Crkva brvnara u Brzanu
| Crkva brvnara u Brzanu | |
|---|---|
 | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Brzan |
| Opština | Batočina |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1822. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Kragujevac |
| www | |
Crkva brvnara u Brzanu, naseljenom mestu na teritoriji opštine Batočina, pripada Eparhiji šumadijskoj Srpske pravoslavne crkve. Predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture, rešenjem Zavoda za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture NRS rešenjem br. 2264/48 od 20. decembra 1948. godine.[1]
Istorija i izgled[uredi | uredi izvor]
Do uspona crkvenog života u Srbiji dolazi početkom devetnaestog veka, posle ustanaka 1804. i 1815. godine kada se formira mlada srpska država. U njoj pravoslavna vera zauzima istaknuto mesto kao zvanična državna veroispovest. Zato je borba za crkvenu samostalnost bila jedan od najvažnijih nacionalnih i državotvornih zadataka još u vreme Prvog i Drugog srpskog ustanka. Crkvenu autonomiju je izdejstvovao knez Miloš Obrenović umešnom diplomatijom koja je rezultirala dobijanjem Hatišerifa 1830. godine. Tada su Srbi dobili pravo da postavljaju svoje vladike i da slobodno grade pravoslavne hramove. Nakon toga kreće talas velike obnove parohijskog života u Kneževini Srbiji koji je podrazumevao intenzivnu izradnju novih i obnovu postojećih hramova.[2]
Crkva brvnara u Brzanu je sagrađena 1822. godine uz pomoć kneza Miloša Obrenovića i služila je sve do 1928.[3] kada je sazidana današnja crkva.
Ima pomena da je crkva podignuta 1822. ili 1825. godine, a po podacima koje je zabeležio Vladeta Milanović, sveštenik...na trulom i ranije zamenjenom osnovnom brvnu bila je urezana 1822. godina. Dok je na prestonim ikonama, pored imena darodavca, zapisana 1829. godina. Prema analogiji sa drugim crkvama brvnarama iz tog perioda, najverovatnije je građa za crkvu pripremljena 1821. godine, dok je crkva sagrađena 1822. godine, a dovršavana tokom 1823. godine.[4][5][6]
Brvnaru je gradio majstor Jovan koji je takođe sagradio Manastir Pokajnicu. Ikonostas je naslikao majstor Jovan Janja 1829-1830. godine sa velikom pozlatom.
Od crkvenih utvari 1836. godine crkva je posedovala:
- jedan putir, 2 krsta, jedan nalonj,
- 5 kandila, 2 kadionice,
- jednu zvezdicu, jednu kašiku, jedno koplje, jedan diskos, jednu petohljebnicu,
- 2 zvonca, jedan polijelej,
- 3 čiraka, jedan tasić, jednu kutiju za agnec i 2 sanduka.
- 4 epitrahilja, jedanvozduh, jedne narukvice, jedan stihar, jedan pojas,
- 2 felona, jedan antimins,
- 5 đačka stihara,
- 3 zavese, 3 zavese na prestolu, 2 zavese na proskomidiji, jedna na nalonji,
- 2 darka, jedan peškir i jedan barjak
- 11 primeraka crkvenih knjiga i to: jedno Evangelije, 2 Mineja, jedan Oktoik, jedan Služebnik, jedan Pentikostar, jedan Triod, jednu Irmologiju, jedan Apostol, jedan Trebnik i jedan Psaltir.[4]
Crkva je imala i jedno zvono. Nije raspolagala nikakvim ni pokretnim ni nepokretnim imanjem izvan crkvene porte.[4]
Crkva posvećena Svetom proroku Iliji, postavljena je na plitkim temeljima od lomljenog kamena, građena je u obliku broda, horizontalnim slaganjem brvana. Mada je manjih dimenzija, ona je pripada srednjem tipu crkava (površine 56 m²). Celokupna dužina iznosi 11,80 m, a širina 5,30 m. Uže strane završavaju ce višeugaono – trem je sa pet preloma, a oltarski prostor sa šest, tako da prozor y tom delu nije mogao biti postavljen y osnovi broda. Crkva je podeljen y tri dela: trem, središni i oltarski deo. Zidovi od brvana, preseka 10 – 12/20 – 25 cm položeni su na zidane temelje od lomljenog kamena.[4]
Trem je poluotvoren, sa višeugaonim prelomima u osnovi, ornamentisanim hrastovim stubovima i ogradom od profilisanog, vertikalno slaganog šašovca. Pod na tremu je popločan opekom starog formata, a tavanica je obložena profilisanim i po ivici bojenim šašovcem. U unutrašnjosti je pod popločan opekom kvadratnog formata. Tavanica je koritasto zasvedena i obložena profilisanim šašovcem. Ovako zasvedena završava se nad oltarskim prostorom, prelamajući se i prateći oblik višeugaone oltarske apside. Krov crkve je visok i strm, pokriven hrastovom šindrom. Crkva se odlikuje bogatstvom geometrijskih ornamenata na zapadnim i severnim vratima, kao i bojadisanom floralnom ornamentikom na ikonostasu.
Do 1950. godine crkva je bila y prilično trošnom stanju, a njena arhitektura vremenom izmenjena. Šindra je istrulela a streha propala, usled čega je dolazilo do jačeg prokišnjavanja. Konzervatorski radovi čišćenja i zaštite su izvršeni 1951. i 1952. godine.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Crkva Crkva brvnara u Brzanu”. Zavod za zaštitu spomenika kulture Kragujevac. Pristupljeno 7. 1. 2019.
- ^ Đ. Slijepčević, Istorija Srpske pravoslavne crkve, Od početka XIX veka do kraja Drugog svetskog rata, II, Beograd 1991, 295-352.
- ^ Mitropolitъ Mihailъ, Pravoslavna srbska crkva u knяžestvu Srbıi ,Beograd 1874, 12; Mitropolit Mihailo, Pravoslavna srpska crkva u Kraljevini Srbiji, Beograd 1895, 92
- ^ a b v g Nebojša D. Đokić, Crkve brvnare u Lapovu, Lozoviku i Brzanu, Originalni naučni rad Mitološki zbornik 35.
- ^ Mitropolitъ Mihailъ, Pravoslavna srbska crkva u knяžestvu Srbıi,Beograd, 1874, 12
- ^ Tih. R. Đorđević, Arhivska građa za naselja y Srbiji , SEZXXXVII, NIPS 22, SKA, Beograd 1926, 84.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dr Dragoljub B. Milanović, Opština Batočina, Beograd 2006.
- Žika Marković, Zapis o Brzanu, Brzan 2000.
- Borivoje Radić, Predrag Pajkić, Znamenitosti Šumadije, Zavod za zaštitu spomenika kulture i Jefimija, Kragujevac 2007., 144-147
- Dobroslav St. Pavlović, Arheološki spomenici i nalazišta u Srbiji, II Centralna Srbija, Beograd 1956., 211
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Republički zavod za zaštitu spomenika kulture - Beograd
- Lista spomenika
- Crkva Svetog proroka Ilije u Brzanu (Kalenić, broj 3/1985, str. 11-12)
| Manastiri |  | |
|---|---|---|
| Crkve | ||
_Serbien.jpg)
