Utva 65
 Utva 65 | |
| Opšte | |
|---|---|
| Dimenzije | |
| Masa | |
| Pogon | |
| Performanse | |
| Početak proizvodnje | 1966. |
| Dužina | 8,46 |
| Razmah krila | 12,22 |
| Visina | 2,67 |
| Površina krila | 19,50 |
| Prazan | 1.043 |
| Normalna poletna | 1.800 |
| Maks. masa pri uzletanju | 1.890 kg |
| Klipno-elisni motor | 1 h Lycoming GO-480 |
| Snaga | 1 x 201 kW |
| Maks. brzina na Hopt | 176 km/h |
| Maks. brzina na H=0 | 235 km/h |
| Dolet | 810 km |
| Plafon leta | 4800 m |
| Brzina penjanja | 2,35 m/min |
Utva 65 ili Utva 65 privrednik je avion jednosed, sa klipnim motorom, kojeg je proizvela Fabrika aviona iz Pančeva (bivša SFRJ, danas Srbija). Utva-65 Privrednik je civilni avion koji se koristio za poljoprivredne radove[1].
Projektovanje i razvoj[uredi | uredi izvor]
Utva-65 je niskokrilac sa fiksnim stajnim trapom koji se ne može uvlačiti. Pokreće ga jedan šestocilindrični Likoming (engl. Lycoming) GO-480-B1A6 motor koji može razviti brzinu od 235 km/h. Avion su projektovali Utvini inženjeri B. Nikolić[2], M. Dabinović i S. Cotić a prvi put je poleteo 1965. Pilotska kabina je izdignuta zbog bolje preglednosti (vidljivosti) i većeg unutrašnjeg prostora, a krila su pojačana spajanjem sa trupom pomoću upornica sa gornje strane krila.
Dve godine kasnije 1967. je razvijena i snažnija verzija aviona Utva-67 Privrednik 2. Imala je redizajnirani trup, veći kapacitet za nošenje različitih sredstava i novi Likoming osmocilindrični IO-720-A1A motor sa maksimalnom brzinom od 284 km/h. Utva-65 je uglavnom letela u različitim poljoprivrednim avijacijskim zadrugama, a korišćena je za zaprašivanje polja i komaraca. Danas više nijedan avion ovog tipa nije u upotrebi. Poslednji od ukupno 66 proizvedenih aparata povučen je iz upotrebe 1986. godine.
Tehnički opis[uredi | uredi izvor]
Trup aviona Utva-65 je imao strukturu od zavarenih čeličnih cevi, a oplata je bila od aluminijumskog lima. Kokpit pilota je bio visoko postavljen u trupu aviona, što je omogućavalo veoma dobru preglednost pilotu i povećao prostor u trupu aviona za smeštaj hemikalija. Kabina pilota je bila potpuno zastakljena što je omogućavalo dobru preglednost i zaštitu pilota od uticaja vazdušne struje i hemikalija. Rezervoar za đubrivo ili hemikalije, smešten u trupu aviona, imao je zapreminu od 0.75, kubnih metara. Rezervoar za hemikalije je napravljen od stakloplastike čime je otklonjen štetan uticaj hemikalija na čeličnu strukturu aviona.
Pogonska grupa: U avione Utva 65 su ugrađivane tri vrste motora, to su sve bili Lycoming šestocilindrični bokser motori sa vazdušnim hlađenjem: GO- 480 B1A6 snage 270 KS (200 kW), GO- 480 G1A6 snage 295 KS (219 kW) i IO-540 K1A5 snage 300 KS (223 kW).
Godine 1973. projektovana je i napravljena modifikovana verzija ovog aviona nazvana Utva-65 Super Privrednik sa motorom IO-540 A1A snage 350 KS (260 kW), kojih je napravljeno svega 10 primeraka.
Krila su u suštini identični onima koje je imao visokokrilac UTVA-60, sa pojačanim korenom krila i potpuno metalne konstrukcije. Rep aviona je bio takođe kao kod aviona Utva-60, potpuno metalne konstrukcije i nešto povećanih površina. Avion Utva-65 je bio jednosedi, jednomotorni niskokrilac sa poduprtim krilima sa gornje strane. Sistem za rasturanje hemikalija je imao raspoređene dizne na izlaznoj ivici krila.
Stajni trap je fiksan, klasičan sa neuvlačećim nogama. Na prednjim nogama se nalaze niskopritisne gume koje dobro podnose loše pripremljene poletno sletne piste. Ispod repa se nalazi neuvlačeći treći točak.
Varijante aviona Utva-65[uredi | uredi izvor]
- Utva 65 Privrednik GO - sa motorom Lycoming GO-480 snage 270 / 295 KS.
- Utva 65 Privrednik IO - sa motorom Lycoming IO-540 snage 300 KS.
- Utva 65 Super Privrednik 350- sa motoroma Lycoming IO-540 A1A snage 350 KS.
Tehnički podaci[uredi | uredi izvor]
| Tipovi | Utva-65 GO | Utva-65 IO | Utva-65 S |
|---|---|---|---|
| Posada | 1 | ||
| Dužina aviona | 8,46 m | 8,65 m | |
| Razmah krila | 12,22 m | 12,95 m | |
| Visina aviona | 2,60 m | 2,60 m | |
| Površina krila | 19,50 m² | 20,53 m | |
| Aero profil | NACA 4412 | ||
| Opterećenje krila | 94,87 kg/m² | 93,79 kg/m² | 101,31 kg/m² |
| Opterećenje motora | 9,02 kg/KS | 8,31 kg/KS | 9,94 kg/KS |
| Masa praznog | 1.115 kg | 1.043 kg | 1.170 kg |
| Poletna masa | 1.850 kg | 1.829 kg | 2.080 kg |
| Maksimalna brzina | 176 km/h | 182 km/h | 185 km/h |
| Brzina penjanja | 2,35 m/s | 1,90 m/s | 2,20 m/s |
| Plafon leta | 4.800 m | 4.800 m | 4.000 m |
| max. Dolet | 810 km | 620 km | 407 km |
| Pogonska grupa | 1 × 6.cilindrični klipni motor Lycoming GO-480 G1A6 sa elisom Hartzell HC-B3Z20-101-5 |
1 × 6.cilindrični klipni motor Lycoming IO-540 K1A5 sa elisom Hartzell HC-C2ZF-1 |
1 × 6.cilindrični klipni motor Lycoming GO-540 A1A sa elisom Hartzell HC-B3Z20-101-5 |
| Snaga | 205 kW (280 KS) | 220 kW (220 KS) | 257 kW (350 KS) |
Podaci u tabeli su preneti iz knjige: Branislav Nikolić, Na sopstvenim krilima, Štamparija Topalović, Valjevo. 2009. ISBN 978-86-912401-0-3.
Korisnici[uredi | uredi izvor]
Operativno korišćenje[uredi | uredi izvor]
Ukupno je proizvedeno 66 aviona Utva-65 svih tipova i oni su uglavnom korišćeni u privrednoj avijaciji JAT-a kao poljoprivredni avioni za prihranjivanje veštačkim đubrivom velikih površina, zatim za prskanje hemikalijama u cilju zaštite od štetnih insekata kao i za prskanje protivu komaraca. Dva aviona su služila u Privrednoj avijaciji u Osijeku a 5 aviona je od 1968. godine korišćeno u Alžiru za slične potrebe. Osam ovih aviona je izvezeno u Tursku a četiri u Indiju, dva u Bugarsku i dva u Sudan[3][4].
Avion Utva 65 se u toku eksploatacije pokazao kao veoma dobar i ekonomičan i u upotrebi je bio sve do 1986. godine kada je povučen, znači korišćen je skoro 20 godina[5].
Sačuvani primerak aviona Utva-65[uredi | uredi izvor]
Sačuvan je jedan primerak ovog aviona i to kao muzejski eksponat. Muzej je 1986. godine od Privredne avijacije Vršac preuzeo avion Utva-65S Super privrednik (registracija YU-BKI, fabrički broj 0736), koji je bio poslednji avion ovog tipa koji se koristio i uvrstio ga u stalnu muzejsku postavku, tako da se može videti u Muzeju vazduhoplovstva u Beogradu na aerodromu "Nikola Tesla"[4].
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Spisak letelica proizvedenih u Utvi
- Fabrika aviona Utva
- Utva Aero-3
- Utva Avion 213
- Utva Avion 251
- Utva 66
- Utva 75
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Vazduhoplovne tradicije Srbije”. Arhivirano iz originala 17. 08. 2016. g. Pristupljeno 08. 05. 2013.
- ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 25. 12. 2016. g. Pristupljeno 08. 05. 2013.
- ^ http://www.paluba.info/smf/index.php?topic=18921.0. Недостаје или је празан параметар
|title=(помоћ) - ^ а б Utva 65S Super Privrednik
- ^ Branislav Nikolić, Na sopstvenim krilima, Štamparija Topalović, Valjevo,2009. ISBN 978-86-912401-0-3.
Литература[uredi | uredi izvor]
- Branislav Nikolić, Na sopstvenim krilima, Štamparija Topalović, Valjevo. 2009. ISBN 978-86-912401-0-3.
- Lekić, Mile (2007). Konstrukcija lakih aviona. Novi Sad: Lem Aeroprom. ISBN 978-86-909363-2-8.
- Rendulić, Zlatko (1996). Avioni domaće konstrukcije posle Drugog svetskog rata. Beograd: Institut Lola.
- Green, William. Observer's book of aircraft). — 1966. — London: Frederick Warne.
- Taylor, John W R. Jane's All the World's Aircraft 1966-67. — London: Sampson Low, Marston & Co., 1966.
- The Illustrated Encyclopedia of Aircraft (Part Work 1982–1985) — Orbis Publishing
- Janić, Čedomir; Petrović, Ognjan (2010). Vek avijacije u Srbiji 1910-2010, 225 značajnih letelica. Beograd: Aerokomunikacije. ISBN 978-86-913973-0-2.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- http://vazduhoplovnetradicijesrbije.rs/index.php/istorija/utva-65
- (jezik: ruski) http://www.airwar.ru/enc/la/utva65.html
- http://www.vazduhoplovnetradicijesrbije.rs/index.php/clanak/128-utva-65 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. avgust 2016)
- http://www.vazduhoplovnetradicijesrbije.rs/index.php/biografije/129-branislav-nikolic Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. decembar 2016)
- http://www.paluba.info/smf/index.php?topic=18921.0
- Utva 65S Super Privrednik