicionalni način. Svako domaćinstvo posedovalo je odgovarajući broj kaca za smeštaj komina i buradi za smeštaj rakije. Pojedina domaćinstvo imala su kazan za pečenje rakije. U početku to su bili nepokretni zidani kazani, a u drugoj polovini XX veka mašinski kazani.
Vinogradarstvo[uredi | uredi izvor]
Radi proizvodnje vina za svoje potrebe domaćinstva su imala zasade vinograda. Prema evidenciji Katastra nepokretnosti u Lebanu, šezdesetih godina prošlog veka u naselju je bilo zasađenih 42 ara vinove loze. Bili su to zasadi crnog grožđa, plovdine i po koje gidže tamnjanika.
Povrtarstvo[uredi | uredi izvor]
Svako domaćinstvo za svoje potrebe proizvodilo je povrtarske kulture na sopstvenom imanju. Od ovih kultura gajene su paprika, kupus, paradajz, krompir, pasulj, boranija, crni i beli luk, praziluk. Plodovi povrtarskih kultura koristi se za svakodnevnu ishranu i spremanje zimnice: turšija, ajvar, paradajz, kiseli kupus.
Pčelarstvo[uredi | uredi izvor]
čuvanjem pčela bavili su se pojedini seljani. U početku pčele su čuvane u šupljinama drveća onako kako su pronađene tako što bi deo drveta bio odsečen i donesen kući. Nešto kasnije pčele se čuvaju u trnkama – vrškarama, a posle, sedamdesetih godina XX veka retki pojedinci pčele čuvaju u košnicama – sanducima.
Industrijsko bilje[uredi | uredi izvor]
Konoplju, semenjajku i beljajku, gajilo je svako domaćinstvo a lan samo po neko. Od ovog bilja do kraja prve polovine XX veka, gajili su se konoplje i lan.
Vodeničarstvo[uredi | uredi izvor]
Od doseljavanja pa sve do šezdesetih godina proslog veka, brašno za proizvodnju hleba, trice i prekrupu za ishranu stoke, stanovnici su obezbeđivali mlevenjem žitarica u vodenicama zvanim ‘namoćare’. U naselju je ukupno bilo 18 vodenica, raspoređenih uz potok ulaza iz Šilova gde je bila prva, pa sve tako do poslednje.
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Dvadeset godina od prvih doseljavanja stvoreni su uslovi za školovanje. Dokumentacija ovih škola ne postoji do pedesetih godina 20. veka, tako da do ovog vremena nema podataka o licima koji su iz Rafune pohađala i završila osnovnu školu. Ipak, postoje tragovi o pojedincima koji su u to vreme pohađali i završili školu.
U Rafunsku školu išla su deca iz donjeg, severnog dela sela. Deca iz gornjeg, južnog dela, išla su u školu u Buvcu. Pre otvaranja škole u Rafuni sva deca iz naselja išla su u Buvsku školu. Prvi put se peti razred otvara školske 1953/54 godine.
Učenici nakon petog razreda nisu mogli da nastave školovanje u šesti razred jer nije bilo dozvoljeno otvaranje šestog razreda.
Demografija[uredi | uredi izvor]
U naselju Rafuna živi 120 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 55,8 godina (53,5 kod muškaraca i 58,3 kod žena). U naselju ima 54 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,43.
Ovo naselje je u potpunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 0 | 0 | ||
| 80+ | 2 | 2 | ||
| 75—79 | 9 | 8 | ||
| 70—74 | 11 | 15 | ||
| 65—69 | 10 | 10 | ||
| 60—64 | 5 | 8 | ||
| 55—59 | 2 | 1 | ||
| 50—54 | 4 | 2 | ||
| 45—49 | 5 | 3 | ||
| 40—44 | 1 | 2 | ||
| 35—39 | 1 | 2 | ||
| 30—34 | 2 | 1 | ||
| 25—29 | 6 | 1 | ||
| 20—24 | 3 | 3 | ||
| 15—19 | 1 | 0 | ||
| 10—14 | 3 | 2 | ||
| 5—9 | 1 | 2 | ||
| 0—4 | 2 | 1 | ||
| Prosek : | 53,5 | 58,3 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 62 | 10 | 46 | 6 | 0 | 0 |
| Ženski | 58 | 0 | 46 | 12 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 120 | 10 | 92 | 18 | 0 | 0 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 57 | 55 | 0 | 0 | 0 |
| Ženski | 45 | 45 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 102 | 100 | 0 | 0 | 0 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Doseljavanje stanovništva u naselje je posledica procesa i događaja koji su se odigravali u istoriji srpskog naroda, naročito pri kraju XVII, drugoj polovini XVIII, i u drugoj polovini XIX veka. Etnički sastav stanovništva je srpskog porekla, pravoslavne vere.
Selo pripada razbijenom tipu, te su mahale raspoređene na većim rastojanjem i nalaze se uglavnom na vrhovima brda i prevojima.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- G. Jović, Lebane-morfologija, Istorijski arhivi Leskovac, Leskovac, 1997.
- D. Turović, Jablanički komitski pokret 1916 - 1918, Beograd, 1966.
- D. Đorđević, Običajne, obredne i druge narodne pesme i zdravice, Leskovački zbornik VIII, Leskovac, 1968.
- D. Grozdanović, Prosveta, školstvo, kultura u Leskovačkom kraju 1941-1945. godine, Narodni muzej Leskovac, Leskovac, 1973.
- Porodična arhiva Stojanović Hadži Dragoljub
- Zavod za statistiku Leskovac, Rezultati popisa stanovništva i domaćinstva 1948-2002. godine
- S. Paunović, Rafuna (Tumarce) - monografija. Fileks Leskovac 2008. godine
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
- Satelitska mapa (Wikimapia)[mrtva veza]
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)
